Με γνώμονα την πολιτισμική ανάπτυξη της Αρκαδίας, αλλά και το κέρδος της προστιθέμενης αξίας του συνδυασμού των δύο πυλώνων της οικονομικής ανάκαμψης, του τουρισμού και του πολιτισμού, η Περιφέρεια Πελοποννήσου, όπως είχε προαναγγείλει από τον Ιανουάριο, ενέκρινε στις 15 Σεπτεμβρίου τη σύναψη Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης του άρθρου 100 του Ν.3852/2010 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Περιφέρειας Πελοποννήσου, της Μονής Καλαμίου και της Πελοπόννησος Α.Ε. Ανώνυμης Αναπτυξιακής Εταιρείας Ο.Τ.Α. για το έργο «Μελέτες Αποκατάστασης για το Μνημειακό σύνολο της Μονής Καλαμίου Δήμου Μεγαλόπολης Π.Ε. Αρκαδίας» .

Η ιστορική Μονή Καλαμίου: Ένα μοναδικό βυζαντινό μνημείο

Η Μονή Καλαμίου βρίσκεται στη δυτική πλευρά του φαραγγιού του Λούσιου, μέσα σε μία καταπράσινη και πανοραμική θέση. Πρόκειται για ένα ενιαίο καθίδρυμα, αποτελούμενο από την Παλαιά Μονή και τη Νέα Μονή Καλαμίου. Η Παλαιά Μονή περιλαμβάνει τμήμα τείχους με πολεμίστρες, ερειπωμένα κελιά και το καθολικό, αφιερωμένο στην Παναγία, τη Ζωοδόχο Πηγή. Τα κελιά έχουν οικοδομηθεί στον σπηλαιώδη βράχο, προσεγγίζονται από έναν ελισσόμενο διάδρομο, μήκους 50 μέτρων περίπου, και συνιστούν τον πυρήνα των ασκηταριών της βυζαντινής περιόδου. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, το μονόχωρο, λαξευμένο στο βράχο, καθολικό οικοδομήθηκε το 1705 και αγιογραφήθηκε από τον Πέτρο Πεδιώτη από την Κρήτη, πιθανόν πάνω σε μία παλαιότερη αγιογράφηση βυζαντινών χρόνων.

Η Νέα Μονή ιδρύθηκε κατά την μεταβυζαντινή περίοδο, στα τέλη του δέκατου έβδομου αιώνα και περιλαμβάνει πέραν άλλων βοηθητικών χωρών, των τριών πτερύγων της Μονής: της ανατολικής, τη βόρειας και της νοτιοδυτικής, οι οποίες κατά την Τουρκοκρατία φιλοξένησαν, κατά παράδοση, το Νοσοκομείο του Αγώνος. Σήμερα αυτές οι πτέρυγες και το όλο κτηριακό συγκρότημα της Νέας μονής - πλην της Νοτιοδυτικής πτέρυγας - χρήζουν αποκατάστασης. Στο κέντρο δεσπόζει ο μεταβυζαντινός Ναός, το Ιερό Καθολικό της Μονής Καλαμίου, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Κυρίας Θεοτόκου. Η τοιχογράφηση του Νέου Ιερού Καθολικού έγινε, όπως σχετική επιγραφή εντός του υποδηλώνει, από τους Πεδιώτες αγιογράφους το έτος 1713. Ο Ιμπραήμ πασάς κατέκαψε τη Μονή. Αναπόσπαστο εξάρτημα της Μονής, σε μικρή απόσταση είναι το μετόχιον του Άγιου Βλασίου, το οποίο χρήζει και αυτό αποκατάστασης, ως προέχον μεταβυζαντινό μνημείο από το οποίο σώζονται λείψανα του αρχικού Ναού και συγκρότημα βοηθητικού κτίσματος με κελί και δύο ληνούς.

Η αποκατάσταση της Μονής, για την οποία η Περιφέρεια Πελοποννήσου πρόκειται να υποβάλει πρόταση για χρηματοδότηση έργου με τίτλο: «Αποκατάσταση Μονής Καλαμίου στην Π.Ε. Αρκαδίας», στα πλαίσια του Νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος ΕΣΠΑ 2014 – 2020, έχει πολλαπλούς στόχους. Αφενός, τη διάσωση του σημαντικού αυτού μοναστηριακού συγκροτήματος ως ενός σημαντικού μνημείου αλλά και ως ενός εκ των αξιοσημείωτων τόπων λατρείας της Πελοποννήσου, ώστε να παραμείνει αψεγάδιαστη η κληρονομιά της Περιφέρειας Πελοποννήσου από τη μια γενιά στην άλλη, διατηρώντας τον αρχιτεκτονικό και πολιτιστικό χαρακτήρα της, και αφετέρου την εξασφάλιση της κτιριακής υποδομής σε θέματα ασφαλείας τόσο των μοναχών όσο και των επισκεπτών. Για την πραγματοποίηση των εργασιών αποκατάστασης του μοναστηριακού συγκροτήματος είναι απαραίτητη η εκπόνηση και έγκριση από το ΥΠ.ΠΟ.Α των απαιτούμενων μελετών, που αποτελούν αντικείμενο της παρούσας Σύμβασης.

Οι εργασίες περιλαμβάνουν:

• Σύνταξη πλήρους τοπογραφικού υποβάθρου σε κλίμακα 1:200 και 1:500, σύμφωνα με τις σύγχρονες προδιαγραφές τοπογραφικών διαγραμμάτων. Αναφέρεται στο σύνολο του λειτουργικού περιβόλου της Μονής (παλαιάς και νέας), της γραμμικής περιοχής μεταξύ των δύο μονών καθώς και του μετοχίου του Αγίου Βλασίου. Περιλαμβάνει:

- ειδική υψομετρική αποτύπωση των κτιρίων, λειψάνων και λοιπών δομικών και φυσικών στοιχείων που συνιστούν το σύνολο της αντιληπτικής οργάνωσης του μνημείου και του σε άμεση επαφή περιβάλλοντος χώρου.
-Εγκατάσταση τριγωνομετρικού και πολυγωνομετρικού δικτύου.
-Σύνταξη ψηφιακού μοντέλου εδάφους με ιδιαίτερη έμφαση στην ορθή απόδοση των έντονων αλλαγών κλίσεων.
Πιο συγκεκριμένα, για την περιοχή της Παλαιάς Μονής Καλαμίου, συνεκτιμώντας τις ιδιαιτερότητες της περιοχής μελέτης (περιοχές απόκρημνες, με δυσκολία έως και αδυναμία πρόσβασης, απότομα πρανή, ανάγλυφο με έντονες κλίσεις και μεγάλες υψομετρικές διαφορές, δυσκολίες ορατότητας, περιοχές με έντονη βλάστηση κ.λπ.), εκτός από τελευταίας τεχνολογίας τοπογραφικά όργανα υψηλής ακριβείας (TotalStations, Γεωδαιτικού τύπου δέκτες GNSS – GPS δύο συχνοτήτων, αποστασιόμετρα μεγάλης ακριβείας κ.λπ.) είναι δυνατό να
χρησιμοποιηθεί ειδικός γεωδαιτικός σαρωτής Laser (LaserScanner), η χρήση του οποίου θα αφορά κύρια τον εσωτερικό χώρο των σπηλαιωδών χώρων της παλαιάς μονής όπου η εφαρμογή άλλης μεθόδου θα κριθεί μη αποτελεσματική.
• Σύνταξη αρχιτεκτονικής μελέτης αποτύπωσης υφιστάμενων κτισμάτων και λειψάνων κτιρίων (κατόψεις, όψεις, τομές σε κλίμακα 1:100 και 1:50) εντός του λειτουργικού περιβόλου της Μονής (παλαιάς και νέας) και του μετοχίου. 

• Σύνταξη σχεδίων διάγνωσης παθολογίας των υφιστάμενων κτιρίων και λειψάνων της Μονής (παλαιάς και νέας) και του μετοχίου (κατόψεις, όψεις, τομές σε κλίμακα 1:100 και 1:50).
• Σύνταξη τεύχους φωτογραφικής τεκμηρίωσης.
• Σύνταξη τεύχους τεχνικής έκθεσης, αρχαιολογικής και αρχιτεκτονικής τεκμηρίωσης.
• Σύνταξη αρχιτεκτονικής μελέτης πρότασης αποκατάστασης υφιστάμενων κτιρίων, ανάκτησης λειψάνων και επανάχρησης των νέων κτιριακών δομών(κατόψεις, όψεις, τομές σε κλίμακα 1:100 και 1:50).
• Σύνταξη σχεδίου διαμόρφωσης, ανάπλασης και βελτίωσης της μικρού πλάτους όδευσης (μονοπάτι) βαθμιδωτής σύνδεσης της παλαιάς και της νέας μονής.
• Σύνταξη αρχιτεκτονικής μελέτης στοιχείων εφαρμογής (οικοδομικές τομές, πίνακας κουφωμάτων, λεπτομέρειες ειδικών αρχιτεκτονικών στοιχείων και τελειωμάτων σε κλίμακα 1:20, 1:10 και 1:5)
• Σύνταξη τεύχους τεχνικής έκθεσης, αρχαιολογικής και αρχιτεκτονικής τεκμηρίωσης.
• Σύνταξη τεύχους ελέγχου στατικής επάρκειας υφιστάμενων κτισμάτων και λειψάνων.
• Σύνταξη στατικής μελέτης αποκατάστασης υφιστάμενων κτισμάτων, ανάκτησης λειψάνων, ενίσχυσης στοιχείων περιβάλλοντος χώρου, αναλημματικών τοίχων και λοιπών κτιριοδομικών στοιχείων.

Στο πλαίσιο της ανωτέρω μελέτης, συνεκτιμώντας τα ιδιαίτερα γεωφυσικά, κτιριοδομικά και ιστορικά στοιχεία της Παλαιάς Μονής Καλαμίου, θα πραγματοποιηθεί δειγματοληπτικός έλεγχος κονιαμάτων, των κτισμάτων της σπηλαιώδους εγκατάστασης, για την ποιότητα και αντοχή τους σε πιστοποιημένα εργαστήρια ελέγχου.
• Σύνταξη μελέτης Η/Μ εγκαταστάσεων (ύδρευση, αποχέτευση, θέρμανση, ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, φωτισμός).
• Σύνταξη τευχών προϋπολογισμού (περιγραφή εργασιών, προϋπολογισμός, αναλυτικό τιμολόγιο μελέτης).

Δείτε την απόφαση ΕΔΩ.

(Φωτογραφία: atsicholos.gr)