Κάθε άνθρωπος που προσθέτει μια ψηφίδα στη γνώση μας για τον τόπο μας, την Αρκαδία, είναι σημαντικός. Ο Γιάννης Παπαμιχαήλ, με το βιβλίο του «Ένα παιδί σε χρόνους δίσεκτους», έχει να πει πολλά περισσότερα από όσα έχει γράψει. Διότι όχι μόνο ανασύρει από τη θαλερή μνήμη του πολύτιμες εικόνες και βιώματα που σημάδεψαν μια δύσκολη εποχή για τη χώρα μας, αλλά και συνδέει το παρελθόν με το παρόν, αντιμετωπίζοντας το πρώτο όχι ως μάθημα, αλλά ως παράδειγμα για τους δύσκολους καιρούς που βιώνουμε και σήμερα.

Είχα την τιμή και τη χαρά να συναντήσω τον Γιάννη Παπαμιχαήλ στο «Μεγάλο Καφενείο». Άνθρωπος με ζωηρό βλέμμα, μεστό λόγο και μεγάλη αφηγηματική δεινότητα, προτού καλά-καλά συστηθούμε, με παρέσυρε σε μια κουβέντα όπου το παρελθόν της Αρκαδίας και το παρόν του κόσμου μας εναλλάσσονταν σαν εικόνες η μία μέσα στην άλλη.

Ο Γιάννης Παπαμιχαήλ έχει ζήσει μια συναρπαστική ζωή και έχει συμμετάσχει στα κοινά από πολλά μετερίζια. Είναι ομότιμο μέλος του ΤΕΕ, έχει διατελέσει διευθυντής Γραμμής ΟΣΕ, πρόεδρος του Συλλόγου Διπλωματούχων Μηχανικών ΟΣΕ, μέλος της Διοίκησης του ΤΕΕ, αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σιδηροδρομικών, πρόεδρος της ΓΣΕΕ και πρόεδρος του Οργανισμού Εργατικής Εστίας. Με καταγωγή από τα Βούρβουρα, έζησε στην Αθήνα τα δύσκολα χρόνια του πολέμου και η οικογένειά του μετακόμισε στο χωριό μετά το τέλος του.

Πρόσφυγες από τη Χίο στον Πάρνωνα, 1822

Ο πάτερ φαμίλιας, παπα-Μιχαήλ, εξ ου και το επώνυμο, πρόσφυγας από τη Χίο μετά την καταστροφή της από τους Τούρκους το 1822, αφού είδε τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του σφαγμένα, ξεκίνησε με πλοίο το ταξίδι προς την Πελοπόννησο. Έφθασε με καράβι στο Παράλιο Άστρος και από εκεί περιηγήθηκε στον Πάρνωνα, αναζητώντας ένα χωριό που να μην έχει ιερέα. Έτσι, εγκαταστάθηκε στα Βούρβουρα, στα οποία ο απόγονός του, Γιάννης, έζησε υπέροχα παιδικά χρόνια, γεμάτα ελευθερία, μετά το 1949, όταν ο γιατρός πατέρας του, ο οποίος είχε υπηρετήσει στο Ρούπελ, μετέφερε την οικογένειά του από την Αθήνα.

Μνήμες από την Κατοχή

Ο Γιάννης Παπαμιχαήλ ήταν μικρό παιδί όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Θυμάται δύο περιστατικά πολύ καθαρά από τη ζωή του στην Αθήνα της Κατοχής. Στο ένα, στα 1944, καθώς έπαιζε παιδάκι στο δρόμο, άκουσε έντρομος έναν Γερμανό στρατιώτη να του φωνάζει. Το έβαλε στα πόδια. Όταν ο Γερμανός τον πρόφτασε, έβγαλε από την τσέπη του μια σοκολάτα και του την έδωσε. «Δεν μπορείς να φανταστείς τι ήταν εκείνη την εποχή να είσαι παιδί και να βλέπεις μπροστά σου μια σοκολάτα». Μια άλλη φορά, ήταν με τη μητέρα του στον δρόμο και προχωρούσαν, όταν συνάντησαν μια γυναίκα που κρατούσε ένα ταψί με ζεστό ψωμί που μόλις είχε βγει από τον φούρνο. «Δεν θα ξεχάσω τη μυρωδιά. Φαντάζεσαι, μέσα στην πείνα, να είσαι παιδί και να σε χτυπάει στα ρουθούνια η μυρωδιά του ψωμιού. Σε μια μάντρα, απίθωσε το ταψί, έκοψε ένα κομμάτι και μου το έδωσε. Η μάνα μου δεν μου ζήτησε ούτε ένα κομματάκι.»

Όμως, ο ίδιος λέει ότι ήταν τυχερός. Επειδή η οικογένειά του δεν έζησε απώλειες. Σκέφτεται πόσες οικογένειες έχασαν πατέρα, μάνα, αδέρφια, πόσοι άνθρωποι σακατεύτηκαν, πόσες πληγές ένοιξαν. Ο θρήνος στον περίγυρο ήταν καθημερινός.

«Επιβιώσαμε με μια βαλίτσα φασόλια»

Ο πατέρας του Γιώργος, το 1941, επιστρέφοντας από το Ρούπελ όπου είχε υπηρετήσει, ήταν γιατρός, έκανε έξι ώρες δρόμο με τα πόδια προκειμένου να πάει στη Μασκλίνα, στο Ελαιοχώρι, όπου γέμισε τη βαλίτσα του με φασόλια. Έκανε και πάλι έξι ώρες δρόμο για να φέρει τα πολύτιμα φασόλια στην οικογένειά του.

«Τότε είχαμε αγάπη και αλληλεγγύη, είχαμε πίστη στις αξίες μας, γι' αυτό επιβιώσαμε»

Ο μπαρμπα-Κωστής και μαθήματα αρχαιολογίας στα Βούρβουρα

Ο Γιάννης Παπαμιχαήλ είχε μια σπουδαία τύχη στη ζωή του. Ο καθηγητής της Αρχαιολογίας Κωνσταντίνος Ρωμαίος, ο πρώτος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, ήταν θείος του. Θυμάται με πόση αγάπη περιέβαλε τα ανίψια του και τα «μαθήματα» που είχαν την ευκαιρία να πάρουν κοντά στον σπουδαίο αυτόν άνθρωπο. Μια φορά, καθώς ο καθηγητής σκίτσαρε έναν κούρο, τον ρώτησε πώς του φαινόταν. «Ακίνητος»,απάντησε ο μικρός Γιάννης. Τότε ο μπαρμπα-Κωστής πήρε το μολύβι και τον χάρακα και έκανε μια γραμμή που ένωνε τους γοφούς του αγάλματος, η οποία αποδείκνυε ότι το ένα του πόδι ήταν πιο μπροστά από το άλλο. «Δεν είναι ακίνητος. Ετοιμάζεται να περπατήσει», του είπε.

Στα Βούρβουρα και τι είναι ευτυχία

Τα παιδικά χρόνια στα Βούρβουρα ήταν ευτυχισμένα και γεμάτα ελευθερία. Μακριά από τα δεινά που ταλάνιζαν τη χώρα. Ο πατέρας Γιώργος άφηνε τα παιδιά του ελεύθερα από το πρωί ως το βράδυ. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ήταν οργανωμένος στο ΕΑΜ, ήθελε τα παιδιά του να μεγαλώσουν μακριά από τον διχασμό.

Τον ρωτάω τι είναι για αυτόν ευτυχία: «Οι μικροχαρές. Να χαίρεσαι τον ήλιο το πρωί και το φεγγάρι το βράδυ. Να σου χαϊδεύει το χέρι η γυναίκα που αγαπάς. Ένα φιλάκι από τα εγγονάκια σου. Να βρίσκεσαι με τους φίλους σου. Όλα τα πλούτη του κόσμου, αυτά είναι».

Ο Γιάννης Παπαμιχαήλ μεγάλωσε μέσα στον πόλεμο. Σήμερα, η χώρα μας ζει μια κρίσιμη συγκυρία. Τον ρωτάω πώς πιστεύει ότι πρέπει να πορευτούμε και απαντά: «Αν επιβιώσαμε από τον πόλεμο, το χρωστάμε στις αξίες μας, στην αγάπη και στην αλληλεγγύη. Η πίστη σε αυτές θα μας διασώσει και σήμερα. Πρέπει, όμως, να ανοίξουμε τα μάτια μας. Ο ορίζοντάς μας είναι περιορισμένος, ακόμα και των παιδιών, στην οθόνη ενός υπολογιστή. Έχουμε όλες τις πληροφορίες, αλλά όχι τη γνώση να τις αξιοποιήσουμε. Και, είναι οξύμωρο, αλλά μας λείπει η επικοινωνία. Ο άνθρωπος είναι ομαδικό ζώο, δεν μπορεί να ζει στην απομόνωση».

Μόνο η αλληλεγγύη και η αγάπη θα μας σώσουν. Υπάρχουν ακόμα καρβουνάκια που καίνε μέσα στη στάχτη. Να τα φυσήξουμε, να κρατήσουμε τη φωτιά ζωντανή.

Ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου τον Γιάννη Παπαμιχαήλ για την κουβέντα μας. Καλοτάξιδο το «Ένα παιδί σε χρόνους δίσεκτους», που παρουσιάζεται το Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2018 στις 19:00 στο Αμφιθέατρο του Αποστολοπούλειου Πνευματικού ΚέντρουΤρίπολης. Το βιβλίο εικονογραφείται από τη ζωγράφο Νέλλη Παραστατίδου, προλογίζεται από τον ποιητή και συγγραφέα Φώντα Λάδη και για αυτό θα μιλήσουν: Χριστόφορος Κορυφίδης, πρώην πρόεδρος Γενικού Συμβουλίου ΑΔΕΔΥ και μέλος του προεδρείου της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, Κώστας Γιαννακάκος εκπαιδευτικός και Ζιζή Σαλίμπα Δρ. οικονομολόγος-ιστορικός. Την παρουσίαση θα συντονίσει ο αντιπρόεδρος του ΣΑΟΟ Νίκος Δέδες.

Γαλανιάδη Εύα