Οδοιπορικό στο Βαλτέτσι: Η νίκη των Ελλήνων και η εδραίωση της Επανάστασης (pics,vid)

Οδοιπορικό στο Βαλτέτσι: Η νίκη των Ελλήνων και η εδραίωση της Επανάστασης (pics,vid)

Μάιος 16, 2021 - 10:40
0 σχόλια

«‘ς το Βαλτέτσι το λιθάρι καίγεται»: Ο ιστορικός Βασίλης Σιακωτός για τη μάχη του Βαλτετσίου και τη θέση των ταμπουριών

Η επισήμανση από τον Μανιάτη λόγιο Σταύρο Καπετανάκη του γράμματος του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη προς την “αμαζόνα” της θάλασσας Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα από το μπαρουτοκαπνισμένο  Βαλτέτσι, το απομεσήμερο της νικηφόρας 13ης  Μαΐου, είναι ένα “θείο” δώρο για τους ιστορικούς, διότι οι πηγές που είναι ταυτόχρονες με τα γεγονότα έχουν πάντοτε περισσότερη αξιοπιστία από τις μεταγενέστερες.

Η επιστολή αυτή γράφεται εν θερμώ και σε αυτή αποτυπώνεται ο άκρατος ενθουσιασμός, το υψηλότατο ηθικό των μαχητών κατά της  τυραννίας και η βεβαιότητά τους για την θετική έκβαση του αγώνα. Ο Κολοκοτρώνης τώρα πια έχει τις προϋποθέσεις για να σχεδιάσει τον «πλόκο» της Τρίπολης και έτσι το στρατόπεδο των Τρικόρφων συστήνεται στις 20 Μαΐου.


     

Σύμφωνα με την αφήγηση του Έλληνα Στρατηλάτη η μάχη ξεκίνησε περίπου στις 8 το πρωί και τελείωσε το άλλο πρωί στις 10, μετά από 26 ώρες συνεχούς μάχης. Οι 700-800 περίπου Έλληνες στρατιώτες στο Βαλτέτσι πολιορκήθηκαν από 4.100 “τυράννους” εκ των οποίων οι 2.000 ήσαν καβαλλαραίοι (ιππείς), ενώ ο Θ. Κολοκοτρώνης συνέδραμε τους πολιορκούμενους εξωτερικά με 1.300 Καρυτηνούς. Οι Έλληνες πρόλαβαν να μαζέψουν 100 σορούς των εχθρών, μη συμπεριλαμβανομένων όσων είχαν προφθάσει να σηκώσουν από το βράδυ, καθώς επίσης και των λαβωμένων «των οποίων το αίμα έτρεχε ως ποταμός». Η άφιξη στο εγγύς πεδίο της μάχης 250 στρατιωτών από τα Βέρβαινα οδήγησε τους Οθωμανούς, σύμφωνα με τον Κολοκοτρώνη, σε μια άτακτη υποχώρηση προς την Τριπολιτσά. Κορυφαία τρόπαια της μάχης ήσαν το τσαντίρι (σκηνή) και το μπαϊράκι (σημαία) του κεχαγιά Μουσταφάμπεη. Εντύπωση προκαλεί ότι οι υποτιθέμενοι ανοργάνωτοι και απείθαρχοι επαναστάτες του γορτυνιακού στρατού το απόγευμα της 13ης Μαΐου, ημέρα Παρασκευή, έχουν επιστρέψει στις βάσεις εξόρμησής τους, την Πιάνα και το Χρυσοβίτσι. 


   

Ο Δημητράκης Πλαπούτας σε ανέκδοτη  επιστολή του από την Πιάνα προς τον Γεώργιο Σισίνη, την 14η Μαΐου, τονίζει ότι τους πολιορκημένους στο Βαλτέτσι συνέδραμαν αυτός και ο Κολοκοτρώνης και αργότερα κατέφθασαν 150 Λεονταρίτες και 300 από το σώμα των Βερβένων του Παναγιώτη Γιατράκου (Πέτρος Βαρβιτσιώτης και Αντώνης Κουμουστιώτης). Επισημαίνει, μάλιστα, πως αν οι 1.200 Καλαβρυτινοί είχαν φθάσει έγκαιρα “μήτε να γλύτωνε Τούρκος”. 

Τελικά φαίνεται πως αυτή η αργοπορημένη κίνηση των Καλαβρυτινών –και που κατέληξε τελικά σαν αντιπερισπασμός– να εκλήφθηκε από τους Οθωμανούς της Τρίπολης ως επίθεση κατά της Τρίπολης και να τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν ξαφνικά το πεδίο της μάχης. Νωρίς το πρωί της Παρασκευής, τη δεύτερη μέρα της μάχης του Βαλτετσίου, οι ρωμιοί όμηροι της φυλακής στην Τριπολιτσά, σύμφωνα με την αφήγηση του Ιωσήφ Ζαφειρόπουλου, έλεγαν ότι «ηκούσθη προς το βουνόν Επάνω-Χρέπαν […] κρότος μέγας οκτακοσίων όπλων περίπου συνάμα». Η είδηση αυτή φθάνει στον Κεχαγιά που διατάσσει την εσπευσμένη αποχώρηση από τα ταμπούρια του Βαλτετσίου. Έτσι μπορούμε να επιβεβαιώσουμε αλλά και να αναδείξουμε την γραπτή μαρτυρία του Παναγιώτη Παπατσώνη, όπως του την είχαν αφηγηθεί ο αδελφός του Δημήτριος, ο Μητροπέτροβας και ο Παναγιώτης Κεφάλας: «Έστειλαν ευθέως ταταραίους [ταχυδρόμους] οι εν Τριπόλει προς τους εν Βαλτετζίω Τούρκους, ότι οι γκιαούρηδες θα εισβάλουν εις Τρίπολιν και να σπεύσουν να γυρίσουν πίσω, ότι εχάθησαν. Και ευθέως, ως να τους εκυνηγούσαν κατόπιν οι Έλληνες, αφήσαντες τας σκηνάς των ως ήτον στημέναι και τα κανόνια τους ετράπησαν εις φυγήν. Τούτους ιδόντες οι Έλληνες φεύγοντας το ενόμισαν στρατήγημα, διά να τους βγάλουν από τα ταμπούρια και να τους επιτεθούν με την καβαλλαρίαν και οι πεζοί κατόπιν και δεν εξήλθον ευθύς από τα ταμπούρια των». 


     

Η μάχη του Βαλτετσίου εντυπωσιάζει για τον αριθμό των στρατιωτών που εμπλέκονται σε ένα τόσο περιορισμένο γεωγραφικά πεδίο. Οι Οθωμανοί ξεπερνούν τους 4.000 μάχιμους άνδρες και, επίσης, είχαν 2.000 άλογα και έναν αριθμό υποζυγίων επιμελητείας. Οι Έλληνες, μέσα και έξω από το χωριό, υπολογίζονται στους 2.000. Επομένως, έχουμε ένα άθροισμα κοντά στις 7.000 ψυχές. Το κλειδί της νίκης μάλλον οφείλεται στον Κολοκοτρώνη, ή μάλλον καλύτερα οφείλεται στα διδάγματα που αποκόμισαν οι Έλληνες μετά την πρώτη επιδρομή των Τούρκων της Τριπολιτσάς, και μάλιστα, χωρίς την συνδρομή των δυνάμεων του εκ Κριμαίας Τατάρου Μουσταφάμπεη, κεχαγιά (αντιπροσώπου) του νέου Μόραβαλεσή Κιοσέ Μεχμέτ πασά.
     

Η πρώτη σύσταση του στρατοπέδου έγινε στο Βαλτέτσι στις 14 Απριλίου και  επακολούθησε το “κόψιμο” του υδραγωγείου των Κήπων που εξυπηρετούσε την πρωτεύουσα του Μοριά. Αυτός είναι και ένας επιπλέον λόγος που οδήγησε στην έφοδο των Τούρκων στο Βαλτέτσι και τη διάλυση του εκεί ελληνικού στρατοπέδου στις 26 Απριλίου. Οι Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι δεν υπήρχαν τότε οχυρώσεις ούτε το σύστημα της έγκαιρης προειδοποίησης, με τις φωτιές από τη μονή της Επάνω Χρέπας. Η καίρια παρέμβαση σε αυτή τη μάχη του Δημήτρη Πλαπούτα, πανομοιότυπη περίπου με τη μάχη της 12ης-13ης Μαΐου, έδωσε τη δυνατότητα στους Έλληνες να διαφύγουν προς την Αραχαμίτα και εξανάγκασε τους Τούρκους σε άτακτη υποχώρηση.
 

Στις 2 Μαΐου καταφθάνει στην Τριπολιτσά ο Κεχαγιάς, ο οποίος είχε σκορπίσει τους επαναστάτες στη Βοστίτσα (Αίγιο), Κόρινθο και κυρίως στο Άργος, όπου φονεύτηκε και ο γιος της Μπουμπουλίνας Γιαννούζας. Ο Κεχαγιάς, δια μέσου των φυλακισμένων προκρίτων, εκδίδει χαρτιά αμνηστείας, εμπλέκεται σε έρωτα με κάποια επιφανή οθωμανή και αυτό το μικρό διάστημα ολιγωρίας δίνει το  περιθώριο της αναδιοργάνωσης στους επαναστατημένους. Κατά ευτυχή συγκυρία οι Σπετσιώτες έχουν στείλει στους Μύλους, στις 3 Μαΐου, φυσέκια και τσακμακόπετρες για το στρατόπεδο των Βερβένων και του Φαλάνθου, τα οποία και θα χρησιμοποιηθούν στο Βαλτέτσι. Στις 7 Μαΐου ο Κολοκοτρώνης διατάζει το στρατόπεδο στο Ζέλι «να είσθε προσεκτικοί και τας βάρδιας έχετε δυναμωμένας». 
       

Σύμφωνα με τον Ηλία Τσαλαφατίνο, οι Έλληνες έφτασαν στο Βαλτέτσι στις 8 Μαΐου, και όλοι ξεκίνησαν να φτιάχνουν 5 κλειστά ταμπούρια. Άλλωστε, οι Μανιάτες είναι και γνωστοί ως “πετροφάγοι”. Η επιλογή του τρόπου αμύνης από κάποιους αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη. Είναι σίγουρο όμως ότι θα αμύνονταν με τα ταμπούρια, όπως τους είχε διδάξει η ατυχής εμπειρία της 26ης Απριλίου. Στην εξωτερική περίμετρο του χωριού τα 5 κλειστά ταμπούρια, σχεδόν κυκλικής κάτοψης το καθένα, σχηματίζουν όλα μαζί ένα οχυρωμένο πεντάγωνο. Οι επιτιθέμενοι Τούρκοι σε οποιοδήποτε ταμπούρι και αν επιτεθούν υφίστανται απώλειες διότι υπόκεινται σε φονικά διασταυρούμενα πυρά. Ο επικίνδυνος ΝΔ τομέας του ταμπουριού του Ηλία Τσαλαφατίνου στον Κούκο υποστηρίζεται από τα καριοφύλια του Μητροπέτροβα (το ταμπούρι του είναι κοντά και νότια από το σχολείο), από τις δυνάμεις του αδελφού του Ιωάννη και των Μπουραίων στα Κατσικέϊκα, αλλά και του Κολοκοτρώνη από το Ρεζενίκο. Ο πρωταγωνιστής όμως του πολέμου είναι ο «έφηβος» εβδομηντάχρονος δεινός σκοπευτής Μητροπέτροβας που το ταμπούρι του είναι σχεδόν σε επίπεδη θέση, αλλά παρόλα αυτά κατορθώνει με σταθερό αριθμό επιτυχημένων βολών να κρατά σε απόσταση τους Τούρκους πεζούς και ιππείς στον επίκινδυνο πεδινό νότιο τομέα της μάχης. Σίγουρα στη μάχη πρέπει να έλαβαν μέρος και οι κάτοικοι του χωριού που είχαν επιστρέψει από τα χειμαδιά της Ερμιονίδας. Σύμφωνα με τους Βίους του Φωτάκου (σ.223),ο Γεώργιος Γαλής «ευρέθη δε και εις την περίφημον μάχην του χωρίου του, κλεισμένος μέσα μετά πολλών άλλων γειτόνων και συνεπαρχιωτών του Τριπολιτσιωτών, όπου γενναίως επολέμησεν».

Βιβλιογραφία:
Γιάννης Αναπλιώτης, Απομνημονεύματα Κωνσταντή Λυμπερόπουλου μετά βιογραφίας Αναγνώστη Λ. Λυμπερόπουλου ή Χασαμπασιώτη, Καλαμάτα 1971.
Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού. Η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση (1821-1829), τ. Ε΄,Οι προϋποθέσεις και οι βάσεις της (1813-1921), Θεσσαλονίκη 1980, σ. 377-389.
Ιωάννα Γιανναροπούλου, «Σχεδίασμα Ιστορίας της Επαναστάσεως υπό Ρήγα Παλαμήδη. Α΄. Τα γεγονότα του πρώτου έτους (1821)», Μνημοσύνη 2 (1968-1969)374-426.
Της ίδιας, «ΔιήγησιςΣπαρτιάτου τινός  ονομαζομένου Ηλίας Σαλαφατίνος», σταΠρακτικά Α΄ Συνεδρίου Λακωνικών Μελετών (Μολάοι 5-7/6/1982), Αθήνα 1982-1983, σ. 129-150.
Κανέλλος Δεληγιάννης, Απομνημονεύματα, τ. Α΄,  Αθήνα 1957.
Ιωσήφ Ζαφειρόπουλος ιερομόναχος, Οι αρχιερείς και οι προύχοντες εντός της εν Τριπόλει φυλακής, Τρίπολη 1851 [ανατύπωση: Βιβλιοπωλείο Νότη Καραβία, Αθήνα 1978].
Χρήστος Νικ. Ζερίτης, Ηλίας Σαλαφατίνος. Εξιστόρηση των πράξεων ενός γενναίου και ανιδιοτελούς Μανιάτη, Αρεόπολη Λακωνίας 2021.
Σταύρος Γ. Καπετανάκης, Οι Μανιάτες στην Επανάσταση του 1821, Παράρτημα Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών αρ. 18, Αθήνα 2015, σ. 172-191.
Βασίλης Παναγιωτόπουλος, «Ιωσήφ Ανδρούσης “Απομνημονεύματα περί της εν Τριπόλει εγκαθείρξεως αυτού και άλλων αρχιερέων και προυχόντων της Πελοποννήσου εν έτει 1821”. Εκ των καταλοίπων Ν.Α. Βέη», Μεσσηνιακά Χρονικά 2 (2000-2002) 92-108.
ΠαναγιώτηςΠαπατσώνης,Απομνημονεύματα από των χρόνων της Τουρκοκρατίας μέχρι της βασιλείας Γεωργίου Α΄, εισαγωγή–σημειώσεις Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτη [Βιβλιοθήκη Γενικών Αρχείων του Κράτους αρ. 26], Αθήνα 1993. 
[Σαλαφατίνος], Σύντομοι παρατηρήσεις επί τινων περιστατικών αναφερομένων εις τα λεγόμενα Απομνημονεύματα του κ.Ν.Σπηλιάδου παρά του Ηλ. Σαλαφατίνου, Αθήνα 1853.
Στέφανος Ιω. Στεφανόπουλος, Απομνημονεύματα τινα της Επαναστάσεως του 1821, Τρίπολη 1864 [ανατύπωση: Βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη Καραβία, Αθήνα 2020].
Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, τ. Β΄, Αθήνα 1839, σ. 11-33.
Αθανάσιος Θ. Φωτόπουλος, Οι Γιατράκοι του 1821, τ. Α΄,Ιστορικά, και τ. Β΄, Αρχείο Παναγ. Γιατράκου, Αθήνα 2001.
Ανάργυρος Ανδρέου Χατζηαναργύρου,Τα Σπετσιώτικα, ήτοι συλλογή ιστορικών εγγράφων και υπομνημάτων αφορώντων τα κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν του 1821, αρυσθείσα εκ των αρχείων της νήσου Σπετσών, συμπληρωθείσα δε εκ των του Κράτους Αρχείων και ἀλλων πηγών, τ. Α΄, Αθήνα 1861, σ. 169-212. 
Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Α΄, επιμέλεια–εισαγωγή–ευρετήριο Τάσου Αθ. Γριτσόπουλου, Αθήνα 1974, σ. 119-166.
Του ίδιου, Βίοι πελοποννησίων ανδρών και των έξωθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον Αγώνα της Επαναστάσεως εκδοθέντες υπό Σταύρου Ανδρόπουλουαρεοπαγίτου, Αθήνα 1888.

ΥΓ: Η ανέκδοτη επιστολή του Δημήτρη Πλαπούτα προς τον Γαστουναίο προεστό Γεώργιο Σισίνη, Πιάνα 14 Μαϊου, πρώτο έτος της ελευθερίας,  πρόκειται να εκδοθεί από τον κ. Σπύρο Δημητρακόπουλο, απόγονο των ομωνύμων αγωνιστών από την Αλωνίσταινα και του Ιωσήφ Ανδρούσης.

Στο συνημμένο: Η μακέτα της μάχης, από τον Θάνο Κατζάβελο.

Video: 

ΑrcadiaPortal.gr Η ιστορική μάχη στο Βαλτέτσι και τα Ταμπούρια του Κολοκοτρώνη

Συνημμένα αρχεία: 

Προσθήκη νέου σχολίου

Το ArcadiaPortal.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά, συκοφαντικά σχόλια και διαφημίσεις. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.