1. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤA ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝA ΑΡΘΡA: 1.1 Στο άρθρο (Είναι τυφλή ή αλλήθωρη η Κοινωνική Δικαιοσύνη στην Ελλάδα;, 2/11/2015) αποδείξαμε ότι,  σύμφωνα με τις μετρήσεις της Eurostat / Ίδρυμα - Ινστιτούτο Bertelsmann  (Γερμανία), η χώρα  είναι ουραγός στην ΕΕ28 τόσο συνολικά και σταθμισμένα  όσο και καθετοποιημένα επί όλων των παραμετρικών παραγόντων που συνθέτουν τον καθορισμό της Κοινωνικής Δικαιοσύνης 1.2 Λίγο καιρό πιο πριν  στο άρθρο (Η διεύρυνση του χάσματος της ανεργίας  στα κράτη μέλη της ΕΕ το 2014, 7/5/2015), τεκμηριώσαμε ότι η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια στη συνολική ανεργία (26,5%), στην ανεργία των νέων (52,4%) και στη μακροχρόνια ανεργία (73,5%) 1.3 Στο προηγούμενο άρθρο μας (Κίνδυνος Φτώχειας και Κοινωνικού Αποκλεισμού στην ΕΕ την εξαετία 2009-2014, 11/3/2016), φάνηκε η τρίτη διάσταση του «εθνικού όνειδος» με την Ελλάδα να εμφανίζει: (α) το μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού (30,4%) κατά μέση τιμή της εξαετίας 2009-2014 που βρίσκεται σε Κίνδυνο Φτώχειας και  σε Κίνδυνο Κοινωνικού Αποκλεισμού (ΚΦΚΑ) στην ΕΕ, και (β)  Το 2014, το 36% του πληθυσμού (3.885.000 συμπολίτες) βρίσκονταν σε ΚΦΚΑ με την Ελλάδα να καταλαμβάνει την τρίτη από το τέλος θέση στην ΕΕ28 ακολουθούμενη από τη Βουλγαρία (40,1%) και τη Ρουμανία (40,2%)

2. ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΑΡΘΡΟΥ: 2.1 Θα επιχειρηθεί μια προσέγγιση της εισοδηματικής ανισότητας κατά την εξαετία 2009-2014 στην Ελλάδα και στην ΕΕ 2.2 Η ποσοτική αποτίμηση της εισοδηματικής ανισότητας θα γίνει με δυο τρόπους. Ο πρώτος γίνεται σύμφωνα με το Δείκτη Κατανομής Εισοδήματος σε Πεντημόρια Εισοδήματος S80/S20. Ο δεύτερος σύμφωνα με το Δείκτη Άνισης Κατανομής Εισοδήματος (Δείκτης Gini) 2.3 Όλα τα στοιχεία προέρχονται από τη Eurostat στο πλαίσιο ad hoc  Ερευνών Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών (EU SILK = European Union Statistics on Income and Living Conditions) με τη συμμετοχή της ΕΛΣΤΑΤ για την Ελλάδα 2.4 Όταν δημοσιοποιηθούν από τη Eurostat οι μετρήσεις για το έτος 2015, η ανάλυση θα επικαιροποιηθεί συνεκτιμώντας τα νέα στοιχεία.

3. ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΣΕ ΠΕΝΤΗΜΟΡΙΑ S80/S20: 3.1 Αποτυπώνει το μερίδιο του ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος «του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού»  (πλουσιότερο τμήμα) προς το ανάλογο εισόδημα «του φτωχότερου 20% του πληθυσμού» (φτωχότερο τμήμα). Είναι αυτό που πολλές φορές στον πολιτικό λόγο αναφέρεται ως «άνοιγμα της κοινωνικής ψαλίδας» 3.2 Ο S80/S20 επηρεάζεται από τις ακραίες τιμές (max/min) της κατανομής του εισοδήματος 3.3 Όταν ο Δείκτης S80/S20 λαμβάνει μια τιμή λ.χ. 6,6 τότε συμπεραίνεται ότι το μερίδιο του εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι 6,6 φορές υψηλότερο από το μερίδιο του φτωχότερου 20% του πληθυσμού 3.4 Όσο μικρότερη είναι η τιμή του Δείκτη S80/S20 τόσο μικρότερο είναι το χάσμα (η ψαλίδα) μεταξύ του πλουσιότερου 20% προς το φτωχότερο 20% του πληθυσμού.

4. ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΙΣΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ (ΔΕΙΚΤΗΣ Gini): 4.1 Ορίζεται ως ο λόγος των «αθροιστικών μεριδίων» του πληθυσμού κατανεμημένου, ανάλογα με το ύψος του εισοδήματος, προς το «αθροιστικό μερίδιο» του συνολικού εισοδήματος όλου του πληθυσμού 4.2 Η τιμή του Δείκτη Gini κυμαίνεται από το 0 (0%, πλήρης ισότητα) έως 1 (100%, πλήρης εισοδηματική ανισότητα) 4.3 Σε αντίθεση με το Δείκτη S80/S20, ο Δείκτης Gini δεν επηρεάζεται από τις ακραίες τιμές 4.4 Ο Gini μετρά την κατανομή της εισοδηματικής ανισότητας σε ένα πληθυσμό. Στην ιδανική περίπτωση μιας ιδανικής κοινωνίας, λαμβάνοντας λ.χ. το 10% ενός πληθυσμού θα βρίσκαμε ότι τα άτομα αυτά κατέχουν το 10% του συνολικού εισοδήματος της χώρας. Στην πραγματικότητα αυτό δε συμβαίνει εξαρτώμενο από το μέγεθος της ανισότητας που επικρατεί σε μια χώρα. Για παράδειγμα, σε μια χώρα που εμφανίζει μεγάλη εισοδηματική ανισότητα,  το 10% του πληθυσμού με τα χαμηλότερα εισοδήματα κατέχει το 0,5% του συνολικού εισοδήματος της χώρας ενώ το 10% με τα ψηλότερα εισοδήματα κατέχει το 47,5% του συνόλου 4.5 Όταν ο Δείκτης Gini λαμβάνει κάποια τιμή, λ.χ. 34,3% τότε συμπεραίνεται ότι η διαφορά στα εισοδήματα δύο τυχαίων ατόμων του πληθυσμού, ο πλουσιότερος και ο φτωχότερος μεταξύ τους, τότε αναμένεται ότι θα διαφέρουν εισοδηματικά κατά 34,3% του μέσου εισοδήματος 4.6 Όσο μικρότερη είναι η τιμή του Δείκτη Gini τόσο περισσότερο ισοκατανεμημένα είναι τα εισοδήματα. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή τόσο μεγαλύτερη είναι η εισοδηματική ανισοκατανομή.

5. Η ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ 2014 ΚΑΤΑ S80/S20: 5.1 Εύρος τιμών από max 7,2  στη Ρουμανία σε min 3,5 στη Τσεχία 5.2 Οι τρεις χώρες με την μικρότερη ανισότητα είναι η Τσεχία (3,5), η Φιλανδία (3,6) και η Σλοβενία (3,7) 5.3 Οι τρεις χώρες με τη μεγαλύτερη ανισότητα είναι: η Ρουμανία (7,2), η Ισπανία και η Βουλγαρία στη δεύτερη θέση (6,8) και την τρίτη θέση καταλαμβάνουν τρεις χώρες Ελλάδα, Λετονία και Εσθονία (6,5) 5.4 Η ανισότητα στην ΕΕ28 και στην ΕΕ19 είναι ίδια (5,2) 5.5 18 κ-μ έχουν τιμές ανισότητας μικρότερες από τη μ.τ. 5,2 και 10 κ-μ εμφανίζουν μεγαλύτερες τιμές ανισότητας 5.6 Οι μέσες αποκλίσεις των τιμών των κ-μ είναι μεγάλες 5.7 Η Ελλάδα ανήκει στην κατηγορία των κ-μ με μεγάλες ανισότητες (βλ. 5.3). Μεγάλη είναι επίσης η απόκλιση της Ελλάδας από τη μ.τ. της ΕΕ28 και ΕΕ19 (6,5-5,2=1,3)

6. Η ΑΝΙΣΟΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ 2014 ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΕΙΚΤΗ GINI: 6.1 Μεγάλο ευρωπαϊκό εύρος τιμών (10,6%) από τη μεγίστη τιμή 35,6% (Εσθονία) στην ελαχίστη 25% (Σλοβενία) 6.2 Οι τρεις χώρες με τη μεγαλύτερη ανισοκατανομή είναι Εσθονία (36,5%), Λετονία (35,5%) και Βουλγαρία (35,4%) 6.3 Οι τρεις χώρες με τη μικρότερη ανισοκατανομή είναι Σλοβενία (25%), Τσεχία (25,1%) και Σουηδία (25,4%) 6.4 Η ανισοκατανομή στην ΕΕ19 (31%) είναι περίπου η ίδια με την ανισοκατανομή στην ΕΕ28 (30,9%) 6.5 11 κ-μ εμφανίζουν ποσοστά ανισοκατανομής μεγαλύτερα από τις μ.τ. στην ΕΕ28 και στην ΕΕ19 ενώ 17 κ-μ βρίσκονται κάτω από τις μ.τ. 6.6 Η Ελλάδα (34,5%) κατατάσσεται στην 7^η θέση (μαζί με την Πορτογαλία) μεταξύ των κ-μ με τις μεγαλύτερες ανισοκατανομές και με αρκετή απόσταση από τις μ.τ. της ΕΕ28 και της ΕΕ19 (30,9% και 31% αντίστοιχα).

7. ΟΙ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ S80/S20 ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΞΑΕΤΙΑ 2009-2014: 7.1 Παρουσιάζονται οι ποσοστιαίες μεταβολές (%) του Δείκτη S80/S20 μεταξύ των ετών 2009 και 2014. Με αρνητικό πρόσημο (-) συμβολίζονται οι ποσοστιαίες μειώσεις του S80/S20. Χωρίς πρόσημο εννοούνται οι ποσοστιαίες αυξήσεις του S80/S20 7.2 ΕΕ28 και ΕΕ19 ισοβαθμούν με (αύξηση) 6,1% 7.3 Κατά την εξαετία 2009-2014, 10 κ-μ κατάφεραν να μειώσουν σημαντικά το μέγεθος του Δείκτη S80/S20 μειώνοντας το εύρος των ανισοτήτων σε καθένα από αυτά, ήτοι: Λετονία (-12,2%), Δανία (-10,9%), Κάτω Χώρες (-5%), Λιθουανία (-4,7%), Ηνωμένο Βασίλειο (-3,8%), Φιλανδία (-2,7%), Βέλγιο (-2,6%), Αυστρία (-2,3) και Πολωνία (-2%) 7.4 Οι λοιπές 18 χώρες αστόχησαν να κλείσουν σε κάποιο βαθμό την ψαλίδα της κοινωνικής ανισότητας όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στην αύξηση της τιμής του Δείκτη S80/S20 7.5 Τα τρία κ-μ  με τις μεγαλύτερες (%) αυξήσεις του Δείκτη S80/S20 κατά την εξαετία, είναι: Εσθονία (30%), Κύπρος (22,7%) και Ουγγαρία (20%)  7.6 Σε δυο κράτη μέλη (Μάλτα, Τσεχία) ο δείκτης παρέμεινε αμετάβλητος κατά την εξαετία (0%) 7.7 Στην Ελλάδα η εισοδηματική ανισότητα αυξήθηκε κατά 12,1% (από 5,8 το 2009 σε 6,5 το 2014) που είναι μεγαλύτερη από τη μ.τ. στην ΕΕ28 και στην ΕΕ19 (6,1%). Με αυτή την επίδοση η Ελλάδα κατατάσσεται στην 7^η θέση από πλευράς κ-μ που αύξησαν (%) την ανισότητα ή στη 17^η θέση αν συνεκτιμηθούν οι θετικές επιδόσεις των 10 κρατών που μείωσαν την εισοδηματική ανισότητα (βλ.7.3) 7.8 Στο Διάγραμμα 1 φαίνεται η εξέλιξη της τιμής του Δείκτη S80/S20 στην Ελλάδα και στην ΕΕ. Η μεγαλύτερη ανισότητα (σε ποσοστιαία μέτρηση %) στην Ελλάδα εμφανίζεται την περίοδο 2010-2011-2012, ήτοι 17,9% (σε σχέση με το έτος βάσης 2009). Την εξαετία της συνεχιζόμενης κρίσης 2009-2014 η ανισότητα αυξήθηκε κατά 12,1%. Τα έτη 2012 και 2013 η ανισότητα έλαβε τη μέγιστη τιμή του 6,6 (αυξημένη κατά 13,8% σε σχέση με το 2009). Το 2014 στο υψηλό επίπεδο του 6,5.

8. Η ΑΝΙΣΟΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ (ΔΕΙΚΤΗΣ GINI) ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΞΑΕΤΙΑ 2009-2014: 7.1 Παρουσιάζονται οι ποσοστιαίες μεταβολές (%) του Δείκτη Gini μεταξύ των ετών 2009 και 2014. Με αρνητικό πρόσημο (-) συμβολίζονται οι ποσοστιαίες μειώσεις του Δείκτη Gini. Χωρίς πρόσημο εννοούνται οι ποσοστιαίες αυξήσεις του Δείκτη 7.2 Η ποσοστιαία (%) αύξηση του Δείκτη Gini στην ΕΕ19 (2,3%) είναι μεγαλύτερη της αντίστοιχης αύξησης στην ΕΕ28 (1,0%) 7.3 Την εξαετία 2009-2014, 11 κ-μ κατάφεραν να μειώσουν σημαντικά τις τιμές του Δείκτη Gini (δηλαδή την ανισοκατανομή του εισοδήματος του πληθυσμού), ήτοι Ρουμανία, Φιλανδία, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Βέλγιο, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Πορτογαλία, Λιθουανία, Κάτω Χώρες και Λετονία 7.3 Τη μεγαλύτερη μείωση πέτυχαν η Λετονία (-5,30%) και οι Κάτω Χώρες (-3,70%) 7.4 Στην Τσεχία ο Δείκτης Gini έμεινε αμετάβλητος (0,0% μεταβολή) 7.5 Στις υπόλοιπες χώρες εμφανίζεται σημαντική ποσοστιαία αύξηση του Δείκτη Gini από max 18% (Κύπρος) σε min O,4% (Αυστρία) 7.6 Η Ελλάδα με ποσοστιαία (%) αύξηση του Δείκτη Gini την εξαετία 2009-2014 κατά 4,2%, βρίσκεται στην 9^η θέση εμφανίζοντας απόκλιση από τις αντίστοιχες ποσοστιαίες αυξήσεις στην ΕΕ28 (1,0%) και της ΕΕ19 (2,3%) 7.7 Στο Διάγραμμα 2 παρουσιάζονται οι τιμές του Δείκτη Gini για την Ελλάδα την εξαετία 2009-2014. Κατά την εξαετία ο Δείκτης Gini αυξήθηκε κατά 4,2%. Μικρή μείωση (-0,6%) παρουσιάστηκε το 2010. Έκτοτε έχει ανοδική τάση. Η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση εμφανίστηκε την τριετία 2010-2011-2012. Από το 2012 έως το 2014 άρχισε μια αποκλιμάκωση του ρυθμού της αύξησης χωρίς αναστροφή με μεγίστη τιμή εξαετίας το 2014 (34,5%) 7.8  Όπως παρατηρούμε και οι δύο δείκτες (S80/S20 και Gini) καταγράφουν την ίδια πορεία επιβεβαιώνοντας τη διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας στην Ελλάδα μετά την εμφάνιση της κρίσης (τυπικά από το 2009, στην ουσία από το 2008 ή ορθότερα από το 2007). Ζήτημα το οποίο μπορεί να αναλυθεί και να εξηγηθεί από πολλές συντρέχουσες γωνίες θέασης τη Πολιτικής Οικονομίας.

Κωνσταντίνος Γαλιώτος

Πολ.Μηχ. Ε.Μ.Π., M.Sc. Περιφερειακή Πολιτική U.K.