Μια φωτογραφία που δημοσίευσε η σελίδα Γορτυνιακά Νέα στάθηκε αφορμή για να αναζητήσουμε την ιστορία της μεγάλης πλατείας στο χωριό Παλούμπα. Η φωτογραφία έχει απαθανατίσει τα εγκαίνια του μνημείου του στρατηγού της Επανάστασης του 1821 Δημητράκη Πλαπούτα από τον υπουργό Εσωτερικών Ι. Λαδά το 1971, επί χούντας. Όπως θα διαβάσετε στο εξαιρετικά κατατοπιστικό άρθρο του Γιάννη Παπαχρήστου το οποίο δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2016 στο paloumpa.gr, η ανέγερση του μνημείου πραγματοποιήθηκε για να εορταστεί και στην Παλούμπα με κάθε πρέπουσα τιμή η επέτειος των 150 χρόνων της Επανάστασης του 1821.

Η δημιουργία της μεγάλης πλατείας από την οποία η θέα είναι απέραντη έχει τη δική της συναρπαστική ιστορία και την παραθέτουμε εδώ:

Η μεγάλη πλατεία στου Παλούμπα  -  Το ιστορικό

Ἡ πλατεία εἶναι τό σπουδαιότερο ἔργο στοῦ Παλούμπα γιατί ἀνέδειξε τό φυσικό πλεονέκτημα τοῦ χωριοῦ, τήν ἀπέραντη θέα.

Ὁ χῶρος πού καταλαμβάνει ἦταν, σχεδόν ὅλος, κῆπος μέ ἀμυγδαλιές, περιμαντρωμένος, τῶν ἀδελφῶν Γιώργη καί Κόλια Πλαπούτα. Πρός βορρᾶν (πρός τήν ἐκκλησία), ἀνάμεσα στόν κῆπο αὐτόν καί στόν κῆπο τῆς Ἑλένης Κατσούλα- Πλαπούτα, ἦταν ἕνας ἐλεύθερος χῶρος, πλάτους τό πολύ ὁκτώ μέτρων, καί αὐτό ἦταν ἡ «Ράχη», τό ἀγνάντιο τοῦ χωριοῦ.

Ἡ κατασκευή τῆς ὡραίας πλατείας εἶναι ἔργο συλλογικό καί ἐπιβάλλεται νά γραφεῖ τό ἱστορικό της, πρός ἀποφυγή συγχύσεων στό μέλλον.

Κατά τό 1969, ἡ τότε κυβέρνηση (δικτατορική) ἀνήγγειλε ὅτι κατά τό μεθεπόμενο ἔτος 1971 θά ἑορτάζετο πανελληνίως ἡ ἐπέτειος τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821, ἐπί τῆ συμπληρώσει 150 ἐτῶν.

Τότε, ὁ πρόεδρος τῆς «Ἀδελφότητος Παλουμπαίων» Νίκος Νικολόπουλος καί ὁ ἀντιπρόεδρος Πάνος Λαμπρόπουλος σκέφτηκαν (ἤ τούς ὑπέβαλε ἄλλος τήν ἰδέα – δέν ἔχει σημασία) νά συμμετάσχει καί τό χωριό μας στόν ἑορτασμό, μέ τήν τοποθέτηση ἐκεῖ τῆς προτομῆς τοῦ στρατηγοῦ τῆς ἐπανάστασης Δημητράκη Πλαπούτα.

Πρός τοῦτο ἐπισκέφτηκαν τόν ὑπουργό οἰκονομικῶν Ἀδαμάντιο Ἀνδρουτσόπουλο, ὁ ὁποῖος καί χορήγησε στήν Ἀδελφότητα ποσό τριάντα χιλιάδων (30.000) δραχμῶν γιά τή δαπάνη τῆς προτομῆς. Τό ἔργο ἀνετέθη στή γλύπτρια Χαριάτη.

Τό ἐπόμενο ἔτος 1970 ἔγιναν ἀρχαιρεσίες στήν Ἀδελφότητα καί τό νέο διοικητικό συμβούλιο ἀπαρτίστηκε ἀπό τούς: Χρίστο Γιαννουλόπουλο, πρόεδρο, Γιῶργο Α. Παπαχρήστου ἀντιπρόεδρο, Γιάννη Παπαχρήστου (τόν γράφοντα τό παρόν) γενικό γραμματέα, Σπύρο Γκίνη ταμία καί Γιάννη Τσιῶκο, Γιάννη Γ. Στασινόπουλο καί Πᾶνο Λαμπρόπουλο μέλη.

Ο πρόεδρος Χρίστος Γιαννουλόπουλος, ἀπό τά ἱδρυτικά μέλη τῆς Ἀδελφότητος, ἦταν σημαντική προσωπικότης. Ἦταν ὁδοντογιατρός τό ἐπάγγελμα, εἶχε διατελέσει πρόεδρος τοῦ πανελληνίου ὁδοντοϊατρικοῦ συλλόγου, ἦταν πρόεδρος τοῦ ἐκδρομικοῦ συνδέσμου «Φυσιολάτρης» καί διευθυντής τοῦ ὁμώνυμου περιοδικού, πρόεδρος τῆς ἕνωσης συγγραφέων καί δημοσιογράφων τουρισμοῦ, μέ συγγραφικό ἔργο.

Ὁ Γιαννουλόπουλος, λοιπόν, μέ ἀφορμή τήν προτομή πού ἦταν ἤδη ἔτοιμη, σκέφτηκε πόσο ὡραῖο θά ἦταν ἄν στό χῶρο τοῦ κήπου τῶν ἀδελφῶν Πλαπούτα, συνενούμενο μέ τόν ἐλεύθερο χῶρο πού ἀναφέραμε, ἐδημιουργεῖτο μία μεγάλη πλατεία, ὅπου θά ἐτοποθετεῖτο καί ἡ προτομή τοῦ στρατηγοῦ, γιά τήν ὁποία μέχρι τότε δέν εἶχε γίνει πρόβλεψη. Τά μέλη τοῦ .Σ. ἀποδέχτηκαν εὐχαρίστως τήν ἔμπνευση τοῦ προέδρου.

Ἔγινε κρούση στούς ἀδελφούς Πλαπούτα γιά τήν παραχώρηση τοῦ κήπου, ἀλλά ὑπῆρξε ἄρνηση ἐκ μέρους τους. Τοῦτο δέν εἶναι μεμπτό, ἀφοῦ ἐπρόκειτο γιά ἀρκετή ἔκταση στό κέντρο τοῦ χωριοῦ, μέ οἰκονομική ἀξία.

Ὁ πρόεδρος ὅμως Χρ. Γιαννουλόπουλος καί ὁ ταμίας Σπ. Γκίνης (ὁ Σπύρος ζεῖ) δέν ἦσαν ἀπό τούς ἀνθρώπους πού εὔκολα παραιτοῦνται ἀπό μία ἐπιδίωξη. Ἐπέμεναν μετά φορτικότητος νά ζητοῦν τήν παραχώρηση τοῦ κήπου, ὁ Γιαννουλόπουλος ἀπό τό Γιώργη Πλαπούτα καί ὁ Γκίνης ἀπό τόν Κόλια. Οἱ τελευταῖοι (Γκίνης-Κόλιας) ἦσαν γείτονες στήν Ἀθήνα καί συνδέονταν με οἰκογενειακή φιλία.

Τελικῶς ὁ Κόλιας ἐκάμφθη καί ἐδήλωσε στον Σπύρο ὅτι παραχωρεῖ στήν Κοινότητα τό μερίδιό του ἀπό τόν κῆπο. Ὁ γράφων θυμᾶται ὅτι ὅταν τήν ἄλλη ἡμέρα ὁ Γκίνης ἔφερε στό συμβούλιο τήν ἔγγραφη δήλωση τοῦ Κόλια, ὁ Γιαννουλόπουλος ἐνθουσιασμένος τοῦ εἶπε: «Σπύρο, καλύτερο νέο δέν μποροῦσα νά ἀκούσω».

Μετά τή δήλωση τοῦ Κόλια, ἐνέδωσε καί ὁ Γιώργης στίς παρακλήσεις τοῦ Γιαννουλόπουλου καί ὁ χῶρος περιῆλθε στήν Κοινότητα.

Ἡ παραχώρηση στήν Κοινότητα (δωρεάν) τοῦ κήπου ἀπό τούς ἀδελφούς Πλαπούτα ὑπῆρξε θεμελιώδους σημασίας, διότι ἡ τοποθεσία εἶναι μοναδική καί ἡ δημιουργηθεῖσα ἐκεῖ πλατεία εἶναι ἀπό τίς καλύτερες στήν Πελοπόννησο. Εὐχαριστίες λοιπόν ὀφείλουν οἱ Παλουμπαῖοι στούς ἀδελφούς Γιώργη καί Κόλια Πλαπούτα, καθώς καί στήν Ἑλένη Πλαπούτα-Κατσούλα.

Γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς δαπάνης δέν χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια. Γενικός Γραμματέας τοῦ ὑπουργείου δημοσίας τάξεως ἦταν τότε ὁ συνταγματάρχης Λαδᾶς (ἰσχυρός ἄνδρας τοῦ καθεστῶτος), ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπό τό Δυρράχι Μεγαλοπόλεως. Μέ τόν Λαδᾶ ἦταν συμμαθητής στό γυμνάσιο τῆς Καλαμάτας ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς Ἀδελφότητας Γιῶργος Παπαχρήστου, δικηγόρος τῶν Ἀθηνῶν. Οἱ δύο συμμαθητές ἦσαν φίλοι καί διετήρησαν τή φιλία τους, πού τήν ἐνίσχυαν καί οἱ κοινές πολιτικές πεποιθήσεις τους.

Ἐπισκέφτηκε λοιπόν ὁ Γιῶργος τόν Λαδᾶ καί τοῦ ἔθεσε τό ζήτημα τῆς πλατείας καί τῆς προτομῆς. Ὁ Λαδᾶς προθύμως ὑπεσχέθη νά δώσει τή σχετική ἐντολή στή Νομαρχία Ἀρκαδίας νά προχωρήσει στό ἔργο.

Τό εὐχάριστο νέο ἀνεκοινώθη στούς πατριῶτες στήν Ἀθήνα καί στό χωριό. Τότε ὁ Κώστας Καραπαναγιώτης, ὁ ὁποῖος ἦταν ἀξιωματικός τῆς ἀστυνομίας στήν ἀσφάλεια καί εἶχε ὑπηρεσιακή ἐπαφή μέ τόν Λαδᾶ, τηλεφώνησε στον πρόεδρο Γιαννουλόπουλο καί τοῦ πρότεινε νά τόν παρουσιάσει στόν Λαδᾶ. Ἔβαλε τά καλά του ὁ Γιαννουλόπουλος καί ἐπεσκέφθη μέ τόν Καραπαναγιώτη τόν Λαδᾶ, ὁ ὁποῖος καί ἐπανέλαβε τήν ὑπόσχεσή του γιά τήν ἀνάληψη τοῦ ἔργου ἀπό τή νομαρχία.

- Παρένθεση: Οἱ δικτάτορες κατεῖχαν τήν ἐξουσία μέ τήν ἐπιβολή τῶν ὅπλων. Αὐτό ὅμως δέν σημαίνει ὅτι δέν ἐπιζητοῦσαν τή λαϊκή ἀποδοχή. Ἐπεδίωκαν τήν ἐπαφή μέ κοινωνικούς φορεῖς (συλλόγους κ.λπ.) γιά νά ἀποδεικνύουν ὅτι ὁ λαός τούς θέλει. Κλείνει ἡ παρένθεση.

Ἔγιναν καί ἄλλες ἐπιβοηθητικές ἐνέργειες ἀπό τόν ἀντιπρόεδρο Παπαχρήστου πρός τόν νομάρχη Ἀρκαδίας Ἀργυριάδη καί τόν διαδεχθέντα αὐτόν Ἀνδριανόπουλο, Καλαματιανό.

Ἡ κατασκευή τῆς πλατείας ἔγινε μέ τήν παρακολούθηση καί ὑποβοήθηση τῆς Ἀδελφότητας καί τῆς Κοινότητας. Πρόεδρος τῆς Κοινότητας ἦταν ὁ Μῆτρος Γκίνης καί σέ αὐτόν ἔπεσε τό περισσότερο βάρος, ἀφοῦ αὐτός ἦταν ἐπί τόπου.

Πάντως εἶχε κινητοποιηθεῖ ὁλόκληρο τό συμβούλιο τῆς Ἀδελφότητος. Ἀναφέρω ἕνα χαρακτηριστικό περιστατικό:

Μᾶς εἶχαν στείλει ἀπό τό χωριό τίς διαστάσεις τῆς τσιμεντένιας στήλης ὅπου θά ἐτοποθετεῖτο ἡ προτομή τοῦ στρατηγοῦ. Κόψαμε τίς μαρμάρινες πλάκες γιά τήν ἐπικάλυψη σέ ἕνα μαρμαρογλυφεῖο καί ναυλώσαμε μιά μοτοσυκλέτα μέ καλάθι στό πλάι νά τίς μεταφέρει στοῦ Παλούμπα. Ἦταν τέλη Μαΐου καί ἡ τελετή τῶν ἐγκαινίων εἶχε ὁριστεῖ γιά τίς 6 Ἰουνίου. Τόν πρόεδρο Γιαννουλόπουλο τόν εἶχε καταλάβει ἀγωνία γιά τό ἄν θά εἶναι ὅλα ἕτοιμα μέχρι τίς 6 Ἰουνίου. Ἂποφάσισε λοιπόν νά πάει στό χωριό μέ τήν μοτοσυκλέτα, γιά νά συντονίσει τίς ἐνέργειες. Λογαριάστε: Τό ταξείδι γιά τοῦ Παλούμπα διαρκοῦσε ὧρες. Ἡ μοτοσυκλέτα, ντούκου ντούκου ντούκου, εἶχε νά περάσει τόν ἀργολικό κάμπο, νά σκαρφαλώσει στόν Ἀχλαδόκαμπο καί νά χοροπηδήσει στίς λακκοῦβες τοῦ χωματόδρομου Ζάτουνα–Παλούμπα. Καί ὁ ἑβδομηνταδυάχρονος Γιαννουλόπουλος, καβάλα στήν μοτοσυκλέτα πίσω ἀπό τόν ὁδηγό, νά πυρπολεῖται ἀπό τόν ἥλιο καί νά καίγεται στόν ἀστράγαλο τοῦ ἐνός ποδιοῦ (ἦταν καί κοντός) ἀπό τήν ἐξάτμιση τῆς μοτοσυκλέτας, πού τοῦ προξένησε ἐλαφρό έγκαυμα.

Ἡ τελετή τῶν ἐγκαινίων τῆς πλατείας στίς 6 Ἰουνίου 1971, ἦταν λαμπρή. Ἔγινε δοξολογία στον Ἁγιώργη, μέ τόν δεσπότη, παπάδες καί ψάλτες ἀπό τήν Ἀθήνα καί τόν Πύργο. Πολλοί ἐπίσημοι, νομαρχαῖοι, στρατηγοί κ.ἄ. Ἐξεφωνήθησαν λόγοι καί ἠθοποιός τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου ἀπήγγειλε δημοτικά ποιήματα γιά τόν κλεφταρματωλό Κόλια καί τά παιδιά του. Τά ἀποκαλυπτήρια τῆς προτομῆς ἔκανε ὁ Λαδᾶς. Ἔγινε παρέλαση τῶν σχολείων μέ προπορευόμενη τήν στρατιωτική μπάντα ἀπό τήν Τρίπολη. Μαθητές καί μαθήτριες τοῦ γυμνασίου Δημητσάνης μέ ἐθνικές ἐνδυμασίες χόρεψαν δημοτικούς χορούς ὑπό τούς ἤχους τῆς μπάντας. Συνεργεῖο τῆς τηλεόρασης ἔπαιρνε σκηνές. Εἶχε ἔλθει κόσμος ἀπό τά γύρω χωριά. Ἀπό τήν Ἀθήνα εἶχαν ἔλθει τρία πούλμαν. Τό ἕνα τῆς Ἀδελφότητος, τό ἄλλο τοῦ «Φυσιολάτρη» καί τό ἄλλο τῆς περιηγητικῆς λέσχης Ἀμαρουσίου.

Μέ τό τελετουργικό λοιπόν τά πήγαμε καλά. Μέ τό φαγητό, ὅμως, τά θαλασσώσαμε. Εἶχε ψήσει στή σούβλα ἡ κοινότητα ὁκτώ ἀρνιά (μέ ἔξοδα τῆς Ἀδελφότητας) γιά νά φᾶνε οἱ ξένοι. Κατά τη διανομή ἐπεκράτησε ἀταξία, μέ ἀποτέλεσμα ἄλλοι νά φᾶνε τοῦ σκασμοῦ καί ἄλλοι νά μείνουν νηστικοί.

Κατά τό ἑπόμενο ἔτος, ἡ Ἑλένη Πλαπούτα-Κατσούλα ἐδώρησε στήν κοινότητα καί τό ὑπόλοιπο τοῦ κήπου της –ἕνα μέρος εἶχε παραχωρήσει τό 1963 γιά τό μνημεῖο τῶν πεσόντων– καί ἐπεξετάθη ἡ πλατεία. Τό ἔργο ἔκανε ἡ κοινότητα μέ πρόεδρο τόν Μῆτρο Γκίνη. Τό τσιμέντο (50 σάκκοι) γιά τήν τοιχοποιία στήριξης εἶχε προσφέρει τό ἐργοστάσιο «ΤΙΤΑΝ», μέ τή μεσολάβηση τοῦ ἀστυνόμου Καραπαναγιώτη.

Τίς μουριές πού σκιάζουν τό καλοκαίρι τήν ἀνατολική πλευρά τῆς πλατείας, καθώς καί τίς κουτσουπιές στή νοτιοδυτική γωνιά καί πλησίον τοῦ ἡρώου, ἔφερε καί ἐφύτεψε ὁ Ἄγγελος Παπαχρήστου ἀπό τήν Πάτρα.

Ἡ πλακόστρωση τῆς πλατείας ἔγινε ἀργότερα ἀπό τόν δῆμο Ἡραίας, ἐπί δημαρχίας Σταύρου Χριστόπουλου.

Σεπτέμβριος 2016 – Γιάννης Παπαχρήστου

Η Αδελφότητα των Απανταχού Παλουμπαίων ευχαριστεί το Γιάννη Παπαχρήστου γιατί με το παρόν άρθρο του κάνει γνωστά σε όλους τους νεότερους Παλουμπαίους τα πρόσωπα και τα γεγονότα που συνέβαλαν ώστε το χωριό μας να αποκτήσει αυτή την ξεχωριστή πλατεία που όλοι απολαμβάνουμε και καμαρώνουμε.