Η κυρία Άννα Καραπαναγιώτου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, ανακοίνωσε στην προσωπική της σελίδα στο Facebook την Πέμπτη 26 Ιανουαρίου την επικείμενη τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας στην πλατεία του Λεονταρίου, η οποία θα δίνει στους επισκέπτες τις πληροφορίες που χρειάζονται για να περιηγηθούν στον Ιερό Ναό Αγίων Αποστόλων, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία υστεροβυζαντινής αρχιτεκτονικής.

«Έτοιμη η ενημερωτική πινακίδα για το ναό των Αγίων Αποστόλων στο Λεοντάρι Αρκαδίας. Όταν το επιτρέψει ο καιρός θα πάμε να την τοποθετήσουμε. Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της υστεροβυζαντινής αρχιτεκτονικής στο Μοριά, στην πλατεία του χωριού. Σύντομα και άλλες παρεμβάσεις στο χώρο από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας», αναφέρει η ανάρτηση.

Με αφορμή τα παραπάνω, ας αναφέρουμε τα κυριότερα στοιχεία του σπουδαίου αυτού ναού:

Ο ναός των Αγίων Αποστόλων στο Λεοντάρι Αρκαδίας, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της υστεροβυζαντινής αρχιτεκτονικής, δεδομένης της ένταξής του στην ολιγομελή ομάδα των μνημείων που ακολουθούν το μικτό αρχιτεκτονικό τύπο, χαρακτηριστικό της Παλαιολόγειας ναοδομίας του Μυστρά.

Ο ναός, μικτού τύπου, συνδυάζει τη διάταξη δρομικής τρίκλιτης βασιλικής στο ισόγειο και τετράστυλου σταυροειδούς εγγεγραμμένου τρουλλαίου ναού στον όροφο. Ο μικτός τύπος εμφανίστηκε στο Μυστρά, στο καθολικό της μονής Βροντοχίου (γνωστό με την επωνυμία «Αφεντικό» ή Οδηγήτρια), και υιοθετήθηκε στην ανέγερση του ναού της Παντάνασσας και στη κατασκευή της Μητρόπολης του Μυστρά (Αγίου Δημητρίου).

Ο ναός των Αγίων Αποστόλων Λεονταρίου είναι το μοναδικό γνωστό μνημείο που ακολουθεί το συγκεκριμένο τύπο εκτός του Μυστρά. Μιμείται εμφανώς την Οδηγήτρια, τόσο ως προς την τυπολογία, όσο και ως προς επιμέρους μορφολογικά χαρακτηριστικά. Οι ομοιότητες αυτές, σε συνδυασμό με ιστορικές πηγές, που λειτουργούν ως terminus ante quem για την ανέγερση του ναού, πείθουν για τη χρονολόγηση που προτείνει ο Ορλάνδος στον 14ο αι.

Στους επόμενους αιώνες ο ναός δέχθηκε πληθώρα επεμβάσεων. Κυριότερες από αυτές είναι η μετατροπή του σε τζαμί, κατά την οποία άλλαξε η γενική μορφή του περιστώου και ανηγέρθη μιναρές στη θέση του κωδωναστίου. Αλλά και οι επεμβάσεις μετά την Απελευθέρωση αλλοίωσαν έτι περαιτέρω τη φυσιογνωμία επιμέρους στοιχείων του μνημείου.

Ο ναός παρουσιάζει σε κάτοψη σχήμα ορθογωνίου, με μικρή απόκλιση στη χάραξη, στο οποίο εντάσσεται ο κυρίως ναός, το Ιερό Βήμα και ο νάρθηκας. Στην ανατολική πλευρά  προσαρτώνται στο ορθογώνιο οι τρεις ισοϋψείς κόγχες του Ιερού, εκ των οποίων η κεντρική είναι πεντάπλευρη, ενώ της Πρόθεσης και του Διακονικού τρίπλευρες. Η απόληξη του ανατολικού τοίχου προς τα άνω γίνεται με ενιαίο τριγωνικό αέτωμα, και μάλιστα σε υποχώρηση από την εξωτερική παρειά του κάτωθεν τοίχου, ίσως για την αποφυγή υπερβολικών φορτίων. Η μορφή αυτή, αν και ασυνήθης για τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, αναμφίβολα ανήκει στη φάση της ανέγερσης του ναού, όπως μαρτυρεί η πλινθοπερίκλειστη κατασκευή της τοιχοποιίας.

Όπως συμβαίνει και στην Οδηγήτρια του Μυστρά, στη νοτιοδυτική γωνία του μνημείου υπάρχει προσαρτημένο κωδωνοστάσιο, το οποίο σώζεται σε χαμηλό ύψος, δεδομένης της κατάρρευσης ή καθαίρεσής του κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας για την ανέγερση μιναρέ. Αποτελεί την προς δυσμάς απόληξη τοξοστοιχίας, η οποία περιέβαλλε τη βόρεια και τη δυτική πλευρά του μνημείου. Στο Λεοντάρι σώζεται σήμερα μόνο το δυτικό σκέλος, και μάλιστα από τα βυζαντινά τόξα διατηρείται μόνο το νοτιότερο, καθώς τα δύο επόμενα έχουν ανακατασκευαστεί κατά την Τουρκοκρατία, όπως φαίνεται από την κατασκευή και χάραξή τους, ενώ το βορειότερο ανήκει στον εικοστό αιώνα, όπως τεκμηριώνεται από τις παλαιές φωτογραφίες του ναού.

Η μορφολογία του ναού αποτελεί ένα συνδυασμό των στοιχείων της «σχολής της Κωνσταντινούπολης» και της «σχολής της Ελλάδος». Στα πρώτα εντάσσονται τα πλίνθινα τυφλά αψιδώματα που κοσμούν τις μακρές όψεις, αλλά και οι επάλληλες σειρές μικρότερων τυφλών αψιδωμάτων, οι οποίες διαμορφώνουν την άνω ζώνη των κογχών του Ιερού, καθώς και τα κογχάρια που διαρθρώνουν οι επιφάνειες των τυμπάνων των τρούλων. Στα δεύτερη εντάσσεται η πλινθοπερίκλιστη τοιχοποιία, με τα οποία έχουν κατασκευαστεί τα τύμπανα των τρούλων, οι εξωτερικοί τοίχοι του ναού στην επιμελημένη άνω ζώνη τους, που προέβαλλε εκτός της στέγης του περιμετρικού περιστώου, και το κάτω τμήμα της ανατολικής όψης. Η ανατολική όψη διαρθρώνεται με τη χρήση ενιαίου πώρινου κοσμήτη.

Ενδιαφέρον προκαλεί η εναλλαγή δόμων από πωρόλιθο και ασβεστόλιθο στο πλινθοπερίκλειστο σύστημα της λιθοδομής του κωδωνοστασίου. Το κάτω τμήμα των υπόλοιπων τοίχων είναι κατασκευασμένο από απλή αργολιθοδομή. Η επίστεψη των τοίχων γίνεται με οδοντωτά πλίνθινα γείσα. Στον κεραμοπλαστικό διάκοσμο του μνημείου εντάσσονται τα διακοσμητικά θέματα με τα οποία πληρούνται τα αφόρτιστα τύμπανα των αψιδωμάτων, των διλόβων παραθύρων και των απολήξεων της εγκάρσιας κεραίας.

Οι θύρες και τα μονόλοβα παράθυρα της βόρειας και της νότιας όψης είναι κατασκευασμένα με πώρινα κτιστά πλαίσια, πλαισιωμένα με πλίνθους. Ορισμένες λιθόπλινθοι έχουν τοποθετηθεί κατά την οριζόντια διεύθυνση και εξέχουν σε σχέση με τους κατακόρυφους παραστάτες του πλαισίου.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο των Αγ. Αποστόλων Λεονταρίου, έχει μέγιστο ύψος 4,65μ. (συμπεριλαμβανομένης της επίστεψης), μέγιστο μήκος 5,87μ. και είναι κατασκευασμένο από ξύλο καρυδιάς. Ακολουθεί την τυπική τριμερή κατά ύψος διαίρεση. Φέρει ταμπλαδωτά ζωγραφιστά τμήματα κυρίως στη βάση του και τις ποδιές  και στρωτή ξυλόγλυπτη διακόσμηση με χαμηλό ανάγλυφο, η οποία βασίζεται σε φυτικά σχέδια, ανθούς, περιελισσόμενους βλαστούς και κλαδίσκους με έλικες και αμπέλια. Τα ξυλόγλυπτα τμήματα του τέμπλου είναι καλυμμένα με στιλβωτό φύλλο χρυσού και ασημιού, ενώ ο κάμπος είναι βαμμένος με κόκκινο χρώμα ώστε να προβάλλονται εντονότερα τα γλυπτικά τμήματα.

(Πληροφορίες: aeinaes.gr)