Η ονομασία «Λούστρος» στην παλιά Τρίπολη -προπολεμική και μεταπολεμική- ήτανε συνυφασμένη με όχι έντιμη έννοια… Και δεν ήτανε μόνο στην Τρίπολη, αλλά σ’ όλη τη χώρα… Αν ήθελες να βρίσεις κάποιον, κυρίως νεαρής ηλικίας, του ‘λεγες «άντε πήγαινε από ‘δω, ρε παλιολούστρο»… -συνηθισμένη έκφραση του Μαέστρου, Πολύβιου Χαλάκη…! Θεωρούμε, πως άδικα δημιουργήθηκε αυτός ο κακός χαρακτηρισμός και, προέρχεται, κυρίως από τον Μεσοπόλεμο αλλά και από το διάστημα της φτώχειας και της ανέχειας της Κατοχής… -θυμηθείτε τον μικρό Λουστράκο, Καΐλα, στα δακρύβρεχτα ελληνικά έργα…

Εάν θέλουμε να κυριολεκτήσουμε, βασικά, οι λούστροι ήτανε παιδιά νεαρής ηλικίας από 10-15 ετών, που, μ’ ένα κασελάκι στον ώμο, περιηγούνταν το κέντρο καθεμιάς πόλης κι έβαφαν παπούτσια… Η αλήθεια είναι, πως, αυτά τα παιδιά, «είχανε μεγαλώσει πριν της ώρας τους»… Έπρεπε πάση θυσία να εξοικονομήσουνε το μεροκάματο και να επιστρέψουνε στο σπίτι φέρνοντας ψωμί και φάρμακα… στον κατάκοιτο πατέρα και την άρρωστη ή χήρα μάνα, στα μικρά αδέλφια… Έπρεπε, λοιπόν, να κάνουνε όλες τις δουλειές… από γυάλισμα παπουτσιών μέχρι θελήματα και από λαχεία μέχρι εφημερίδες αλλά και χαμάληδες γίνονταν όπως και καρότσι τραβάγανε…

Ουκ ολίγες φορές, όμως, όταν τα πράγματα έσφιγγαν, πρόβαιναν και σε μικροκλοπές… πότε κανά φρούτο, πότε λάδι ή ψωμί… ενώ, αυτά τα παιδιά, αποτέλεσαν και τους πρώτους «σαμποτέρ» κατά των Ναζιστών τα χρόνια της Κατοχής αφού, έκλεβαν από βενζίνη και λάστιχα αυτοκινήτων μέχρι όπλα και άρβυλα…!

Το «λούστρος», λοιπόν, απ’ εδώ βγήκε, δηλ. από το γυάλισμα -λουστράρισμα- των παπουτσιών… και από την καπατσοσύνη τους, το σαλτάρισμα και τις μικροκλοπές αυτών των παιδιών… που, όπως, προείπαμε, ήταν μια άδικη ρετσινιά σε παιδιά-μικρούς ήρωες αφού ό,τι έκαναν -πταίσματα…- το έκαναν για «τον επιούσιον» της ημέρας!

Οι λούστροι, στην Τρίπολη, εμφανίστηκαν τον Μεσοπόλεμο, μα, περισσότερο, τα μετακατοχικά χρόνια, όταν άρχισε η «άνοδος των μυρίων» προς την Πρωτεύουσα της χώρας και τις πρωτεύουσες των Νομών· από το φευγιό και την αποδημία, και μετά, άρχισαν· με άλλα λόγια, από τη μιζέρια των χωριών έφυγαν «για καλύτερη τύχη»… κι εκεί που πήγαν…

Για την Τρίπολη, την ιδιότητα, του λούστρου, αποκλειστικά, την είχανε οι Γορτύνιοι… που έφευγαν από τις πέτρες, τη ρημαΐλα…· η πλειονότητα προχώρησε για την Αθήνα και το Εξωτερικό κι ένα μεγάλο μέρος έριξε αγκυροβόλιο στην κοντινή, γι’ αυτούς, Τρίπολη, αλλά και την Πάτρα, την Κόρινθο, το Άργος…! Παιδιά, αγράμματα τα περισσότερα, τι δουλειά να κάνουνε… από του να βάφουνε παπούτσια… Μόνα τους κάρφωναν δυο τρία σανιδάκια και σκάρωναν ένα κασελάκι. Παράλληλα, κατά τον ίδιο τρόπο έφτιαχναν ένα σκαμνάκι, κρεμούσανε με μια ζώνη, από τον ώμο, το κασελάκι… οπότε έπαιρναν στη σειρά τα καφενεία και τα καταστήματα κι έβαφαν παπούτσια, με μπογιές από του Λουκαΐτη και του Νούτσου, πάμφθηνες βούρτσες… Στο τέλος γυάλιζαν τα βαμμένα υποδήματα με γυαλιστική αλοιφή περνώντας τα, στο τέλος, με φέλπα (βελούδινο ύφασμα…).

Στέκι των λούστρων -η “περί των γραμμάτων” ονομασία ήτανε στιλβωτές…· στέκι τους ήτανε η Κεντρική πλ. και μόνο η ανατολική πλευρά της, εκεί που έκαναν πιάτσα τα αμαξάκια… Καθένας είχε το δικό του μέρος, κάτω από ορισμένο δέντρο… ώστε το καλοκαίρι με τον ήλιο… Οι ώρες δουλειάς ήταν οι πρωινές και, κυρίως, δούλευαν τις Κυριακές και τις Γιορτές, που, ο αντρικός πληθυσμός φορούσε τα καλά του οπότε υπάκουε στο “να τα βάψουμε, κύριε;”… Όχι, οι γυναίκες ούτε καν που τολμούσανε να βάλουνε το πόδι τους πάνω στο κασελάκι…· μόνο, στη χάση και στη φέξη αν έπεφτε καμιά περιηγήτρια… οπότε, τότε, γινότανε και χάζι… αφού μαζευότανε γύρο της η πιτσιρικαρία…

Εκεί, λοιπόν, στη σειρά, οι λούστροι δεν ήτανε όλοι οι ίδιοι… Ήτανε και οι ανωτέρω μικροί που περιγράφουμε, όμως, ήτανε και τρεις τέσσερις, που, έδειχναν «άρχοντες»…: με το περιποιημένο, μεγάλο, και με «χρυσό» πάφυλλο, κασελάκι τους, τις δύο και τρεις σειρές βερνικιών εκατέρωθεν στο κασελάκι, τις «αρχοντικές» βούρτσες και τις φέλπες τις βελούδινες -μπορντό…-, το μικρό ψάθινο καρεκλάκι, ως κάθισμα, αλλά και το ίδιο παρουσιαστικό τους… -καθαροί, περιποιημένοι, κάποια φορά με γραβάτα…- που μετρούσε… Όλοι τους, αυτοί οι μεγάλοι, είχανε τις μουστάκες τους και τις τραγιάσκες τους…!

Σήμερα, δεν υπάρχει ανάγκη για λούστρους… αφού η εξέλιξη έφερε τον λούστρο σπίτι μας με τις έτοιμες μπογιές, τις σύγχρονες… αλλά, σήμερα, δεν είναι και τόσο απαραίτητο το τακτικό βάψιμο αφού η άσφαλτος… Τότε, τον χειμώνα έπεφτες από λακκούβα σε λακκούβα και από λάσπη σε λάσπη ενώ το καλοκαίρι η σκόνη…

Η πλειοψηφία των λούστρων… «ήτανε άνθρωποι για όλες τις δουλειές»… Μετά τις πρωινές ώρες, αμέσως, άρπαζαν το καρότσι για μεταφορές αλλά και τον μπόγο των εφημερίδων στη μασχάλη να διαλαλούνε στους δρόμους ή την παΐδα με τα λαχεία…! Ήτανε προκομμένοι άνθρωποι, εξαιρετικοί οικογενειάρχες και, όλοι τους, αργότερα, έκαναν σωστές οικογένειες, σπούδασαν παιδιά αλλά κι έκαναν περιουσίες…!

Υπήρχανε, όμως, και τα κανονικά στιλβωτήρια στην Τρίπολη, εν είδει μικρού καταστήματος: ένα δίπλα στο «Βιενέζικον» -σήμερα “Μπάρακ”- κι ένα στη δυτική πλευρά της πλ. Αγίου Βασιλείου… Λίγο αργότερα, όταν έκλεισε αυτό στο «Βιενέζικον»…, στεγάστηκε στην οδό Αγ. Βαρβάρας -δίπλα στο σπίτι Ορφανόπουλου… Αυτά τα στιλβωτήρια -όπως, κι αργότερα, του Γκρίτζαλη απέναντι από την Αγία Παρασκευή- ήτανε «άλλο πράγμα»… αφού ανέβαινες σε βάθρο με δυο σκαλοπάτια και καθόσουνα σε «πολυθρόνα»…! Ανάλογες των προσφερομένων υπηρεσιών ήταν και οι τιμές…

Σήμερα, λούστροι, αυτοί «οι ήρωες των χωματόδρομων κι αργότερα της ασφάλτου», σήμερα, δεν υπάρχουνε… Δεν υπάρχει λόγος να υπάρχουνε… αφού μας έφαγε η εξέλιξη…

Οδός Αρκαδίας