Ακόμα δεν είχε ελευθερωθεί καλά - καλά ο ελλαδικός χώρος από τους Οθωμανούς και, το 1824, μεσούσης της Επανάστασης, ξέσπασε ο πρώτος από τους δύο εμφυλίους πολέμους που έθεσαν σε κίνδυνο τους σκοπούς της, αλλά και που, ως γεγονότα, είναι δηλωτικά του τρόπου με τον οποίον αντιμετώπιζαν οι εμπλεκόμενοι τη σχέση τους με το μελλοντικό, τότε, ελληνικό κράτος, αλλά και αποδεικνύουν το γεγονός, επίσης, ότι ο λαός μας είναι ικανός για την απόλυτη συσπείρωση και την απόλυτη διάλυση -κάτι που βλέπουμε και στη σύγχρονη ιστορία.

Ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος της Επανάστασης έλαβε χώρα στην Πελοπόννησο από το φθινόπωρο του 1823 μέχρι τον Ιούλιο του 1824. Από τη μία πλευρά, οι «Κυβερνητικοί», δηλαδή οι Υδραίοι και οι προεστοί της Βορειοδυτικής  Πελοποννήσου (Ζαΐμης, Λόντος), από την άλλη οι «Αντικυβερνητικοί», δηλαδή οι σημαντικότεροι προεστοί και στρατιωτικοί της Πελοποννήσου, υπό τον Κολοκοτρώνη. Οι Ρουμελιώτες, που δεν είχε ενεργό ανάμειξη στη φάση αυτή, εκπροσωπήθηκαν από τον Ηπειρώτη Ιωάννη Κωλέττη. Οι πολεμικές επιχειρήσεις έλαβαν χώρα στην Πελοπόννησο.

Αφορμή για τον εμφύλιο, ήταν η καθαίρεση του υπουργού Δημητρίου Περούκα από τον νέο πρόεδρο του Βουλευτικού (Βουλή) Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, με την κατηγορία της υπέρβασης καθήκοντος. Οι στρατιωτικοί, υπερασπιζόμενοι το Εκτελεστικό (κυβέρνηση), διέλυσαν το Βουλευτικό, με την κατηγορία ότι δεν είχε ενεργήσει νόμιμα στην περίπτωση Περούκα.
Στα τέλη Νοεμβρίου 1823 το Βουλευτικό κατέφυγε στο Κρανίδι, λόγω της εγγύτητάς του με τα νησιά, Ύδρα και Σπέτσες, που το υποστήριζαν. Από εκεί κήρυξε παράνομο το Εκτελεστικό και όρισε νέο, με επικεφαλής τον Υδραίο Γεώργιο Κουντουριώτη, και μέλη τους Παναγιώτη Μπόταση, Ιωάννη Κωλέττη, Νικόλαο Λόντο και Ανδρέα Ζαΐμη. Έτσι, δημιουργήθηκαν δύο πόλοι εξουσίας, ο ένας με έδρα το Κρανίδι («Κυβερνητικοί») και ο άλλος με έδρα την Τριπολιτσά («Αντικυβερνητικοί»). Η μία κυβέρνηση κατηγορούσε την άλλη ως παράνομη, ενώ και οι δύο προκήρυξαν εκλογές για την ανάδειξη νέου Βουλευτικού.

Οι «Αντικυβερνητικοί» κατηγορούσαν τους «Κυβερνητικούς» ότι ήθελαν να παραδώσουν την Ελλάδα στους Άγγλους, ενώ οι «Κυβερνητικοί» εξέφραζαν τους φόβους για τις δικτατορικές τάσεις των στρατιωτικών, που ήταν η κυρίαρχη δύναμη των «Αντικυβερνητικών». Οι «Κυβερνητιοί», οι οποίοι είχαν μεγαλύτερο πλούτο από τους «Αντικυβερνητικούς», καθώς υποστηρίζονταν από τους Νησιώτες εφοπλιστές και κεφαλαιούχους, τους περισσότερους Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς, το μεγαλύτερο μέρος των Πελοποννησίων γαιοκτημόνων, τους Έλληνες του εξωτερικού και τους περισσότερους φιλέλληνες, είχαν μεγαλύτερη δύναμη και υπερτερούσαν. Οι «Αντικυβερνητικοί» είχαν επικεφαλής τον φοβερό και τρομερό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αλλά δεν είχαν τις ίδιες δυνάμεις.

Κάτι σημαντικό, που δεν πρέπει να παραβλέψουμε: Η Ελλάδα, όπως έχουμε... εμπεδώσει τα τελευταία πενήντα και βάλε χρόνια, με οδυνηρό τρόπο, έχει μια μακρά ιστορία δανεισμού -και μια εξίσου μακρά «παράδοση» να μην εξοφλεί τα δάνειά της (δείτε ΕΔΩ, ενδεικτικά). Τα πρώτα δάνεια τα είχαν λάβει οι επαναστατημένοι Έλληνες ήδη στο μέσον της επανάστασης, με σκοπό την απελευθέρωση από τους Τούρκους -αν και, τελικώς, μεγάλο μέρος αυτών των ποσών διοχετεύτηκαν και σπαταλήθηκαν στην εμφύλια διαμάχη. Τα δάνεια αυτά -ένα του 1824 και ένα του 1827- κλήθηκε να τα αποπληρώσει ο Ιωάννης Καποδίστριας, ωστόσο η εξυπηρέτησή τους δεν ήταν εφικτή.

Το πρώτο αυτό δάνειο, λοιπόν, που είχε συναφθεί στις 9 Φεβρουαρίου του 1824 μεταξύ Άγγλων κεφαλαιούχων και των εκπροσώπων της ελληνικής κυβέρνησης, Ιωάννη Ορλάνδο και Ανδρέα Λουριώτη, ύψους 800.000 λιρών, ήταν η αιτία που η πολιτική κρίση ανάμεσα σε «Κυβερνητικούς» και σε «Αντικυβερνητικούς» τον Νοέμβριο του 1823 εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο. Τελικά, στον επαναστατημένο ελλαδικό χώρο έφτασε ένα ποσό 300.000 λιρών, που σπαταλήθηκε στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των δύο στρατοπέδων.

Το δάνειο ήταν στα χέρια των «Κυβερνητικών». Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, πρέπει να σημειώσουμε, είχε αντιληφθεί από νωρίς τι θα συνέβαινε με εκείνα τα χρήματα και είχε προσπαθήσει να εμποδίσει τη σύναψή του. 

Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1824, οι μάχες στην Αρκαδία και στην Αργολίδα ήταν σφοδρές. Ο ιστορικός Απόστολος Βακαλόπουλος αναφέρει ότι καθοριστικό για την έκβαση της διαμάχης ήταν τον Μάρτιο του 1824 το γεγονός ότι η κυβέρνηση Κουντουριώτη διέταξε τον φρούραρχο του Ναυπλίου Πάνο Κολοκοτρώνη να ετοιμάσει καταλύματα και εκείνος αρνήθηκε, με αποτέλεσμα να τον κηρύξει η κυβέρνηση «αποστάτην και εχθρόν του ελληνικού έθνους», με παράλληλο αποκλεισμό της πόλης από την ξηρά και τη θάλασσα. Τον Μάρτιο, επίσης, η Κυβέρνηση του Κρανιδίου έστειλε 3.000 στρατιώτες υπό τους Λόντο, Γιατράκο, Κεφάλα και Νοταρά για να πολιορκήσουν την Τριπολιτσά. Εντός της πόλης βρισκόταν όλο το παλαιό Εκτελεστικό μαζί με τους Θεόδωρο και Γενναίο Κολοκοτρώνη, Ν. Σταματελόπουλο, Τσόκρη, Θοδωρή Γρίβα, Κανέλλο Δεληγιάννη και 1.000 στρατιώτες. Έλληνες εναντίον Ελλήνων, δηλαδή.

Η Τριπολιτσά «έπεσε» στους «Κυβερνητικούς» στις 3 Απριλίου με συμβιβασμό. Ο Λόντος και ο Ζαΐμης, όμως, δεν τήρησαν τη συμφωνία να διατηρηθεί η πόλη ουδέτερη, και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έδωσε την εντολή στον Πάνο Κολοκοτρώνη να καταλάβει το Άργος, και να λύσει την πολιορκία του Ναυπλίου, ενώ ο ίδιος ξεκίνησε την πολιορκία της Τριπολιτσάς. Οι «Κυβερνητικοί» που ήταν πιο ισχυροί, έκαναν επίθεση εναντίον των ανδρών του Κολοκοτρώνη και τελικά τον Ιούνιο του 1824 ο Γέρος του Μοριά παραδόθηκε ηττημένος, παραδίδοντας και το Ναύπλιο.

Ο Κολοκοτρώνης αναγνώρισε την κυβέρνηση Κουντουριώτη, η οποία στις αρχές Ιουλίου χορήγησε αμνηστία στους αντιπάλους της.

Τι συνέβη με τους νικητές; Σχεδόν αμέσως μετά τη νίκη τους, οι «Κυβερνητικοί» άρχισαν να ερίζουν για τα χρήματα του δανείου, ενώ οι Πελοποννήσιοι κατάλαβαν ότι είχαν δώσει στους Νησιώτες μεγάλη δύναμη. Οι Υδραίοι και οι Σπετσιώτες προσεταιρίστηκαν τους Ρουμελιώτες, παραγκωνίζοντας τους Πελοποννήσιους, οι οποίοι αποχώρησαν από την κυβέρνηση τον Ιούλιο του 1824.

Νιώθουμε υπερήφανοι για την απελευθέρωση της χώρας μας από τους προγόνους μας, για το γεγονός ότι πίστεψαν σε κάτι που φαινόταν ακατόρθωτο, και για τις ηρωικές πράξεις τους. Είμαστε ευγνώμονες για την ελευθερία μας και τιμάμε τις επετείους μας. Ωστόσο, οι εμφύλιοι πόλεμοι μεσούσης της Ελληνικής Επανάστασης έχουν να μας διδάξουν πολλά περισσότερα από τις ένδοξες νίκες μας, ιδίως στη σημερινή εποχή, που ως λαός ψάχνουμε αφορμή για να είμαστε διαιρεμένοι, χωρισμένοι σε «φατρίες».

Γαλανιάδη Εύα