Θέση
Πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες γέφυρες στην Πελοπόννησο, και μάλιστα την κατασκευή του στοιχειώνει ο θρύλος που θέλει θυσία αίματος για να στεριώσει ένα γεφύρι. Το ιστορικό γεφύρι της Καρύταινας βρίσκεται επί του Αλφειού, κάτω από την ομώνυμη ιστορική κωμόπολη.
Τα βάθρα του ακουμπούν πάνω σε πέτρα, εξασφαλίζοντας μεγάλη ανθεκτικότητα. Αποτελείται από πέντε άνισα τόξα με ορθογώνια ανακουφιστικά ανοίγματα, έχει ύψος 12 μέτρα, μήκος 50 και το μεγαλύτερο τόξο έχει άνοιγμα 8,75 μέτρα.
Ο θρύλος λέει ότι στα θεμέλιά του οι μάστορες έχτισαν μια πριγκίπισσα των Φράγκων, τον μακρινό μεσαίωνα -περίπου μέσα 13ου αιώνα- που χτίστηκε το πρώτο γεφύρι.
Κατά την Ύστερη Βυζαντινή εποχή πήρε τη σημερινή του μορφή, με τα πολλά ορθογώνια ανακουφιστικά ανοίγματα, και συγκεκριμένα το 1441, όταν ανακατασκευάστηκε από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική, γόνο σπουδαίας βυζαντινής οικογένειας. Από τον ίδιο χτίστηκε και ένα τόξο σε μεσόβαθρο, που ακουμπάει πάνω σε βράχο (το δεύτερο τόξο από ανάντη) και λειτουργούσε σαν ανακουφιστικό.
Η ιστορία λέει ότι ο Ραούλ Μανουήλ προσπάθησε να περάσει το ποτάμι, αλλά κόντεψε να πνιγεί, επειδή το παλαιό γεφύρι ήταν σχεδόν κατεστραμμένο. Σώθηκε και αποφάσισε να το επιδιορθώσει.
Στη μια πλευρά της γέφυρας, είναι γαντζωμένο ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου, με σκαλιά μπροστά στην είσοδό του. Το εσωτερικό του παρεκκλησιού είναι πολύ λιτό, με τρεις μικρές αψίδες που ίσα διακρίνονται, ενώ έχουν σωθεί αχνά σπαράγματα από αγιογραφίες στους τοίχους του. Δυστυχώς, όμως, πολλοί περαστικοί δίχως ίχνος αίσθησης του πολιτισμού άφησαν χαραγμένο το όνομά τους στους πέτρινους τοίχους του. Παραδοσιακά, οι Βυζαντινοί τοποθετούσαν ένα παρεκκλήσι στα γεφύρια για να τα φυλάει. Μέσα στο παρεκκλήσι του γεφυριού της Καρύταινας υπάρχει εντοιχισμένη επιγραφή που αναφέρει την ανακατασκευή του γεφυριού από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική το 1441, η οποία όμως δεν έχει σωθεί.
Σε γκραβούρα του 1830, φαίνεται καθαρά ένα πολύ έντονο σαμάρι πάνω από τη μεσαία και μεγαλύτερη καμάρα. Προφανώς θα έγιναν κάποιες τροποποιήσεις στο γεφύρι στις αρχές του 19ου αιώνα.
Το σίγουρο είναι ότι το πάνω από τις θυρίδες μέρος είναι και αυτό προσθήκη του 19ου αιώνα.
Η γέφυρα συνέδεε το κάστρο της Καρύταινας με τη Μεσσηνία, και αποτελούσε πέρασμα από την Αρκαδία προς τη Μεσσηνία και την Ηλεία και αντιστρόφως. Ακριβώς δίπλα της, στέκει χτισμένη η τσιμεντένια γέφυρα του 1950, και η σύγκριση μεταξύ τους είναι αναπόφευκτη. Η παλιά γέφυρα είναι ένα κόσμημα αρχιτεκτονικής και καλαισθησίας.
Από την παλαιά γέφυρα, σήμερα σώζονται τρία τόξα και το γκρεμισμένο κομμάτι έχει αντικατασταθεί από ελαφριά ξύλινη γέφυρα. Η γέφυρα απεικονιζόταν στο ξεχασμένο πια πεντοχίλιαρο.
Κατά την Τουρκοκρατία, η γέφυρα της Καρύταινας έγινε πεδίο μαχών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων πολλές φορές, και κυρίως κατά τους χρόνους της Επανάστασης, καθώς ήταν από τα λίγα περάσματα από Γορτυνία προς Μεσσηνία και Ηλεία.
Και μάλιστα, εκεί στα τέλη Μαρτίου του 1821, στις 26 του μήνα, στη γέφυρα της Καρύταινας, οι επαναστάτες σκότωσαν έναν Τούρκο αγγελιαφόρο, επεισόδιο που θεωρείται ως η πρώτη προκλητική πράξη των επαναστατών εναντίον των Τούρκων. Επάνω στον αγγελιαφόρο ανακάλυψαν μια επιστολή των Φαναριτών Τούρκων προς τους Τούρκους της Καρύταινας. Τους ειδοποιούσαν ότι την επόμενη ημέρα θα περνούσαν από την Καρύταινα για να μεταβούν και να ασφαλισθούν στην Τριπολιτσά και τους καλούσαν να ενωθούν μαζί τους. Οι Έλληνες ειδοποίησαν αμέσως τον Κολοκοτρώνη που βρισκόταν στο Δεδέμπεη (χωριό ανάμεσα στο Λεοντάρι και την Καρύταινα). Ο Γέρος χωρίς χρονοτριβή κατέλαβε έναν στενό δρόμο που βρισκόταν στην τοποθεσία Άγιος Αθανάσιος έξω από την Καρύταινα. Οι Φαναρίτες έπρεπε να εξοντωθούν με κάθε θυσία, καθώς ήταν από τους πλέον αξιόλογους ντόπιους Τούρκους πολεμιστές.
Η γέφυρα της Καρύταινας αναφέρεται από τον Γάλλο περιηγητή Πουκεβίλ, ο οποίος λέει ότι «στην έξοδο της κοιλάδας του Σινάνου, ο Ωρφιάς κυλάει πάνω στο έδαφος της Καρύταινας, της αρχαίας χώρας των Τρικολόνων, της πάντοτε εύφορης και με άφθονα κοπάδια. Αφού περάσει κάτω από τη γέφυρα που οδηγεί στη Καρύταινα, ο ποταμός δέχεται, από την δεξιά όχθη του, το Ατσίχολο ή ποτάμι του Χατζή – Ογλού».
Αναφορά στη γέφυρα κάνει ο Κολοκοτρώνης όταν στις 29.3.1821 οι Τούρκοι του Φαναριού θέλοντας να ενωθούν μ' αυτούς του κάστρου της Καρύταινας αναφέρει: «Φράξαμε τον τόπο να μην περάσουν οι Τούρκοι από το γεφύρι με είκοσι ανθρώπους».
Επίσης στη γέφυρα της Καρύταινας αναφέρεται πάλι ο Πουκεβίλ κατά την επιστροφή του από τη Μεσσηνία λέγοντας: «Τριάντα πέντε λεπτά από εκεί, αφού διαβούμε μέσα από την κοίτη τους δύο ρυάκια, φτάνουμε στα Κυπαρίσσια, έναν οικισμό στα περίχωρα της Βασιλίδας... Στην αντίπερα όχθη του Αλφειού διακρίνουμε δύο εκκλησίες, που πιστεύεται ότι κτίστηκαν εκεί όπου ανθούσε άλλοτε η Τοκναία. Προς την πλευρά του όρους Λυκαίου προβάλλει η Μουριά κι ο χείμαρρος Βαθύρεμα, που είναι το Νυμφαίο της Αρκαδίας. (...) Μια λεύγα από εκεί διαβαίνουμε πάνω από ένα γεφύρι τον Αλφειό, κι ευθύς μπαίνουμε στο παζάρι της Καρύταινας».
Για τη γέφυρα αυτή ο δρ Αργύρης Π. Πετρονώτης αναφέρει: «Η γέφυρα της Καρύταινας, από όσα γνωρίζω, προσφέρει μοναδικά παράδειγμα σημαντικής υδροδυναμικής βελτίωσης της γεφυροποιίας στην υστεροβυζαντινή περίοδο: το σώμα της δεν είναι ευθύγραμμο σε κάτοψη, αλλά παρουσιάζει ελαφριά κύρτωση προς τα ανάντη, ώστε να μπορεί να αντιστέκεται αποτελεσματικότερα στην ορμή του ποταμού σε ώρα πλημμύρας».
Η μεσαία καμάρα ανατινάχτηκε στο τέλος της δεκαετίας του '40, κατά τον εμφύλιο πόλεμο.
Η Καρύταινα
Εικόνα από τα kastra.eu
Η Πέτρινη Πολιτεία, όπως είναι γνωστή, είναι χτισμένη σε λόφο 582 μέτρων, τον λόφο Άγιος Ηλίας ή Ακρεοβούνι, και είναι χαρακτηρισμένος διατηρητέος οικισμός. Είναι μια περίφημη καστροπολιτεία, πού άκμασε κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας. Το κάστρο είναι χτισμένο στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βρένθης (4ος π.χ αιώνας), που ο Παυσανίας το 176 μ.χ τη βρίσκει ερειπωμένη και χτίστηκε από το Γάλλο ηγεμόνα Γοδεφρείγο ντε Βριγιέρ στα μέσα του 13ου αιώνα. Έχει χαρακτηρισθεί σαν το Τολέδο της Ελλάδας και ήταν ορμητήριο του Κολοκοτρώνη κατά την επανάσταση του '21.
Κάτω από την Καρύταινα κυλάει ο θεϊκός Αλφειός, ο οποίος λεγόταν ότι θεράπευε τη λεύκη στα αρχαία χρόνια, ενώ ο Λούσιος χύνεται στον Αλφειό λίγο πιο κάτω. Παλαιότερα στην περιοχή λειτουργούσαν 14 νερόμυλοι και μια νεροτριβή. Σήμερα σώζονται ένας μύλος πάνω από τη γέφυρα, ένας πολύ παλιός κάτω απ' αυτήν ίσως ο παλιότερος της περιοχής με πρόσφατες σχετικά επισκευές και απέναντί του υπάρχουν τα ερείπια ενός άλλου.
(Οι πληροφορίες, από το Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)