Κατ’ εξοχήν γιορτή του ξεφαντώματος και της χαράς, οι Απόκριες είχαν πάντοτε την τιμητική τους στην Αρκαδία. Με ρίζες πιο μακρινές ακόμα από τις διονυσιακές γιορτές, «κούμπωσαν» με τα ρωμαϊκά έθιμα (τον Φεβρουάριο τελείτο μια γιορτή κάθαρσης, που προετοίμαζε τους πιστούς για την έλευση της άνοιξης), και με την έλευση της χριστιανικής θρησκείας αποτελούν το τελευταίο ξεφάντωμα πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, που προετοιμάζει τους πιστούς για το Θείο Πάθος και την Ανάσταση του Χριστού, οι Απόκριες –αποχαιρετισμός στο κρέας, δηλαδή- είναι μια γιορτή ομαδική, μια γιορτή μεταμφίεσης, κεφιού και κραιπάλης.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Απόκριες είναι και γιορτή οικογενειακή, αφού το έθιμο θέλει την οικογένεια μαζεμένη γύρω από το τραπέζι, με κεφαλή τον γεροντότερο, βεβαίως, να δοκιμάζουν όλα τα μέλη της τα εδέσματα και να κάνουν πειράγματα μεταξύ τους. Τα παλιά χρόνια, δεν γίνονταν πάρτι από σπίτι σε σπίτι, εξάλλου οι γυναίκες απαγορευόταν να βγουν μεταμφιεσμένες από το σπίτι, και όσοι μασκαρεύονταν, ήταν άνδρες και αγόρια.

Οι Απόκριες σχεδόν πάντα ξεκινούν τον Φεβρουάριο. Ο μήνας αυτός έλαβε το όνομά του από δύο ρωμαϊκές θεότητες: τον Φέβρουο και τη Φέβρουα. Ο πρώτος ήταν ο θεός των νεκρών και η δεύτερη ήταν η θεά που επόπτευε τους εξαγνισμούς. Οι εξαγνισμοί γίνονται μέσω της φωτιάς, που ανάβουν και σήμερα κατά την τρίτη εβδομάδα της Αποκριάς σε διάφορα μέρη της χώρας μας. Και τα δύο αυτά στοιχεία, επομένως, δηλαδή η λατρεία των νεκρών και οι εξαγνισμοί, συνδέονται με τις δικές μας Απόκριες, καθώς τα Σάββατα της Αποκριάς λέγονται Ψυχοσάββατα, αφού τιμάμε τους νεκρούς με τρισάγια και μνημόσυνα. Οι παγανιστικοί χοροί, ο έξαλλος ενθουσιασμός, η ελευθεριότητα των ημερών, η σάτιρα και η σεξουαλικότητα συνδέονται με την επίκληση των δυνάμεων που γονιμοποιούν τη γη. Η άνοιξη είναι προ των πυλών, και οι άνθρωποι, τιμώντας τα «φυσικά πράγματα», προτρέπουν τη γη να δώσει πλούσιους τους καρπούς της.

Το Τριώδιο διαρκεί τρεις εβδομάδες. Κατά την πρώτη εβδομάδα,που ονομάζεται «Προφωνή», αρχίζουν να σφάζουν τους χοίρους. Την ονομάζουμε έτσι, διότι κάποιος –όπως ο ντελάλης στη Λάστα της Γορτυνίας που έβγαινε στους δρόμους και διαλαλούσε: «όποιος δεν έχει θρεφτάρι, ν’ αγοράσει!»- ανακοίνωνε με φωνές την έλευση της Αποκριάς. Η εβδομάδα αυτή, όμως, λέγεται και «Απολυτή», επειδή οι ψυχές των νεκρών «απολύονται» και βγαίνουν στον απάνω κόσμο.

Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται «Κρεατινή» ή «Ολόκριγια», επειδή καταναλώνεται καθ’ όλη τη διάρκειά της κρέας ακόμη και κατά την Τετάρτη και Παρασκευή, κάτι που η χριστιανική θρησκεία απαγορεύει. Η Τσικνοπέμπτη, η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας της Αποκριάς είναι η κατ’ εξοχήν ημέρα που κάνει αισθητή την έλευση του Τριωδίου. Η Τσικνοπέμπτη γιορτάζεται παραδοσιακά οικογενειακά ή ομαδικά, με φίλους ή συνεταίρους γύρω από το ίδιο τραπέζι, ενώ έχει τις ρίζες της στην αρχαία κνίσσα που πρόσφεραν με τις θυσίες τους στους θεούς οι άνθρωποι: έψηναν κρέας, και η τσίκνα που έφτανε στον Όλυμπο ευχαριστούσε και χόρταινε τους θεούς. Ε, αφού έκαναν τη θυσία, κοιτούσαν και τα σπλάχνα ή τα κόκκαλα του ζώου για να δουν το μέλλον.

Η τρίτη εβδομάδα λέγεται «Τυρινή», επειδή το κύριο άρτυμα στα εδέσματα είναι το τυρί. Λέγεται ακόμη και «Μακαρονού».Οι μεγάλες φωτιές που ανάβουν σε πολλά μέρη της Ελλάδος κατά την τρίτη εβδομάδα της Αποκριάς έχουν να κάνουν με τους καθαρμούς και την πεποίθηση ότι η φωτιά καθαίρει.

Το μακαρόνι στην Αρκαδία έχει την τιμητική του τις Απόκριες. Την τελευταία Κυριακή, το κυρίως έδεσμα που σερβίρεται είναι κρέας κοκκινιστό, με χοντρά μακαρόνια. Στις μέρες μας, επιβιώνει και ένα τετράστιχο που ο πατέρας μου ακόμα θυμάται τέτοιες μέρες:

«Απόψε θα γενεί καβγάς,

Καβγάς με τα πιρούνια.

Όλοι θα πέσουν στον καβγά,

Κι εγώ στα μακαρούνια».

Και δεν έκαναν μόνο ονειρομαντεία με τα σπλάχνα και τα οστά των ζώων, αλλά και με τα μακαρόνια. Τα κορίτσια κάτω από το μαξιλάρι τους έβαζαν ένα μακαρόνι από το βραδινό της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς για να τους αποκαλύψει ποιον θα έπαιρναν άντρα τους.

Το απόσπασμα που ακολουθεί, είναι από το βιβλίο του Γιώργου Μέγα, «Ελληνικές γιορτές».Εδώ περιγράφεται το οικογενειακό εορταστικό τραπέζι της Αρκαδίας κατά την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς:

«Κατά την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς μαζεύονται οι συγγενείς στο σπίτι του γεροντότερου τα φαγητά που τοποθετούνται στο τραπέζι είναι μακαρόνια, αβγά, τυρόπιτες, γαλατόπιτες και ένα είδος σούπας, το τυροζούμι. Αυτό ειδικά φτιάχνεται τη μέρα εκείνη από άγρια χόρτα. Τα γιαχνίζουν και ρίχνουν και τυρί μυζήθρα, κομματάκια-κομματάκια. Κάνουν την προσευχή τους και κατόπιν σηκώνουν το τραπέζι, το κρατούν όλοι, μικροί και μεγάλοι, με τα μικρά τους δάχτυλα.Το σηκώνουν και το καθίζουν τρεις φορές και κάθε φορά λένε:

‘’Αγιοζούμι, τυροζούμι

                                    Όποιος πιει και δεν γελάσει

                                    Ψύλλος δεν θα τον δαγκάσει!’’

Από το τυροζούμι πρέπει να πιει ο καθένας τρεις κουταλιές. Το πίνουν γρήγορα-γρήγορα, δίχως να γελάσουν, κι ύστερα βάζουν όλοι μαζί τα γέλια. Ύστερα τρώνε μακαρονάδα και ό,τι άλλο φαγητό έχουν ετοιμάσει. Αφού φάνε, ο μεγαλύτερος δίνει το σύνθημα σε όλους, να σηκώσουν το τραπέζι με τα μικρά τους δάχτυλα και τους ρωτάει:

‘’-Φάγατε;                -Φάγαμε.

- Ήπιατε;                -Ήπιαμε.

-Χορτάσατε;         -Χορτάσαμε.

-Πάντα χορτασμένοι να είστε’’.

Μετά, τους διατάζει να αφήσουν το τραπέζι στη θέση του.

Οι Απόκριες τελειώνουν το βράδυ της Κυριακής με τραγούδια, χορούς και παρωδίες εκκλησιαστικών ψαλμών. ‘’Φούστη τη φουστανέλλα σου την έχω εγώ ραμμένη και με τα τραγουδάκια μου την έχω γαζωμένη’’.‘’Το μήλο είναι ανύπαντρες το ρόιδο παντρεμένες, το πορτοκάλι το γλυκό οι αρραβωνιασμένες’’.‘’Σου'πα στο μύλο να μην πας στο μύλο για να αλέσεις, γιατί είναι Τούρκος  μυλωνάς κι αράπης πασπαλιάρης’’».

Στην Αρκαδία, αλλά και στη Μεθώνη και στην Κορώνη, αναβιώνει το έθιμο του Μακαρούνα, ο οποίος είναι ένας άνδρας με ιδιαίτερα προσόντα και ακόρεστη σεξουαλικότητα που δεν αφήνει καμία γυναίκα παραπονεμένη. Ο Μακαρούνας, λοιπόν, περιφέρεται με έναν γάιδαρο στο χωριό και κάνει πειράγματα. Ωστόσο, το βράδυ της Κυριακής, το παρακάνει με το φαγητό και σκάει από τις ποσότητες που έχει καταναλώσει, αφήνοντας τις γυναίκες να τον θρηνούν.

Ο Βλάχικος Γάμος είναι ακόμα ένα ομαδικό δρώμενο που λαμβάνει χώρα στην Αρκαδία: πρόκειται για τον γάμο της Βλάχας, της γυναίκας που κάνει αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Το ζευγάρι αποτελούν δύο άνδρες, και η τελετή ακολουθεί το τυπικό ενός κανονικού γάμου: έχει προικιά, έχει τραγουδίσματα, πεθερικά και απ’ όλα. Η τελετή γίνεται μέσα σε πειράγματα και αστεία, υπάρχει ιερέας και κουμπάρος, ενώ μετά όλοι ξεφαντώνουν με πολύ φαγητό και χορό στην πλατεία του χωριού.

Όλα αυτά τελειώνουν το βράδυ της Κυριακής. Την επομένη, την Καθαρά Δευτέρα, δεν επιτρέπεται ούτε η κατανάλωση λαδιού. Το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας τα παλαιά χρόνια ήταν πολύ φτωχό, και οι πιστοί έμπαιναν στη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κατά την οποία δεν επιτρέπεται ούτε η κατανάλωση ιχθύων. Η Καθαρά Δευτέρα, όμως, δεν σημαίνει μόνο την προετοιμασία για την Ανάσταση του Χριστού, αλλά σηματοδοτεί και τη σκληρή δουλειά που περιμένει τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους την άνοιξη. Ώστε να μην δικαιώσουν την παροιμία: «Γλυκός ο ύπνος το πρωί, γυμνός ο κώλος τη Λαμπρή!».