Με τα ερείπια της Αρχαίας Τεγέας , ενυπάρχουν και τα λείψανα της βυζαντινής πόλης-κάστρου Νύκλι. Η πόλη που αναδύθηκε από το  βυζαντινό Μεσαίωνα κατελάμβανε  το ανατολικό και βορειοανατολικό τμήμα  της
αρχαίας πόλης , γύρω από την εκκλησία της Παλαιάς Επισκοπής .

Κατά τον Παυσανία, ο βασιλιάς Αλέος έκτισε την Τεγέα. Ετυμολογικά σχετίζεται  με το λέξη  «τέγος» (στέγη) , που κατά πάσα πιθανότητα αποδόθηκε ο όρος αυτός σε πόλη στεγασμένη, περιφραγμένη. Δεν είναι εξακριβωμένο πότε  ακριβώς δημιουργήθηκε η πόλη .

Κατοικείτο συνεχώς από τη νεολιθική εποχή, με περίοδο μεγάλης ακμής της τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ

Πάντως το αρχαίο όνομα της,  η Τεγέα το διατηρεί ως τον 6ο αιώνα π.Χ , όπως  αναφέρεται στον συνταχθέντα (530 μ.Χ)  Συνέκδημο (την σημαντικότερη πηγή για την Πελοπόννησο κατά τον 5ο και 6ο αιώνα μ.Χ) από τον Γραμματικό Ιεροκλή.
Η μετονομασία της σε Νύκλι πρέπει να συντελέστηκε αργότερα γιατί την πρώτη γραπτή μαρτυρία για τον οικισμό με την ονομασία Ενίκλιον , βρίσκουμε σε αγιολογικό κείμενο του 10ου αιώνα όταν «ο μοναχός Πέτρος
πορευθείς εις κάστρον Νύκλι,  ασθενεία βαρυτάτη περιπεσών»

Ονοματοδοσία

Το τοπωνύμιο της περιοχής παραδίδεται με τις μορφές Αμύκλιον, Ενίκλιον, Αμύκλιν, Νύκλι . Σχετικά με την προέλευση του ονόματος  της περιοχής , κυριαρχούν διάφορες απόψεις.

Κατά άλλους, θεωρείται ως γραμματική απόκλιση της λακωνικής πόλης των Αμυκλών, της οποίας οι μεταναστεύσαντες στην Τεγέα κάτοικοι απέδωσαν το όνομα στην νέα τους πατρίδα, εις ανάμνηση της παλιότερης.

Κατά άλλους, ίσως να σχετίζεται με κάποιο τοπικό επώνυμο ενώ συναντάται και η εκδοχή κατά την οποία , ο Επίσκοπος Αμυκλών , θητεύοντας στην Τεγέα, ονόμασε έτσι την περιοχή, από το χώρο προέλευσής του.

Σαν πρώτη αναφορά στον «Ενίκλιον», συναντάται κατά τον 10ο αι. μ.Χ, σε εκκλησιαστικές μαρτυρίες των ιερωμένων της εποχής. Επιπλέον,  ο οικισμός μνημονεύεται ως Αμύκλιον στο βίο του οσίου Νίκωνος του «Μετανοείτε» , που γράφτηκε το 12ο αιώνα .

Στο τέλος του 11ου αιώνα , το έτος 1082 , θα επανιδρυθεί η επισκοπή της Τεγέας , η οποία μετονομάστηκε Αμυκλών, με πράξη του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ του Κομνηνού  και είχε ως μητροπολιτικό της  ναό αυτόν της
Κοίμησης της Θεοτόκου που σήμερα λέγεται Παλαιά Επισκοπή.

Ιστορική διαδρομή
Η άλωση της Πόλης από τους  Φράγκους (1204) βρήκε , το Νύκλι  ανάμεσα στις 12 οχυρωμένες πόλεις τις Πελοποννήσου.

Ως ανήκον στις «χώρες Προεστές σε όλον τον Μορέαν», κατά το χρονικό του Μορέως, το Νύκλι αποτέλεσε ένα από τα σημαντικά διοικητικά σημεία της Πελοποννήσου και δόθηκε στον Guilliaume de Morlay με έξι ιπποτικά φέουδα.

Η πτώση του Νυκλίου  , το έτος 1209 , έγινε από τον Γοδεφρείδο Βιλεαρδουίνο (του οποίου το όνομα , κατά την προσφιλή νεοελληνική συνήθεια, έχει αποδοθεί σε οδό στην Καλαμάτα ) ο οποίος επικεφαλής
σιδερόφρακτων ιπποτών βάδισε προς αυτό.

Στο ελληνικό Χρονικό , αναφέρονται  λεπτομέρειες  της φράγκικης πολιορκίας. Οι Έλληνες κλείστηκαν στο κάστρο και του οποίου οι τοίχοι ήσαν υψηλοί όλοι με το χορήγι (ασβέστη) και πως «ημέρας τρεις
εκράτησαν τον πόλεμον του κάστρου». Τότε ο Βιλεαρδουίνος «ώρισε και ήφεραν ξύλα να ποιήσουσι σκρόφες (πολιορκητικές μηχανές) αλλα δι΄΄ ομοίως και τριμπουσέτα  (πετροβόλους μηχανές) και ορκίστηκε να μην
αναχωρήσει «εώς ότου να επάρη από σπαθίου το κάστρον του Νυκλίου» και «αν το πάρει από σπαθί, ψυχήν μη ελεημονήση». Οι πολιορκημένοι αναγκάζονται να παραδοθούν.

Μάλιστα η άλωση του Νυκλίου  είχε σαν αποτέλεσμα και την τοποθέτηση στην επισκοπική έδρα λατίνου επισκόπου, θεσμός ο οποίος διατηρείται λίγα χρόνια μέχρι  το 1283,οπότε και  επανιδρύεται η Επισκοπή Αμυκλών.

Μάλιστα αναφέρεται ότι πως σε παλάτι του Νυκλίου συγκεντρώθηκαν οι φράγκισσες αρχόντισσες του Μοριά , στον περίφημο «παρλαμά Κυράδων» και αποφάσισαν να παραδώσουν στους Βυζαντινούς τα φρούρια του Μυστρά , της Μάνης και της Μονεμβασιάς , με αντάλλαγμα να απελευθερωθούν οι αιχμάλωτοι σύζυγοί τους από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο.

Το έτος 1264 , επιχειρείται πολιορκία του  Νύκλιου από τους βυζαντινούς  αλλά η προδοσία των Τούρκων  μισθοφόρων που είχαν στο στράτευμά τους  θα αποτρέψει την κατάληψη του.

Επί ημερών της αυτοκρατορικής οικογένειας των Παλαιολόγων (Ανδρόνικος), το Νύκλι απελευθερώνεται από τον Ανδρόνικο Ασάν  (1294) , ο οποίος παρασύρει  αργότερα τους Φράγκους ιππότες σε ενέδρα  μακριά
από το κάστρο , όπου είχε κρύψει τους ένοπλους άντρες του.

Ωστόσο , με εντολή του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου  το Νύκλι χαρακτηρίζεται δυσφρούρητο . Γι΄ αυτό το λόγο , γκρεμίζονται τα μέχρι τότε ξακουστά τείχη του και οι κάτοικοί του , το εγκαταλείπουν.

Ο Ανδρόνικος Ασάν  εκδιώκει οριστικά τους Φράγκους από την Αρκαδία (1320).

Η κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Οθωμανούς θα σημάνει μία ακόμη άλωση για το Νύκλι .Η τουρκική κυριαρχία θα διατηρηθεί περίπου για 250 χρόνια, οπότε και η περιοχή θα περιέλθει σε βενετική κατοχή .

Μεγάλο μέρος από τα τείχη στην ανατολική πλευρά του κάστρου, καταστράφηκε  το 1932 , χάριν «καλλιτέρας θέας του εκεί ιδρυθέντος καφενείου και της Οικοκυρικής Σχολής»

Γορτύνιος 79