«Αρκαδίην μ΄ αιτείς , μέγα μ΄ αιτείς, ου τοί δώσω»

Το πολιτικό-στρατιωτικό θέατρο επιχειρήσεων της Αρχαίας Ελλάδας και κυρίως της περιοχής της Αρχαίας Πελοποννήσου είναι λίγο ως πολύ γνωστό και έχει γίνει αντικείμενο περιγραφής στο παρελθόν.
Συνεχείς συγκρούσεις για την απόκτηση εδαφών και την ισχυροποίηση της επικυριαρχίας, συνεχείς δημιουργίες συμμαχιών μεταξύ πόλεων-κρατών είχαν συνήθως ως αποτέλεσμα αφενός τη διαιώνιση ενός συνεχιζόμενου για πολλές δεκαετίες εμφύλιου τοπίου με τη σειρά του οδήγησε πολλές φορές στο να αποτανθεί κάποια από τις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις στην πάντα <<πρόθυμη>> ξένη βοήθεια (Πέρσες, Ρωμαίοι κλπ) με αποκορύφωμα την εμπλοκή και αρωγή των Ρωμαίων στην εμφύλια διαμάχη μεταξύ των Ελληνικών Συμπολιτειών  (Αχαϊκής και Αιτωλικής) και την κατάκτηση του Ελληνικού Αρχαίου Κόσμου από τους <<συμμάχους>> Ρωμαίους το 146 π.Χ.

Παροιμιώδης έχει μείνει στην Ιστορία , η επίθεση των Σπαρτιατών στην πόλη της Τεγέας , για τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα εκ μέρους των εισβολέων αποτελέσματα, περί τα 790 π.Χ., όταν βασιλιάς της Αρκαδίας ήταν ο Πολυμήστωρας , ο γιος του Αιγηνήτη.

Η αδιαμφισβήτητη στρατιωτική  υπεροχή των Λακεδαιμονίων , η εθελοντική παράταξη τους στη μάχη , είτε στους κοινούς Πανελλήνιους Αγώνες κατά των Περσών (Περσικοί Πόλεμοι) είτε στις εσωτερικές διενέξεις (Πελοποννησιακός Πόλεμος) αποτέλεσε σύμβολο αιώνιας ανδρείας και αντικείμενο πολλών γραφών και ύμνων διαμέσου των αιώνων.

Όμως αυτή η αίσθηση υπεροχής και αυτοπεποίθησης κινείται πάντοτε σε λεπτές ισορροπίες και συνήθως οδηγεί στην απόκτηση αίσθησης έπαρσης και αλαζονείας .
Οι Σπαρτιάτες κατευθυνόμενοι από αλαζονικά κίνητρα, επιτίθονταν συχνά στην Αρκαδική πόλη της Τεγέας , εποφθαλμιώντας τα εύφορα εδάφη της πόλης αυτής.
Κατά τη χρονική περίοδο που προαναφέρθηκε , ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Χάριλος, (υιός του Πολυδεύκη , αδερφού του γνωστού νομοθέτη της Σπάρτης Λυκούργου ) σχεδιάζοντας επίθεση κατά των συνορευόντων Τεγεατικών Εδαφών.
Θέλοντας μάλιστα να εξασφαλίσει τη Θεία εύνοια, ζήτησε από το Μαντείο των Δελφών , χρησμό  σχετικά με την έκβαση της πιθανής εισβολής .( Και δη σφι ουκέτι απέχρα ησυχίαν άγειν αλλά καταφρονήσαντες Αρκάδων κρεσσοντες είναι εχρηστηριάσαντο εν Δελφοίσι επί πάση τη Αρκάδων Χώρη)

Και η Πυθία του έδωσε τον εξής χρησμό:
«Αρκαδίην μ΄αιτείς; Μέγα μ΄αιτείς, ου τοι δώσω.
Πολλοί εν Αρκαδίη βαλανηφάγοι άνδρες έασιν , οι σ΄ αποκωλύσουσι. Εγώ δε ου τοι μεγαίρω .Δώσω τοι Τεγέην ποσσίκροτον ορχήσασθαι και καλόν
πεδίον σχοίνω διαμετρήσασθαι»
(Ηροδότου Ιστορία 1,6.2)

Δηλαδή:

«Την Αρκαδία μου ζητάς; Μέγα πράγμα μου ζητάς.Δε θα σου τη δώσω.
Στην Αρκαδία υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τρέφονται με βαλανίδια, οι οποίοι θα σε εμποδίσουν .Εγώ όμως δε σου αρνούμαι ζηλόφθονα .Θα σου δώσω την Τεγέα για να χορεύεις εκεί με μεγάλα ποδοκροτήματα και ωραία πεδιάδα για να την μετρήσεις με το σκοινί»

Η σπαρτιατική αλαζονεία , τυφλώνοντας τους μέλλοντες εισβολείς, οδήγησε στην κατά το δοκούν , ερμηνεία του δοθέντος χρησμού . Οι Σπαρτιάτες ακούγοντας το χρησμό της Πυθίας , πίστεψαν δηλαδή ότι θα  επικρατούσαν με ευκολία  έναντι  των  Τεγεατών και ως αποκορύφωμα της έπαρσής τους, πήραν μαζί τους αλυσίδες (κατά τον Ηρόδοτο) για να αλυσοδέσουν τους Τεγεάτες ως σκλάβους.
Ωστόσο το αποτέλεσμα της μάχης ήταν διαφορετικό από το αρχικώς αναμενόμενο.
«Συνελθόντων δε των στρατοπέδων και τολμήματα αποδεικνυόμενων εκατέρωθεν των ανδρών πολλά τε και άξια μνήμης» (Παυσανίας – Αρκαδικά -48)

Δηλαδή:
Όταν συγκρούσθηκαν οι 2 στρατοί , οι άνδρες και των δύο πλευρών κατόρθωσαν πολλές και αξιομνημόνευτες τολμηρές πράξεις.
Κατά τη διάρκεια της μάχης και ενώ η έκβαση της , ήταν αμφίρροπη, διαδραματίστηκε κάτι το πρωτοφανές και αξιοθαύμαστο.
Από το λόφο <<Φυλακτρίδα>> , όπου ήταν χτισμένη η Ακρόπολη της Τεγέας, εξόρμησαν με ενθουσιασμό και γενναιότητα , οι Τεγεάτισσες  και με την συμβολή τους , βοήθησαν στην αλλαγή της πορείας της μάχης υπέρ των αμυνομένων Τεγεατών Ανδρών .

Κατά τον Ηρόδοτο , η Τεγεάτισσα Χοίρα ήταν αυτή που επέδειξε τη μεγαλύτερη γενναιότητα.
Οι Τεγεάτες καταφέρνουν λαμπρή νίκη κατά των εισβολέων . Αλυσόδεσαν μάλιστα τους Σπαρτιάτες με τις αλυσίδες που οι ίδιοι είχαν μεταφέρει για τον εξανδραποδισμό των Αρκάδων Τεγεατών.
Ο ίδιος ο βασιλιάς  Χάριλος  , αντιμετωπίστηκε διαφορετικά από το υπόλοιπο σπαρτιατικό στράτευμα.
Τον άφησαν ελεύθερο , χωρίς να απαιτήσουν λύτρα , εξ΄ αιτίας του όρκου που είχαν κάνει οι Λακεδαιμόνιοι προς τους Τεγεάτες ότι δε θα εκστράτευαν  στο μέλλον εναντίον τους.

Στην Τεγεάτισσα Χοίρα, αποδόθηκε ο τίτλος <<Μάρπησσα>> (από το ρήμα Μάρπω = συλλαμβάνω, πιάνω, αιχμαλωτίζω) , η οποία κατά τον Ηρόδοτο (1-66) ήταν εκείνη η οποία αιχμαλώτισε το Σπαρτιάτη Χάριλο.
Ο Παυσανίας γράφει ότι είδε  τις αλυσίδες, με τις οποίες ήταν δεμένοι οι Λακεδαιμόνιοι αιχμάλωτοι , ενώ έσκαβαν την πεδιάδα της Τεγέας , καθώς και τα όπλα της Τεγεάτισσας Μάρπησσας , που ονομαζόταν Χοίρα, ανάμεσα στα αναθήματα του του ναού της Αλέας Αθηνάς.

Σε ανάμνηση της νίκης τους αυτής , οι Τεγεάτισσες τοποθέτησαν στην αγορά της Τεγέας το άγαλμα του <<Γυναικοθοίνος Άρεως>>  (ενν.Γυνή-Κοινή-Θυσία) , τον οποίο ονόμασαν κατά αυτόν τον τρόπο, για να
τιμήσουν το θεό Άρη και καθιερώθηκαν τα επονομαζόμενα <<αλώτια>> (ενν. άλωσις) που ετελούντο στο στάδιο , πλησίον του ναού της Αλέας Αθηνάς.

Οι Αρκάδες δεν λησμόνησαν να προσφέρουν ευχαριστίες και ως προς το Μαντείο των Δελφών , όπου χάρισαν πολλά λάφυρα των ηττημένων καθώς και τα αγάλματα του Απόλλωνα και της θεάς Νίκης , τα οποία φιλοτεχνήθηκαν από τον γλύπτη Αντιφάνη.

Γορτύνιος 79