Μία από τις λιγότερο γνωστές Παγκόσμιες Ημέρες είναι εκείνη της 9ης Ιουνίου, η Παγκόσμια Ημέρα των Αρχείων. Με αφορμή αυτή την παγκόσμια ημέρα των τεκμηρίων, χάρη στα οποία η ιστορική έρευνα μπορεί να απαντήσει σε μικρότερα και μεγαλύτερα ερωτήματα με όλο και μεγαλύτερη ακρίβεια, το Arcadia Portal επισκέφθηκε τον φιλόξενο χώρο των Γενικών Αρχείων του Κράτους στην Αρκαδία, την υπηρεσία που είναι αρμόδια για τη διάσωση, την ταξινόμηση, την αποθήκευση και την ψηφιοποίηση -όταν αυτό είναι δυνατόν- των αρχείων που φυλάσσονται σε Δήμους, Κοινότητες, σχολικές μονάδες, υπηρεσίες του Νομού Αρκαδίας.

Μπαίνοντας στο κεντρικό κτίριο της υπηρεσίας, μια μικρή έκθεση προδιαθέτει τον επισκέπτη για το τι θα συναντήσει: σε προθήκες επιστολικά δελτάρια, ευρετήρια συμβολαιογράφων και μαθητολόγια από τον προηγούμενο αιώνα, ενώ στον χώρο δεσπόζουν οι δύο πόρτες των κρατητηρίων του Δικαστικού Μεγάρου της Τρίπολης, στα υπόγεια του οποίου πολλοί άνθρωποι οδηγήθηκαν προτού πάνε στο απόσπασμα.

Είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με τον προϊστάμενο των ΓΑΚ στην Αρκαδία κ. Ιωάννη Γεωργούλη και την εκπαιδευτικό κυρία Λεμονιά Καγιούλη, την μοναδική υπάλληλο της υπηρεσίας, οι οποίοι μας ξενάγησαν στον χώρο της υπηρεσίας και μας εξήγησαν τι προσφέρει στους πολίτες το έργο των ΓΑΚ Αρκαδίας.

Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στην Αρκαδία επίσημα ιδρύθηκαν το 2002 και ξεκίνησαν να λειτουργούν πλήρως το 2003. Σε αυτό το διάστημα, ένας πολύ μεγάλος όγκος αρχείων και τεκμηρίων έχει συγκεντρωθεί στο κτίριο της υπηρεσίας στην οδό 25ης Μαρτίου στην Τρίπολη, αλλά και στο κεντρικό κτίριο της υπηρεσίας στην οδό Σοφοκλέους Καρύδη και Ομήρων. Η συλλογή είναι μια επίπονη διαδικασία η οποία χρειάζεται «χέρια»: εντοπισμός του υλικού, συχνά σε συνθήκες ακατάλληλες, μεταφορά και ταξινόμηση, η οποία γίνεται στα ΓΑΚ.

Το υλικό το οποίο υπάρχει στην υπηρεσία είναι:

Διοικητικά: υπηρεσίες Νομαρχιών / Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και γενικότερα υπηρεσίες δημόσιου τομέα.
Εκπαιδευτικά: σχολεία - σχολές - εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Δικαστικά: δικαστικές αρχές.
Συμβολαιογραφικά: Συμβολαιογράφοι.
Δημοτικά: οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης.
Ιδιωτικά αρχεία και συλλογές: αρχεία ιδιωτικών φορέων, προσωπικά αρχεία, ιδιωτικές συλλογές (βλ. άρθρο 4 ν. 1946/1991).
Εκκλησιαστικά

Τα πιο παλιά τεκμήρια, λέει ο κ. Γεωργούλης, χρονολογούνται το 1837, και πρόκειται για το Ειρηνοδικείο του Πάρνωνα, ενώ από το 1846 υπάρχουν σωσμένα συμβολαιογραφικά έγγραφα. Επισημαίνει μάλιστα τη σκληρή δουλειά που είχε κάνει ο φιλόλογος και αρχαιολόγος Παναγιώτης Βελισσαρίου ο οποίος είχε συγκεντρώσει ήδη πολλά τεκμήρια στο ξεκίνημα της υπηρεσίας. «Έχουμε 237 αρχεία διαφόρων αντικειμένων, εκπαιδευτικά, διοικητικά, δικαστικά και λοιπά», λέει η κυρία Καγιούλη.

Οι πολίτες οι οποίοι επισκέπτονται τα ΓΑΚ στην Αρκαδία είναι ερευνητές που αναζητούν τεκμήρια για την έρευνά τους, όπως μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές, αλλά και πολίτες οι οποίοι αναζητούν τίτλους σπουδών, για παράδειγμα, τους οποίους χρειάζονται -και η υπηρεσία, φυσικά, εκδίδει τις απαραίτητες βεβαιώσεις.

Όπως εξηγεί η κυρία Καγιούλη, όταν ένας φορέας καλέσει τα ΓΑΚ και ειδοποιήσει ότι έχει στην κατοχή του αρχειακό υλικό, ξεκινά η ταξινόμηση του υλικού με βάση το θέμα. «Πρόκειται για μια απλή διαδικασία, αν κάποιος γνωρίζει το αντικείμενο», λέει η κυρία Καγιούλη.
Υπάρχουν αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία και τις διάφορες υπηρεσίες ώστε να αφεθεί η διαχείριση ενός αρχείου στα ΓΑΚ; Ναι, φυσικά. Υπάρχουν κάποιοι που αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό την παραχώρηση ενός σώματος αρχείων στην αρμόδια υπηρεσία, παρά το γεγονός ότι ο νόμος είναι σαφής ως προς αυτό.

Ο χώρος των ΓΑΚ Αρκαδίας είναι πλήρως επισκέψιμος για το κοινό, ενώ περιλαμβάνει, εκτός από την έκθεση, μια μεγάλη βιβλιοθήκη, όπου βρίσκεται και το υλικό της βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Τρίπολης. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία στο αναγνωστήριο να ξεφυλλίσει πολλούς τίτλους που αφορούν στην τοπική ιστορία, αλλά και να αναζητήσει πιο εξειδικευμένα αναγνώσματα.

Οι ιδιώτες που έχουν κάποιο αρχείο ή κάποιο έγγραφο που έχει σημασία για την ιστορία του τόπου, μπορούν να επικοινωνήσουν με την υπηρεσία και, εφόσον θέλει, μπορεί να παραχωρήσει το αντικείμενο ή το έγγραφο που έχει στην κατοχή του. Το έγγραφο παίρνει αριθμό πρωτοκόλλου καταγραφής και καταγράφεται στο βιβλίο εισαγωγής αρχείων στο όνομα του δωρητή και φυλάσσεται στους χώρους του Αρχείου, ώστε να είναι προσβάσιμο σε κάθε πολίτη που θα ενδιαφερθεί.

Το πιο ενδιαφέρον ή πολύτιμο τεκμήριο που έχουν συναντήσει οι εργαζόμενοι στο ΓΑΚ; Από το αρχείο της Νομαρχίας, απαντά ο κ. Γεωργούλης, από την Κατοχή: έγγραφα για έκθετα βρέφη, τα αρχεία των κρατουμένων και οι ατομικοί τους φάκελλοι:

Ξετυλίγονται ιστορίες σημαντικές, ιστορίες ζωντανές.

«Τα αρχεία είναι η πρώτη πηγή της Ιστορίας», επισημαίνει η κυρία Καγιούλη. Και η έρευνά τους, ο μόνος τρόπος για να απαντηθούν ερωτήματα, να ζωντανέψουν μνήμες, να αντιληφθούμε τα πώς και τα γιατί του τόπου μας.