Μετά από ένα εντελώς άκαιρο σαραντάρι, στις 13 του περασμένου Μάη, πολύ βλαπτικό για τον καινούργιο, μικροσκοπικό ακόμη, καρπό της ελιάς, ακολούθησε ένας μάλλον ήπιος Ιούνιος κι από κοντά μας ενέσκηψε λάβρος και οργισμένος ο Αλωνάρης. Από την πρώτη μέρα του το θερμόμετρο ανηφόρισε: 38 – 39 – 40 –  41… Μας τσουρούφλισε!

  Πάντως, σαν έφτασε στη μέση του ο μήνας, θαρρείς και αλλαξογνώμησε, άφησε το μελτεμάκι, με τις ανάσες του, να …ρίξει τις τιμές της υδραργυρικής στήλης.

  Χάραμα Σαββάτου, 15 Ιούλιου, το ηλικιωμένο ζευγάρι, κατά τη συνήθειά του, πήρε το λιτό πρωινό του και βγήκε στην αυλή. Ο παππούς έχει αναλάβει τη φροντίδα των πουλερικών, του σκύλου, του γατάκου και των κηπευτικών, ενώ η γιαγιά, στο μικρό κιόσκι, κεντάει και παρακολουθεί τα γεμιστά, που σιγοψήνονται στο φουρνάκι και ευωδιάζουν.

  Οπότε, γύρω στις οχτώ να΄σου η πιο κοντινή τους γειτόνισσα. Καλημερίζει και προσφέρει στη γιαγιά, διπλωμένη σε άσπρη-κατακάθαρη πετσέτα, μια ολόζεστη φραντζόλα. Μόλις την ξεφούρνισε, μαζί με τις άλλες φραντζόλες της φουρνιάς, τις πούλες όπως αλλιώς τις λένε. Τα καρβέλια θέλουν ακόμη να παραμείνουν, γύρω στη μισή ώρα, για να καλοψηθούν και να πάρουν χρώμα.

-Νυχτοπούλι και σύ, λέει γελώντας η γιαγιά στη γειτόνισσα, καθώς παινεύει το ψωμί και εύχεται καλοφάγωτο.

  Εκείνη τη στιγμή βγαίνει η κόρη, ελεύθερος επαγγελματίας τάχα, που όμως, Σαββατιάτικα, έχει κάμποσες προγραμματισμένες υποχρεώσεις.

  Ο παππούς, που δροσίζει με το ποτιστήρι κάποιες νιόβγαλτες φασολιές στην κοντινή βραγιά, φωνάζει:

-Βγάλε, παιδί μου, με το κινητό σου, μια φωτογραφία τις γειτόνισσες.

 Εκείνες ποζάρουν γελαστές, ενώ η ζυμώστρα παίρνει και κρατάει με, δικιολογημένο, καμάρι το ψωμί που, με τον ξεχωριστό του τρόπο, προκαλεί οσμηρή απόλαυση.

  Οι σύγχρονες νομοθετημένες διατάξεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, με τις υπερβολές τους, συμπαρομαρτούν με τη μετριοφροσύνη των δύο γειτονισσών και στερούν στο γράφοντα το δικαίωμα αναφοράς ονομάτων και δημοσίευσης της φωτογραφίας. Δεν πειράζει! Ας είναι γερές οι γυναίκες και να ζυμώνουν τα νοστιμότατα ψωμιά τους, όπως μάθανε από τις μανάδες τους!

-Ελάτε να φάμε ψωμί έλεγε η μάνα στα παιδιά της παλαιότερα κι ας είχε και φαγητό στο τραπέζι. Η φράση «να φάμε ψωμί» υποδηλώνει τον κυριαρχικό ρόλο του «επιούσιου άρτου» στην καθημερινή διατροφή.

  Το ζύμωμα και το ψήσιμο του σπιτικού ψωμιού αποτελεί τελετουργική διαδικασία, πολύωρη και πολύ κουραστική. Θέλει ιδρώτα…. Η ζυμώστρα, με πολλή προσοχή και αφοσίωση, λουσμένη, ανασκουμπωμένη, με τα μαλλιά στο φακιόλι (για το φόβο της τρίχας) ρίχνεται στο ιερό έργο.

  Καθώς όμως περνάνε τα χρόνια και οι συνθήκες της ζωής μεταβάλλονται όλο και λιγοστεύουν οι φούρνοι στις αυλές… Η αξιοθαύμαστη εργασία, η ευλογημένη παραγωγή άρτου, στη συντριπτική της πλειοψηφία, πέρασε στους επιχειρηματίες φουρνάρηδες…

  Ότι και να γίνει όμως το ψωμί και το παξιμάδι της ζυμώστρας, με την αγνότητα των υλικών, δίχως τη χρήση διογκωτικών ουσιών, είναι αξεπέραστο!

  Εδώ θέλω να προσθέσω δυο λόγια για το διαμάντι του πολιτισμού του λαού μας, που λέγεται βλασερό και για την ολόθερμη προσφορά του από τη ζυμώστρα στις γειτόνισσές της.

  Πρόκειται για το φρέσκο ψωμί που φιλεύεις, όταν ξεφουρνίσεις.

  Για την ετυμολογία της λέξης, που μάλλον είναι ονοματοποιημένο επίθετο και απαντά μόνο στον ενικό αριθμό του ουδέτερου γένους, τα λεξικά δεν αναγράφουν τίποτε. Ίσως ωα προέρχεται από το ρήμα βλασταίνω ή βλαστίζω και να σημαίνει κάτι που αυξάνεται και παίρνει τελική μορφή, όπως το βλαστάρι. Ίσως.

  Σε κάθε περίπτωση πάντως το φαινόμενο ανταλλαγής βλασερού (σήμερα η μια ζυμώνει και φιλεύει τις άλλες, αύριο η άλλη κ.ο.κ.) αποτελεί μια πολύ ανθρώπινη δοσοληψία και συνάμα μια πράξη έξυπνη, εφόσον συντελεί στο να έχουν συχνά οι συναλλασσόμενες οικογένειες φρέσκο ψωμί.

  Ας είναι καλά η τετράδα της γειτονιάς μας (είπαμε ονόματα δε λέμε) που συνεχίζει το όμορφο παλαιικό έθιμο.

  Όποιος έχει πρόσβαση στην Ακαδημία Αθηνών ας ενεργήσει ώστε η λέξη βλασερό να καταγραφεί και να διαφυλαχθεί από τον κίνδυνο της λήθης.

Στέλιος Γρ. Παπαντώνης
Άστρος, 17-7-2017

Πηγή: astrosnews.gr