Το τσιλίκι, ήταν ένα παιχνίδι που μπορεί να περιγραφεί σαν μία δομημένη δραστηριότητα ομαδικού χαραχτήρα που παιζόταν για ψυχαγωγικούς σκοπούς, ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες για την επίτευξη κάποιου στόχου, ώστε να ανακηρυχτεί ένας ή περισσότεροι νικητές.

Περιγραφή.

Το τσιλίκι ήταν ένα ξυλάκι περίπου 10 εκ. μήκος με τετραγωνική δομή, δηλ. σε σχήμα ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου(καδρονάκι) με στρογγυλεμένες τις δύο άκρες του σε σχήμα κώνου. Στην μία πλευρά του και στο μέσον της, ήταν χαραγμένη μία γραμμή κάθετη προς αυτή. Στην δεύτερη πλευρά του δύο γραμμές κάθετες και αυτές προς την πλευρά και παράλληλες μεταξύ τους. Στην Τρίτη πλευρά τρεις γραμμές και στην τέταρτη, αν δεν απατώμαι ένα Χ (λατινικοί αριθμοί) Η πλευρά με την μία γραμμή ήταν ο κρίτσικας. Η πλευρά με δύο γραμμές ήταν ο τσάμακας. Η πλευρά με τις τρεις γραμμές ήταν ο τσίλικας και η τέταρτη πλευρά με το Χ ήταν ο γάιδαρος. Τα ονόματα και οι γραμμές της κάθε πλευράς που είχε το τσιλίκι είχαν σχέση με τους κανόνες και την διαδικασία εκτελέσεως του παιχνιδιού.

Πώς παιζόταν:

Δεν υπήρχε συγκεκριμένος αριθμός παικτών. Οι παίκτες έπαιζαν με την σειρά που είχε προκύψει από το μέτρημα του “μπουφ” Εμείς στο μέτρημα χρησιμοποιούσαμε το εξής στιχάκι: Μπουφ:’ Όποιος έκλασε να πεί και στην πόλη να ακουστεί, ήρθαν τα βαριά κουπιά σαν του γάιδαρου τα αυτιά, σαγάνι σαγανόπουλο, περδίκι περδικόπουλο, τσέρλα, μέρλα, πόρδος, ρούφος’. Ο πρώτος που έβγαινε ήταν ο πρώτος παίκτης, ο δεύτερος που έβγαινε ο δεύτερος παίκτης κοκ. Μετά κάναμε ένα κύκλο στο μέσο της αλάνας, κυρίως στο προαύλιο του σχολείου, για να υπάρχει πανταχόθεν ελεύθερος χώρος, αφ ενός μεν για μην βρει εμπόδια το τσιλίκι κατά την εκσφενδόνισή του, ώστε να πάει όσο πιο μακριά γίνεται, αφ ετέρου δε για να μπορούν και οι συμπαίκτες να αναπτυχθούν κατάλληλα. Ο παίκτης λοιπόν έβαζε το τσιλίκι στον κύκλο και με ένα άλλο σανίδι την λεγόμενη παϊδα, μήκους περίπου50 -60 εκατοστών, η οποία ήταν σαν δίκοπος μπαλτάς, κτυπούσε το τσιλίκι στην άκρη της μύτης. Το τσιλίκι στριφογυρίζοντας σαν δαιμονισμένο πεταγότανε στον αέρα και ενώ βρισκόταν ακόμη στον αέρα ο παίκτης το ξανακτυπούσε (το δεύτερο χτύπημα αυτό το λέγαμε διπλάρα) ώστε να το απομακρύνει από τον κύκλο όσο πιο μακριά μπορούσε. Την ίδια στιγμή όμως οι συμπαίκτες προσπαθούσαν με την σειρά τους να χτυπήσουν το τσιλίκι με την παϊδα τους, ενώ βρισκόταν ακόμη στον αέρα, προς την κατεύθυνση του παίκτη για να μην απομακρυνθεί πολύ από τον κύκλο. Πολλές φορές το τσιλίκι, όταν το αντέκρουαν οι συμπαίκτες έσκαγε και πίσω από τον κύκλο. Αυτό ήταν αρνητικό για τον παίκτη, διότι το δεύτερο χτύπημα ξεκινούσε με αρνητική απόσταση, γιατί μόνο η απόσταση μπροστά του κύκλου μετριόταν. Αν παρ’ελπίδα τύχαινε το τσιλίκι να πέσει μέσα στον κύκλο από χτύπημα συμπαίκτη, ο συγκεκριμένος παίκτης καιγόταν και έβγαινε από παιχνίδι. Ύστερα από αλλεπάλληλα χτυπήματα το τσιλίκι κάπου θα έσκαγε στο έδαφος. Τότε κοιτάζαμε τι γράφει η επάνω πλευρά στο τσιλίκι. Αν π.χ ήταν Χ δηλαδή γάιδαρος ο παίκτης σταματούσε να παίζει, σημειώναμε το σημείο που έσκασε το τσιλίκι και βάζαμε και μία πέτρα για σημάδι. Ο παίκτης όμως δεν έβγαινε από το παιχνίδι, γιατί αργότερα, όταν θα τέλειωνε το παιχνίδι θα έπρεπε να πληρώσει σε καβάλες (κούτσια ) όλους τους συμπαίκτες του, που δεν ήταν γάιδαροι και πέταξαν το τσιλίκι τους μακρύτερα από αυτόν την απόσταση που μεσολαβούσε μεταξύ τους. Αν στο τσιλίκι η επάνω πλευρά είχε μία γραμμή ήταν κρίτσικας και ο παίκτης είχε δικαίωμα να χτυπήσει άλλη μια φορά το τσιλίκι για να το απομακρύνει ακόμη περισσότερο, φωνάζοντας δυνατά κατά την διάρκεια του κτυπήματος κρίτσικας. Αν είχε δύο γραμμές τσάμακας, ό παίκτης χτυπούσε άλλες δύο φορές το τσιλίκι, λέγοντας στο πρώτο χτύτημα κρίτσικας και στο δεύτερο τσάμακας. Αν είχε τρεις γραμμές τσίλικας ο παίκτης χτυπούσε τρεις φορές ακόμη το τσιλίκι, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία. Στα επαναληπτικά χτυπήματα που έκανε ο παίκτης μετά το πρώτο σκάσιμο του τσίλικιού στο έδαφος οι συμπαίκτες του δεν είχαν δικαίωμα να το εμποδίσουν, ούτε έπαιζε ρόλο η επάνω πλευρά του, κάθε φορά που έσκαγε στο έδαφος εκτός από αυτή του γάιδαρου.

Ξεκίνημα παιχνιδιού:
Παίκτης 1: Χτυπάει το τσιλίκι αλλά οι συμπαίκτες του το χτυπούν και το ρίχνουν εντός του κύκλου. Ο παίκτης αυτός καίγεται και βγαίνει από το παιχνίδι.
Παίκτης 2: Χτυπάει το τσιλίκι οι συμπαίκτες του αστοχούν να το εμποδίσουν, ενώ βρίσκεται στον αέρα και το τσιλίκι σκάει στο έδαφος. Κοιτάζουμε τι γράφει η επάνω πλευρά στο τσιλίκι. Υποτεθείσθω ότι γράφει Χ δηλαδή γάιδαρος, χαράσσουμε γραμμή και βάζουμε σημάδι πέτρα. Ο συγκεκριμένος παίκτης σταματάει να παίζει, αλλά δεν βγαίνει από το παιχνίδι και δίνει την σειρά του στον τρίτο παίκτη.
Παίκτης 3: Χτυπάει το τσιλίκι ξεφεύγει από τους συμπαίκτες και σκάζει στο έδαφος. Κοιτάμε τι γράφει η πάνω πλευρά του. Υποτεθείσθω τρεις γραμμές, δηλαδή τσίλικας. Ο συγκεκριμένος παίκτης έχει δικαίωμα τώρα να κτυπήσει άλλες τρεις φορές το τσιλίκι, φωνάζοντας στο πρώτο χτύπημα κρίτσικας, στο δεύτερο τσάμακας και στο τρίτο τσίλικας και να το απομακρύνει όσο πιο μακριά μπορεί. Όπως προανέφερα στα χτυπήματα αυτά οι συμπαίκτες δεν είχαν δικαίωμα να το εμποδίσουν, ούτε λαμβανόταν υπόψιν τι γράφει η επάνω πλευρά του, εκτός από αυτή του γαϊδάρου.Ξεκινάει τα χτυπήματα ο παίκτης, πρώτο χτύπημα από τα τρία, το τσιλίκι σκάει πιο μακριά ακόμη, κοιτάζουμε την πάνω πλευρά δεν γράφει γάιδαρος, χτυπάει το δεύτερο χτύπημα ,το τσιλίκι πάει ακόμη πιο μακριά, αλλά τώρα για κακή του τύχη η επάνω πλευρά του τσιλικιού γράφει γάιδαρος. Στη περίπτωση αυτή ο παίκτης δεν έχει δικαίωμα να χτυπήσει την Τρίτη βολή, δηλαδή την χάνει. Σημειώνουμε που έσκασε το τσιλίκι με γραμμή και πέτρα.
Παίκτης 4: : Χτυπάει το τσιλίκι ξεφεύγει από τους συμπαίκτες και σκάζει στο έδαφος, η επάνω πλευρά του δείχνει δύο γραμμές, δηλαδή τσάμακας. Ο παίκτης έχει δικαίωμα να κτυπήσει το τσιλίκι άλλες δύο φορές. Το κτυπάει και χωρίς να φέρει γάιδαρο το απομακρύνει αρκετά πιο μακριά και από τους δύο προηγούμενους γαϊδάρους και σημειώνουμε το σημείο που έσκασε με παλουκάκι και κύκλο. Ο παίκτης που δεν έφερνε καθόλου γάιδαρο ήταν ο πιο τυχερός, διότι δεν πλήρωνε καμία καβάλα μόνο κέρδιζε. Τώρα μετράμε πόσο πιο μακριά έχει πετάξει ο τέταρτος παίκτης το τσιλίκι του από τον δεύτερο και τον τρίτο γάϊδαρο. Σαν μέτρο χρησιμοποιούσαμε την παϊδα. Υποτεθείσθω τριάντα παϊδες από τον δεύτερο γάιδαρο και δέκα από τον τρίτο. Ο δεύτερος παίκτης(γάιδαρος) είναι υποχρεωμένος να πάρει τον τέταρτο παίκτη στην πλάτη του κούτσια και να τον πηγαινοφέρει αυτή την διαφορά της απόστασης τριάντα φορές, ο δε τρίτος παίχτης(γάιδαρος)να πάρει κούτσια και αυτός τον τέταρτο παίκτη και να τον πηγαινοφέρει δέκα φορές την δική του διαφορά απόστασης από αυτόν. Αυτό όμως γινότανε, δηλαδή το μέτρημα, στο τέλος του παιχνιδιού αφού είχαν παίξει όλοι οι παίκτες. Άρα όλοι οι γάιδαροι στο τέλος του παιχνιδιού θα πληρώσουν σε καβάλες(κούτσια), όλους τους παίκτες που δεν είναι γάιδαροι την απόσταση που μεσολαβεί από το σημείο το δικό τους μέχρι το σημείο αυτών , τόσες φορές όσες είναι οι παϊδες που χωράνε σε αυτή την απόσταση. Οι παίκτες γάιδαροι που είχαν καταφέρει να απομακρύνουν το τσιλίκι τους πολύ μακρύτερα από τον κύκλο ήτανε περισσότερο ευνοημένοι από αυτούς που δεν κατάφεραν να το απομακρύνουν πολύ μακριά από τον κύκλο, διότι και λιγότεροι θα ήταν οι συμπαίκτες που θα μετέφεραν και μικρότερη η απόσταση.

Σε περίπτωση που κάποιος παίχτης έγινε γάιδαρος αλλά κανένας συμπαίκτης του, μη γάιδαρος, δεν κατάφερε να ξεπεράσει την απόσταση που πέταξε αυτός το τσιλίκι του, δεν πλήρωνε καβάλες και τον λέγαμε γαϊδομούλαρο, γιατί το γαϊδομούλαρο δεν ιππεύεται, γιατί δεν εξημερώνεται. (γαϊδομούλαρο είναι διασταύρωση αλόγου γαϊδούρας, ενώ το κανονικό μουλάρι είναι το αντίθετο διασταύρωση φοράδας γαϊδάρου.)

Το τσιλίκι ήταν ένα λίαν επικίνδυνο παιχνίδι και τούτο, διότι την στιγμή που το χτυπούσες και εκσφενδονιζόταν, ούτε γνώριζες σε ποιο κεφάλι θα σκάσει, ποιο μάτι θα βουλώσει, πόσα δόντια θα σπάσει και πόσες μύτες θα ματώσει. Παρά όμως τους κινδύνους που έκρυβε ήταν ένα από τα πιο αγαπημένα μας παιχνίδια.

Ανάρτηση του χρήστη «Πελοπίδας Σπάρτακος» στον λογαριασμό ΑΣΕΑ Αρκαδίας στο Facebook