Ήταν αναμενόμενη για τον Τεγεατικό Σύνδεσμο η αναγνώριση της αξίας ενός μεγάλου μνημείου της Αρκαδίας με την ανακήρυξη του έτους 2019 ως « Έτους Αρχαίου Θεάτρου». Μια ενέργεια που συνεπάγεται αξιοποίηση ενός πολύτιμου θησαυρού. Μιλάμε για το εντυπωσιακότερο άγνωστο για τους πολλούς μνημείο της Αρκαδίας ,που η αρχιτεκτονική του αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία. Χτισμένο πάνω σε ένα τεχνητό πρανές που το συγκρατεί ένα ανάλημμα ύψους 12 και διαμέτρου 80 μέτρων ικανό για το χτίσιμο ενός μαρμάρινου θεάτρου των 5.000 θέσεων.

Με αυτή την ενέργεια και τα συνακόλουθα αποτελέσματα ελπίζεται σε ετήσια βάση να προστεθούν πάνω από 10.000 επισκέπτες στον ήδη μεγάλο αριθμό των προσκυνητών του ιερού χώρου της αρχαίας Τεγέας. Με την προϋπόθεση να δεσμευτούν και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς με προεξάρχοντα το Δήμο και την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Δείγμα μεγαλοδωρίας του Αντιόχου Δ΄του Επιφανούς προς το λαό της Τεγέας θεωρεί ο Τίτος Λίβυος το κυκλικό μαρμάρινο θέατρο της Τεγέας των Ελληνιστικών Χρόνων, που αντικατέστησε το παλιότερο μικρό ευθύγραμμο θέατρο . Την επιβλητικότητά του υποδηλώνει ο χαρακτηρισμός μεγαλοπρεπές (Theatrum Magnificum). Ο Παυσανίας που το επισκέπτεται εντυπωσιάζεται από την εικόνα της εισόδου με τα περίφημα μαρμάρινα βάθρα μαρτυρία της Αριστείας των Τεγεατών. « Ου πόρρω δε της αγοράς θέατρόν τε εστί και προς αυτώ βάθρα εικόνων χαλκών» , (δηλαδή βάθρα χάλκινων ανδριάντων).
Εντυπωσιάζεται από το επίγραμμα στο βάθρο του Φιλοποίμενα και το αντιγράφει. Η αρχή του μοιάζει και με ύμνο προς τον Τεγεατικό Σύνδεσμο.

Τούδ’ αρετά και δόξα καθ’ Ελλάδα, πολλά μεν αλκαίς,
πολλά δε και βουλαίς έργα πονησαμένου,
Αρκάδος αιχματά Φιλοποίμενος, ω μέγα κύδος
έσπετ’ ενί πτολέμω, δούρατος αγεμόνι.
Μανύει δε τρόπαια τετυγμένα δισσά τυράννων
Σπάρτας. Αυξομέναν δ’ άρατο δουλοσύναν.
Ων ένεκεν Τεγέα μεγαλόφρονα Κραύγιδος υιόν
στάσεν, αμωμήτου κράντορ’ ελευθερίας.
Ξακουστή είναι τούτου η ανδρεία και η δόξα στην Ελλάδα, ο οποίος πολλά με τη σωματική του ρώμη
πολλά και με τη φρόνησή του επετέλεσε έργα,
του Αρκάδα μαχητή Φιλοποίμενα που μεγάλη δόξα
πήρε στον πόλεμο επικεφαλής δορυμάχων ανδρών.
Μάρτυρες τα δυο του στημένα τρόπαια για τους τυράννους
της Σπάρτης. Έθεσε τέρμα στην αυξανόμενη δουλεία.
Γι’ αυτό η Τεγέα το μεγαλόφρονα του Κραύγη γιο,
(μπρούτζινο) τον έστησε, της άσπιλης λευτεριάς τον πρωτεργάτη.

Το βάθρο χάθηκε και το επίγραμμά του το διέσωσε ο Παυσανίας. Αλλά η Γη της Τεγέας φύλαγε στα σπλάχνα της ένα άλλο μαρμάρινο βάθρο που έστησαν οι άριστοι της πόλεως για να τιμήσουν τον «σαόπτολι» (σωτήρα της πόλεως από τους Γότθους του Αλαρίχου) ύπατο στρατηγό Ρούφο. Η ελεγεία του βάθρου είναι χαρακτηριστική του μεγαλείου των Τεγεατών και του ήθους με το οποίο τιμούσαν τους άριστους.

Το Επίγραμμα του Βάθρου.
ΗΠΙΕ, ΚΑΡΤΕΡΟΘΥΜΕ, ΣΑΟΠΤΟΛΙ, ΥΠΑΤΕ ΡΟΥΦΕ
ΑΝΤΕΧΕ ΣΗΣ ΤΕΓΕΗΣ ΜΕΝΟΣ, ΟΒΡΙΜΕ, ΑΝΤΕΧΕ ΠΑΣΙΝ
ΔΥΣΜΕΝΕΣΙΝ. ΔΩΡΩ Δ’ ΕΠΑΓΑΛΛΕΟ, Ω ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΣΟΙ
ΑΝΤ’ ΑΡΕΤΗΣ ΔΩΚΕΝ, ΣΤΗΣΑΝ ΔΕ ΠΟΛΗΟΣ ΑΡΙΣΤΟΙ.
Ήπιε, καρτερόθυμε, σαόπτολι, ύπατε Ρούφε
άντεχε σης Τεγέης μένος, όβριμε, άντεχε πάσιν
δυσμενέσιν. Δώρω δ’ επαγγάλλεο, ω βασιλεύς σοι
αντ’ αρετής δώκεν, στήσαν δε πόληος άριστοι.
Ευγενικέ, γενναιόψυχε, σωτήρα της πόλης, ύπατε Ρούφε,
βάστα δύναμη της Τεγέας σου, δυνατέ, άντεχε όλες τις επιβουλές.
Αλλά και χαίρε για το δώρο, που σου πρόσφερε ο βασιλιάς
ανταμείβοντας την αρετή σου, και το στήσανε οι άριστοι της πόλεως.

Το βάθρο του στρατηγού ο Τεγεατικός το είχε τοποθετήσει στον κεντρικό άξονα του κήπου, το μετέφερε στο τρίγωνο εισόδου της παλιάς έκθεσης και τώρα βρίσκεται στο βόρειο κλίτος της Μεγάλης Τρίκλιτης Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής. Περιμένει τη σωστή του θέση που είναι η τοποθέτησή του στο δρόμο που οδηγεί στη Βυζαντινή Εκκλησία και το θέατρο. Στο επονομαζόμενο «Δίδυμο Μνημείο».
Τέσσερα μαρμάρινα βάθρα παρατημένα στη δυτική πλευρά του Μεσαιωνικού Τείχους περιμένουν τη μεταφορά τους στην Ανατολική πλευρά του δρόμου προς το «Δίδυμο Μνημείο». Η βορινή τωρινή είσοδος είναι μια πραγματικότητα. Ο Παυσανίας πλησίασε το Θέατρο από την αρχαία αγορά που βρισκόταν δυτικά. Τη θέση των βάσεών των πέντε αυτών βάθρων (0,92Χ 0,92 μ.) την προσδιορίζει το πλάτος της Γέφυρας του Θεάτρου (5 μ.), που τονίζεται από μια κίτρινη γραμμή που υπάρχει ακόμη στο δάπεδο. Στη βορεινή είσοδο της «Οδού Αριστείας των Τεγεατών» θα χτιστούν δυο παραστάδες με ύψος 1,20 μ., δεξιά και αριστερά, για κάθε χρήση (ένας αναμμένος βωμός ή μια γλάστρα με λευκά τριαντάφυλλα, ανάλογα με το σκοπό της εκδήλωσης που υπηρετούν).

Ανατολικά από τη νότια γέφυρα του θεάτρου θα πρέπει να ανασκαφεί ένα τμήμα τουλάχιστον δέκα μέτρων ώστε να είναι ορατά και φωτισμένα τις νύχτες μάρμαρα του αναλήμματος του αρχαίου θεάτρου πλάτους 4 μ. Η είσοδος στο Τουριστικό Περίπτερο έχει σχεδιαστεί από το Σύνδεσμο Επιστημόνων Τεγέας στο νότιο άκρο της γέφυρας όπου καταλήγουν οι δρόμοι Σταδίου, Αλέας, Λαογραφικού Μουσείου και δρόμου Τουριστικού Περιπτέρου-Μωσαϊκών.

Δυτικά της γέφυρας έχουν αποκαλυφτεί τα μάρμαρα του αρχαίου θεάτρου σε μήκος 8μ., αλλά χρειάζεται να συνεχίσει η ανασκαφή μέχρι του σημείου που υπήρχαν τα δύο πρώτα σκαλοπάτια της νότιας παρόδου που έφτανε μέχρι το ύψος των 6,50 μέτρων και συναντούσε τον οριζόντιο διάδρομο που χώριζε άνω και κάτω διάζωμα. Η ύπαρξη κάτω από τη γέφυρα δύο επιπλέον οριζόντιων στρώσεων μαρμάρου προεικάζει ότι το ανατολικό ανάλημμα πρέπει να σώζεται σε μεγαλύτερο ύψος από το δυτικό. Προβολείς κάτω από τη γέφυρα θα φωτίζουν και τα δύο τμήματα.Οπωσδήποτε τα μάρμαρα στην κεφαλή του μεγάλου γίγαντα είναι εντυπωσιακά και περιμένουν την αποκάλυψή τους με τη φροντίδα των αρχαιολόγων. Ο Τεγεατικός μπορεί να χαράξει ένα πρανές διαδρόμου που θα ξεκινάει από το δρόμο Οικοκυρικής Σχολής – Ηρώου Πεσόντων και θα φτάνει μέχρι τα θεμέλια του αναλήμματος.

Το αρχαίο θέατρο περιμένει την ολοκλήρωσή του και στην Παμπελοποννησιακή Έκθεση, όπου η Ορχήστρα χρειάζεται τη διεύρυνσή της με ένα διάδρομο πλάτους 3μ. ώστε να φτάσει τη διάμετρο (20 μ. )της ορχήστρας του Αρχαίου Θεάτρου. Ανατολικά και ανάμεσα στις δύο κλίμακες θα δημιουργηθεί και η σκηνή του θεάτρου που θα αποτελείται από 8 περίπτερα (7 των νομών της Πελοποννήσου κα το 8ο της Τεγέας). Οι διαστάσεις τους (3Χ3μ.) αφήνουν αρκετό άνοιγμα μεταξύ τους και τα καθιστούν λειτουργικά.. Σκηνή και Ορχήστρα θα αποτελούν γνώρισμα ταυτότητας της Παμπελοποννησιακής Έκθεσης Τεγέας, αλλά και έμμεσα θα προβάλλουν το πιο εντυπωσιακό σωζόμενο μνημείο της Τεγέας. Να θυμόμαστε πως το κουλουριασμένο σώμα του μεγάλου γίγαντα είναι 7/12 του κύκλου (210ο) και έχει διάμετρο 80μ. και μήκος 145μ.
Ανατολικά του Βυζαντινού Ναού το ύψος του σωζόμενου αναλήμματος φτάνει τα 5μ. και αποτελεί θεμέλιό του Ναού. Θα μπορούσαν να είχαν αποκαλυφτεί άλλα 10 μ. αλλά η ύπαρξη ενός μεγάλου πεύκου εμπόδισε τη συνέχιση της εκσκαφής. Στους τοίχους του Ναού αναγνωρίζονται μάρμαρα του αναλήμματος. Μάλιστα από τη βόρεια πάροδο του Θεάτρου έχουν αφαιρεθεί τα μάρμαρα του δακτυλιδιού της δεύτερης στρώσης διαμέτρου 0,33μ. και έχουν τοποθετηθεί πάνω από τα παράθυρα, ικανό δείγμα που προσάπτει στο Ναό την ονομασία, η «Παναγία του Θεάτρου». Που φαίνεται αρκετά πειστική και τεκμηριωμένη.

Παναγιώτης Φ. Δαλαμάγκας

Πηγή φωτογραφίας travelttipolis