Από τις ηρωικότερες και αγνότερες μορφές του ‘21, γιος του αγωνιστή Σταματέλου, εγκατεστημένου στο Τουρκολέκα Λεονταρίου και της Σοφίας Καρούζου, αδελφής της γυναίκας του Κολοκοτρώνη. Παντρεύτηκε την Αγγελίνα Μπαρμπιτσιώτη, κόρη του πρωτοκλέφτη Ζαχαριά.

Το 1816 οι Τούρκοι σκότωσαν τον πατέρα του, τον κουνιάδο του Αναγνώστη και τον μικρό του αδερφό Ιωάννη με μαρτυρικό τρόπο στην Μονεμβασιά.
Γαλουχημένος από μικρός στον αγώνα για την ελευθερία ζώντας ανάμεσα στις μεγαλύτερες οικογένειες κλεφτών του Μωριά και διψασμένος για δικαίωση των δικών του ανθρώπων, ήταν επόμενο να αγωνιστεί με πάθος και ηρωισμό. Διακρίθηκε στις μεγάλες μάχες της επανάστασης στο Λεβίδι, στο Βαλτέτσι, στα Δολιανά, στα Βέρβενα, στην άλωση της Τριπολιτσάς, στη διπλή μάχη στα Δερβενάκια και στο Αγιονόρι, στην Αράχωβα, κ.α. και πήρε το προσωνύμιο “Τουρκοφάγος”.

Ο ίδιος αφηγείται:
“Εγεννήθηκα εις ένα χωριό Μεγάλη Αναστάσοβα(Μέδουσα Μεσσηνίας) απεδώθε από του Μυστρά προς την Καλαμάτα. Ο προπάππος μου ήτον προεστός και ο πατέρας μου έφυγε 16 χρονών και επήγε με τα στρατεύματα τα ρούσικα στην Πάρο και ήτον πολεμικός. Τον εσκότωσαν εις την Μονοβασιά μαζί μ’ ένα αδελφό μου και μ’ ένα κουνιάδο μου. Από 11 χρονών μαζί με τον πατέρα μου έσερνα άρματα…..

...Ο πατέρας μου με τον Αναγνώστη, υιός του Ζαχαριά, πάνε στη Μάνη δια το συμπεθεριό. Συμφωνούν. Θέλει πάει στο Τσερίγο(Κύθηρα). Από φουρτούνα πάνε στα Βάτικα(Νεάπολη). Εγνώριζε ένα φίλο Τούρκο, νομίζει, ότι είναι αυτός και ήτον άλλος. Του στέλνει χαιρετίσματα. Τους παίρνουν προς φιλοφροσύνην, τους πιάνουν, τους δένουν.
Από το Τσερίγο στέλνει ο Κουμαντάντες. Οι Τούρκοι τους σφάζουν, τον Αναγνώστη, τον αδελφό μου, τον πατέρα μου. Λόγοι του Γέρου Σταματέλου: Τα παιδιά είναι αναστημένα στη Φραγκιά, εγώ έκαμα καλά και κακά. Να με κόψετε εμένα να κάμω χαλάλι το γάλα της μάνας μου, όχι τα παιδάκια μου.

Εις τον Αναγνώστη τον ελέγχουν δια τον πατέρα του. Εις τον αδελφόν μου προβάλλουν ν’ αλλάξει την πίστιν. Θα πάω εκεί που πάγει ο πατέρας μου. -Κάθισε να σε κάμομε Τούρκο. Του δείχνουν τον πατέρα σκοτωμένο. -Γίνου Τούρκος. Το παιδί κάμνει τον σταυρό του. Έγινε από το αίμα σταυρός. Πήραν τα κεφάλια τους στην Τριπολιτσά”.
(Ο μικρός Ιωάννης, αδελφός του Νικηταρά, ανακηρύχτηκε από την εκκλησία νεομάρτυρας, ο Άγιος Ιωάννης Τουρκολέκας).

Ο Φωτάκος στο έργο του “Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών” περιλαμβάνει σύντομη βιογραφία του ήρωα, μεταξύ των αγωνιστών της επαρχίας Λεονταρίου:
“Ούτος, ο μη ειπών τίποτε, αλλ’ έχων έργον τον πόλεμον, ο φιλοκίνδυνος, και ο ακολουθών ημέραν και νύκτα τον εχθρόν, εγεννήθη εις το χωρίον Τουρκολέκα της αυτής επαρχίας(Λεονταρίου). Προ της επαναστάσεως ήτον εις την Επτάνησον υπηρετών εις τα εκεί τάγματα αξιωματικός, και κατόπιν επανήλθεν εις την Πελοπόννησον όπως χρησιμεύση εις την ελευθερίαν της πατρίδος του. Οδηγούμενος δε πάντοτε υπό του θείου του Θ. Κολοκοτρώνη, ευρέθη εις Βαλτέτσι κατά την πρώτην εκεί γενομένην μάχην. Αφού δε οι Τούρκοι μας εκυνήγησαν, μας επήραν το χωριό, και μας έκαυσαν και ένα μέρος σπίτια, ημείς πάλιν τους εκυνηγήσαμεν, ότε ο Νικήτας καταδιώκων τους Τούρκους, εφώναξε, “Σταθήτε, Περσιάνοι να πολεμήσωμεν!”. Από εκείνης δε της ημέρας οι Έλληνες έλεγον τους Τούρκους Περσιάνους, διότι και ανέκαθεν υπήρχεν ιδεα πατροπαράδοτος εις τους Έλληνας, ότι οι Τούρκοι κατάγονται από την Περσίαν, και την Κόκκινην Μηλιάν, ως έλεγον.

Του στρατηγού τούτου τα ηρωϊκά κατορθώματα κατά τας διαφόρους και επισήμους μάχας, τας γενόμενας εντός και εκτός της Πελοποννήσου, είναι τόσον πολλά, ώστε ήδη, εν ταις συντόμοις ταύτας βιογραφίαις, δεν δυνάμεθα να τα διηγηθώμεν λεπτομερώς. Άλλως τε ταύτα είναι γνωστά, φαίνονται δε και μαρτυρούνται τα ανδραγαθήματα του εις όλα τα μέχρι τούδε εκδοθέντα στρατιωτικά και ιστορικά απομνημονεύματα, κοσμούντα τας ωραιοτέρας σελίδας των.
Ιδίως όμως και εν συντόμω, ο Νικηταράς επολέμησε τους Τούρκους κατά τας επισήμους μάχας των Δολιανών, του Αγιού Σώστη δις, του Αγιονόρι, της Στυλίδος και Αγίας Μαρίνας, του Μεσολογγίου, της Αράχοβας, αρχηγούντος του Καραϊσκάκη και αυτού τούτου, και παρευρέθη και επολέμησε και εις άλλας πολλάς μάχας.

Τοιούτος υπήρξεν ο φιλοπόλεμος Νικήτας, και αυτά έπραξε δια την ελευθερίαν της πατρίδος. Η Κυβέρνησις όμως του Κουντουργιώτη τον εκήρυξε και αυτόν αντάρτην, χωρίς να το θέλη, και τον ηνάγκασε να φύγη εις την Ρούμελην μετά του Ανδρέα Ζαϊμη και Ανδρέα Λόντου, όπου τους εδέχθη και τους μόνος ο άλλος φιλοπόλεμος και φιλόπατρις στρατηγός Τσόγκας, μέχρι της δοθείσης υπό της ιδίας Κυβερνήσεως αμνηστείας και εις αυτούς και εις τους άλλους τους φυλακισθέντας εν Ύδρα.......

Και ο αδελφός του Νικόλαος, ήτον εις εκ των πολεμιστών και πολιορκητών του Ναυπλίου. Πρό της Επαναστάσεως, επέρασεν εις την Επτάνησον όπου υπηρέτησε και αυτός ως αξιωματικός εις τα εκεί στρατιωτικά τάγματα. Κατά δε την επανάστασιν, επανελθών εχρησίμευσεν ως διδάσκαλος της τακτικής εις την πατρίδα μας. Εφονεύθη δε εις τινα μάχην από τους Τούρκους του Ναυπλίου μετά την φυγήν του Δράμαλη από την Αργολίδα”.

Ο Νικόλαος Σπηλιάδης αναφέρει για τη μάχη στα Δερβενάκια :
“...ότε ο Δράμαλης ώρμησεν εις τον ισθμόν, ο Νικηταράς ευρίσκετο εις το Δαδί με τον Οδυσσέα….

Ο δε Νικηταράς εισήλθεν εις την Πελοπόννησον, και ο Κολοκοτρώνης έγραψε την Γερουσίαν: ήλθε και ο Νικηταράς από την Ρούμελην, διότι ήλπιζον και από τούτον οι Πελοποννήσιοι την καταστροφήν του εχθρού, το δ’ όνομα και του Νικηταρά ήτον ωσαύτως η παρηγορίαν των. ….

Ο ποιητής του Αγώνα, Τσοπανάκος (Παναγιώτης Κάλας) υμνεί τον ήρωα Νικηταρά και τα κατορθώματα του στα Δερβενάκια:
“Ω ήρωα Νικηταρά
τα θαύματα σ’ είν’ φανερά
Αγηνόρι και Στεφάνι
δυό πολέμους εκεί κάμνει.
Πολλούς Τούρκους ‘θανάτωσε
στα λάφυρα δεν άπλωσε.
Φάνηκε Λυκούργος νέος
νομοθέτης και γενναίος.
Σαν λεοντάρι χλεμετρεί
τους Τούρκους τους καταπατεί.
Τους επήρε χαζινέδες
κι όλους τους τζεμπιχανέδες.
Ζώα επήρε περισσά
και τα καμήλια χωριστά.
Τους επήρε τα νταβούλια,
και τα τουμπλέκια ούλα.
Και ο πασάς ο Δράμαλης
λιγώθηκεν ο ζάβαλης,
κι έπεσ’ από την καβάλα
λέγοντας το άλλα, άλλα.
Τούρκοι τον παραστέκουνε
να τον καβαλικεύσουνε.
Έλαβε μεγάλον φόβον,
για να έμβη εις την Κόρθον.
Ω ήρωα Νικηταρά
σαν αετός με τα πτερά,
βρίσκεσαι σε κάθε μέρη
κάμνεις θαυμαστό σεφέρι.
Στο Δερβενάκι το μικρό
πάλι έκαμες τον πόλεμο
έχυσες Τουρκών το αίμα,
ω καθώς τρέχει το ρεύμα.
Ω Λεωνίδα καινουργέ
των Τουρκών όλων φονουργέ
Στο γιαλό οι Τούρκοι πέφτουν
την πατιέρα σου όταν βλέπουν.
Ω ήρωα Νικηταρά
η ποθητή Πατρίς βοά
η ορμή σου πλιό ας λείψη
μη μας φέρη καμμιά θλίψι.
Όλη η γη καταβοά
Ω ήρωα Νικηταρά
που θανάτωσες με πέτρα
έναν Τούρκον τον Δραπέτα".

Μαρίνα Διαμαντοπούλου