Σαν σήμερα : Η  μάχη Κιλκίς-Λαχανά 21 Ιουν 2013

Η ανεξίτηλη συμβολή της ΙV Μεραρχίας Πεζικού

Στις ολόχρυσες σελίδες  της Ελληνικής Ιστορίας, αρχαίας και νεότερης,   όπου συνωστίζονται πολυάριθμες μάχες του πάντοτε υποδεέστερου ελληνικού κρατιδίου για την απελευθέρωση  περιοχών στις οποίες κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο , το οποίο στέναζε από τις επιδρομές των πάσης φύσεως γειτόνων-επιβουλέων, εξέχουσα θέση κατέχει η ηρωική μάχη του Κλικίς και Λαχανά.

Ο ηρωισμός που επέδειξαν τα ελληνικά τμήματα για την προσπάθεια διαφύλαξης των απελευθερωμένων κεκτημένων εδαφών, τα οποία η Ελλάδα είχε αποκτήσει κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων, μερικούς μήνες αργότερα από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης αλλά και η προσφορά σε αίμα απέδωσαν στη συγκεκριμένη νίκη, σπουδαία σημασία για την μετέπειτα πορεία και εξέλιξη των πολέμων.

Σε αυτή την τιτάνια  προσπάθεια του Ελληνικού Στρατού, καθοριστική υπήρξε η συνεισφορά των μαχητών της 4^ης Μεραρχίας.

Τύμπανα πολέμου

Η Συνθήκη του Λονδίνου (30 Μαϊου 1913) , μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των Συμμαχικών δυνάμεων (Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο),αν και προοιώνιζε μια ειρηνική επίλυση του θέματος των νέων εδαφών, ουσιαστικά δεν λειτούργησε δραστικά.

Δεν έγινε δεκτή με ιδιαίτερο ενθουσιασμό από την Βουλγαρία, μιας και η μόνιμη επιδίωξη της Βουλγαρίας ήταν η σύσταση της Μεγάλης Βουλγαρίας, όπως οριζόταν από τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του 1878. Επιπλέον τα συμφωνηθέντα της συνθήκης του Λονδίνου της στερούσαν διαπαντός την έξοδο προς τη Μεσόγειο.

Εξάλλου η συμφωνία διανομής εδαφών μεταξύ της Σερβίας και της Βουλγαρίας έχασε την ισχύ της από τη στιγμή που το υπό ίδρυση αλβανικό κράτος στερούσε από την Σερβία την έξοδό της προς την Αδριατική θάλασσα, την ώρα που η Βουλγαρία επέμενε να πάρει όλα τα συμφωνηθέντα εδάφη.

Έτσι οι Βούλγαροι Στρατηγοί  αποφάσισαν να αναλάβουν  αιφνιδιαστικά ταυτόχρονη επίθεση κατά του Ελληνικού και Σέρβικου Στρατού.

Η απροειδοποίητη επίθεση  του Βουλγαρικού Στρατού, χωρίς  να έχει προηγηθεί κήρυξη πολέμου  σημειώθηκε τη νύχτα της 16-17 Ιουνίου οπότε κατελήφθη η Γευγελή, αποκόπτοντας την επικοινωνία μεταξύ Ελληνικού και Σερβικού Στρατού με συνέπεια να ξεκινήσει ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος. Οι Βούλγαροι στρατηγοί, μάλιστα, φαίνονταν σίγουροι για τη νίκη τους, γεγονός που έκανε τον Βούλγαρο Στρατηγό Σαρόφ να κομπάζει: 
«Η Θεσσαλονίκη θα καταληφθεί σε 9 ώρες και το Βελιγράδι σε 5 ημέρες. Οι Έλληνες έχουν ένα στρατό πλασιέ και εμπόρων και οι Σέρβοι ηττήθηκαν κατά κράτος το 1885».

Στις 17 Ιουνίου, κατείχαν την  γραμμή Βερτίσκος -Πολύκαστρο, ενώ παράλληλα της Θεσσαλονίκης στις 19 του ίδιου μήνα. Ο ελληνικός στρατός αντέδρασε έγκαιρα και με επιθετικές ενέργειες ανάγκασε τη βουλγαρική πλευρά σε άμυνα στην τοποθεσία Κιλκίς-Λαχανά. Η μορφολογία της τοποθεσίας προσφέρονταν για αποτελεσματικό αμυντικό αγώνα, ενώ ταυτόχρονα παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες στις κινήσεις τμημάτων πεζικού προς βορρά και ανατολή. Το σχέδιο επίθεσης των ελληνικών δυνάμεων προέβλεπε την προέλαση βόρεια και ανατολικά: οι 2η, 3η, 4η, 5η και 10η Μεραρχίες, καθώς και η Ταξιαρχία ιππικού θα κατευθύνονταν προς τον τομέα του Κιλκίς, ενώ οι 6η και 7η Μεραρχίες προς τον Λαχανά.

Η παρουσία της 4^ης Μεραρχίας

Η 4^η Μεραρχία , οποία είχε φθάσει στη Θεσσαλονίκη στις 24 Μαρτίου 1913, προώθησε τα τμήματά της στα νότια του Γαλλικού ποταμού. Αποστέλλει το 9^ο ΣΠ στη θέση Μονόλοφο με σκοπό να αντικαταστήσει την 7^η Μεραρχία.

Εξαιτίας των αλλεπάλληλων βουλγαρικών προκλήσεων και των συχνών επεισοδίων που λάμβαναν χώρα μεταξύ των βουλγάρων και των Ελλήνων στην περιοχή του Παγγαίου όρους, ο Ελληνικός στρατός , κατά τη διάρκεια όλου αυτού του χρονικού διαστήματος , προετοιμαζόταν για το ενδεχόμενο της αιφνιδιαστικής βουλγαρικής επίθεσης.

Παρά τις προσπάθειες  επίλυσης των εδαφικών διαφορών και  διεκδικήσεων ανάμεσα στις 3 βαλκανικές χώρες ( Ελλάς- Σερβία- Βουλγαρία)  η βουλγαρική αδιαλλαξία καθιστά την πολεμική αναμέτρηση , αναπόφευκτη.

Η επίθεση από τις βουλγαρικές  δυνάμεις  θεωρείται βέβαιη , με διαταγή  του Γενικού Επιτελείου Στρατού, η 4^η Μεραρχία  καταλαμβάνει την οδό Θεσσαλονίκης- Σερρών, μέχρι το Γαλλικό ποταμό, προκειμένου να προβάλλει άμυνα. Η Μεραρχία άρχισε αμέσως την αμυντική οργάνωση  και εγκαταστάθηκε στο Ωραιόκαστρο. Αξιοσημείωτη ήταν η εθελοντική προσέλευση στην προσπάθεια ενίσχυσης της προετοιμασίας της 4^ης Μεραρχίας, ώστε , από τους πλεονάζοντες εθελοντές, συγκροτήθηκαν  δύο επιπλέον τάγματα , τα οποία διατέθηκαν στο 8^ο και στο 9^ο Σύνταγμα Πεζικού.

Η έναρξη του πολέμου βρήκε  τη Μεραρχία να διαθέτει : 299 Αξιωματικούς, 15.181 οπλίτες , 20 πεδινά πυροβόλα και 12 πυροβόλα.

Στις 18 Ιουνίου 1913 , η Μεραρχία αναλαμβάνει την αποστολή να προελάσει  μεταξύ των χωριών Γαλλικών και Κολχίς  και να καταλάβει τα υψώματα των χωριών και Κρηστώνη.

Ο Στρατηγός Ιβάνωφ, αφού απώθησε τις ελληνικές προφυλακές, σχεδίαζε να αναλάβει στις 19 Ιουνίου  γενική επίθεση προς τη Θεσσαλονίκη. Τον πρόλαβε όμως η επιθετική εξόρμηση ολόκληρου του ελληνικού το βράδυ της 19ης Ιουνίου και τον καθήλωσε σε άμυνα. Οι δυνάμεις του Ιβάνωφ ανέρχονταν σε 59 τάγματα πεζικού, 124 πυροβόλα και 7 ίλες ιππικού.

Την ίδια μέρα ξεκινά η προέλαση και η πρώτη μονάδα που ανήκε στη Μεραρχία , το 9^ο Σύνταγμα Πεζικού , καταφθάνει στον Γαλλικό ποταμό και δέχεται καταιγιστικά από τα βουλγαρικά στρατεύματα, τα οποία όμως δεν μπορούν να ανακόψουν τη διάβαση του Γαλλικού ποταμού από τις Μονάδες της Μεραρχίας, οι οποίες επιχειρούν προώθηση προς τη σιδηροδρομική γραμμή.

Τα καταιγιστικά πυρά του  βουλγαρικού πυροβολικού προξενούν  σημαντικές απώλειες στους άνδρες του  9^ου Συντάγματος, καθιστώντας σχεδόν αδύνατη την προέλαση πέραν της σιδηροδρομικής γραμμής.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας όμως οι δυνάμεις της  Μεραρχίας εκμεταλλευόμενες τη θετική εξέλιξη σε άλλο τομέα, προωθούνται  γρήγορα και καταλαμβάνουν τα χωριά Πέρινθος και Πεδινό όπου εγκαθίσταται το Στρατηγείο της , καταδιώκοντας τους Βουλγάρους.

Το τέλος  της ημέρας έχει σαν αποτέλεσμα την κατάληψη όλων των βουλγαρικών προφυλακών και κυρίως την επίτευξη επαφής με την κύρια αμυντική τοποθεσία Κιλκίς Λαχανά.

Η πρώτη ημέρα  της τιτάνιας αποστολής της Μεραρχίας  προκάλεσε την απώλεια 500 ανδρών.

Τη δεύτερη  μέρα (20 Ιουνίου 2013)  η προέλαση συνεχίστηκε . Παρά τα συνεχή πυρά των Βουλγάρων , η Μεραρχία κινείται απτόητη, απωθεί τις βουλγαρικές δυνάμεις και τις απογευματινές ώρες, βρίσκεται 800 μέτρα περίπου από την κύρια γραμμή άμυνας στο Κιλκίς.

Τα ξημερώματα (04.00) της τρίτης μέρας , 21^ης  Ιουνίου 2013, ξεκίνησε η εκ νέου η δύσκολη επιχείρηση της προώθησης των Μονάδων της Μεραρχίας.

Με όλα τα Τάγματα στην πρώτη γραμμή , με μεγάλες  θυσίες εξαιτίας των ασταμάτητων  βουλγαρικών  πυρών , η Μεραρχία κατορθώνει στις 09.00 το πρωί  να φτάσει στις προωθημένες βουλγαρικές θέσεις.

Με τις λόγχες επί των όπλων, οι άνδρες της Μεραρχίας  εκδιώχνουν και τους τελευταίους  βούλγαρους από τις θέσεις τους.

Άφιξη στο Κιλκίς και στο Λαχανά

Η προέλαση της 2^ης, 4^ης και 5^ης Μεραρχίας εξωθεί το Γενικό Στρατηγείο να διατάξει:

«Καταδιώξατε  κατά πόδας τον εχθρόν παντί σθένει μέχρι τελευταίας εξαντλήσεως» 

Στις 21 Ιουνίου το μεσημέρι , οι ελληνικές δυνάμεις φτάνουν σε απόσταση εφόδου και εξαπέλυσε γενική εφόρμηση δια της λόγχης.

Περί της 11.15 η 4^η Μεραρχία καταφθάνει στο Κιλκίς  και στις 12.00 ξεκινά η καταδίωξη των Βουλγάρων .

Στις 16.00 ο ελληνικός  στρατός εισήλθε στον Λαχανά καταδιώκοντας  τα υποχωρούντα βουλγαρικά τμήματα  μέχρι τα τελευταία υψώματα προς την πλευρά της κοιλάδας του Στρυμώνα. Η συντριβή των βουλγαρικών τμημάτων θα ήταν ολοκληρωτική αν η 7η Μεραρχία καταλάμβανε εγκαίρως την γέφυρα του Στρυμώνα και απέκοπτε έτσι την βουλγαρική υποχώρηση προς τις Σέρρες

Η χρονοτριβή ως προς την ανασύνταξη των ελληνικών  δυνάμεων είχε σαν αποτέλεσμα η καταδίωξη να γίνει από τους άνδρες των δύο λόχων του 11^ου Συντάγματος Πεζικού, οι οποίοι ανατρέποντας τη βουλγαρική αντίσταση, συνέχισαν την καταδίωξη.

Οι απώλειες της Μεραρχίας κατά τη μάχη του  Κιλκίς είναι βαριές. Πέραν του  Διοικητή του 8^ου Συντάγματος Πεζικού , Συνταγματάρχη Αντωνίου Καμπάνη και του Διοικητή του 8^ου Τάγματος της Μεραρχίας , Λοχαγού Χαράλαμπου Μακρυκώστα, η Μεραρχία μετρά 1257 νεκρούς και τραυματίες.

Τις επόμενες ημέρες ο ελληνικός στρατός συνέχισε την προέλασή του βόρεια προς τη Δοϊράνη.

Ο νεότερος  Έλληνας υπαξιωματικός 

Η τριήμερη μάχη του Κιλκίς-Λαχανά, εκτός του αμίμητου ηρωισμού που επέδειξαν οι μαχητές  της και της εκατόμβης των  νεκρών, άφησε  ως ιστορικό ενθύμιο  στις επόμενες γενιές, την περίπτωση  του Γεράσιμου Ραυτόπουλου, του νεότερου έλληνα υπαξιωματικού των Ενόπλων Δυνάμεων.

Για την ύπαρξη του, μιας και μεταγενέστερα αρχεία της επίσημης Ιστορίας δεν διασώζονται  για αυτόν, δίνει στοιχεία η εφημερίδα  «Εστία» της εποχής.

Γεννήθηκε το 1900 στο Φισκάρδο της Κεφαλονιάς .

Στα 12 του έφυγε από το νησί του για να καταταγεί εθελοντικά στο στράτευμα .

Το ξέσπασμα του   Α’ Βαλκανικού  Πολέμου κατά των Οθωμανών, έφερε τη χώρα να έχει ανάγκη από στρατιώτες. Έφτασε στον Πειραιά και αλλά αντιμετωπίστηκε με σκωπτικότητα ειρωνεία από τις στρατολογικές αρχές, που τον θεώρησαν μικρό για να καταταγεί εθελοντικά στις Ένοπλες Δυνάμεις.

Αν και απογοητευμένος , δεν πτοήθηκε. Εκμεταλλευόμενος  το μικρό του ανάστημα (περίπου 1,50μ) μπήκε λαθραία σε ένα τρένο  με στρατιώτες που μετέφερε στρατιώτες στη Λάρισα, όπου και πήρε το βάπτισμα του πυρός στη μάχη της Ελασσόνας. Αν και ο Διοικητής του 18^ου Συντάγματος Πεζικού στην αρχή γέλασε μαζί του, ο μικρός στη μάχη που ακολούθησε πολέμησε γενναία και μάλιστα κατάφερε να πάρει το όπλο ενός Τούρκου.

Στη μάχη Κιλκίς – Λαχανά συνελήφθη αιχμάλωτος από Βούλγαρους. Κατά ανεξήγητο μέχρι σήμερα τρόπο, καταφέρνει να σκοτώσει στρατιώτες του βουλγαρικού αποσπάσματος που μετέφερε τον ίδιο και άλλους Έλληνες στρατιώτες με αποτέλεσμα να μπορέσουν να δραπετεύσουν. Η γενναιότητα του αυτή σε συνδυασμό με την περισυλλογή στην πλάτη του ενός βαριά τραυματισμένου εύζωνα τιμήθηκε με την προαγωγή του σε Δεκανέα.

Επίλογος

 Η τριήμερη μάχη του Κιλκίς – Λαχανά στοίχισε στον Ελληνικό Στρατό 8.828 νεκρούς και τραυματίες.  
 Έκρινε όμως ολόκληρη την πορεία του πολέμου. Οι Βούλγαροι τρόμαξαν, αιφνιδιάσθηκαν με την καθολική ήττα τους σε όλη την έκταση του πεδίου της μάχης, δεν κατόρθωσαν να συνέλθουν, το ηθικό τους κατέπεσε και υποχώρησαν βαθιά προς τα στενά της Κρέσνας. 
Οι μεγάλες απώλειες που υπέστη ο Ελληνικός Στρατός, οφείλονταν στην επικρατούσα αντίληψη ότι το πεζικό ήταν ικανό να πετύχει μόνο του, χωρίς ισχυρή προστασία του Πυροβολικού. Στις περισσότερες φάσεις του αγώνα στο Κιλκίς το πεζικό επετίθετο ανεξάρτητα από την κάλυψη των θέσεων από το πυροβολικό. Αποτέλεσμα ήταν οι απώλειες που υπήρξαν να είναι φοβερές

Η ανυπέρβλητη  προσφορά σε αίμα  της 4^ης Μεραρχίας, σε όλη τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων,  αποτυπώθηκε θαυμάσια στη διαταγή του πρώτου Διοικητή της Μεραρχίας, Στρατηγού Νικολάου Μοσχόπουλου στην οποία εφυμνεί τα ανδραγαθήματα των μαχητών της, ο οποίος απευθυνόμενος στους άνδρες της Μεραρχίας, γράφει:

«….Εύγε σας, γενναίοι Στρατιώτες, τίποτε πλέον δεν είναι δυνατόν να σταματήσει την ορμή σας προς τα εμπρός. Η πατρίς θα σας ευγνωμονεί δια τας ενδόξους σελίδας τας οποίας αναγράψατε εις την ιστορίαν αυτής..»

Γορτύνιος 79