Εκ περιτροπής εργασία  είναι η απασχόληση του εργαζόμενου με πλήρες μεν ωράριο, αλλά λιγότερες από τις ισχύουσες στην επιχείρηση ημέρες εργασίας για την εβδομάδα, το δεκαπενθήμερο ή τον μήνα. Η διαφορά αυτού του συστήματος εργασίας σε σχέση με τη μερική απασχόληση είναι ότι στην τελευταία περίπτωση ο μισθωτός απασχολείται μεν καθ' όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, του μήνα ή του έτους αλλά με μειωμένο ωράριο (έναντι του νόμιμου ή του συμβατικού χρόνου). Η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου για παροχή εκ περιτροπής εργασίας γίνεται εγγράφως και αναγγέλλεται στην Επιθεώρηση Εργασίας.

Επιβολή εκ περιτροπής εργασίας με απόφαση του εργοδότη προβλέπεται σε περίπτωση που περιοριστούν οι δραστηριότητες του εργοδότη, ο οποίος μπορεί, αντί καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, να επιβάλλει σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης στην επιχείρησή του, η διάρκεια της οποίας δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους εννέα (9) μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος. Επομένως, αν η επιβολή του μέτρου υπερβεί το ανωτέρω χρονικό διάστημα, ο εργαζόμενος δικαιούται να απαιτήσει την επαναφορά του σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Αν ο εργοδότης αρνηθεί, ο μισθωτός έχει το δικαίωμα να θεωρήσει τη συνέχιση της επιβολής του μέτρου ως βλαπτική μεταβολή των όρων της σύμβασης εργασίας του ή ακόμα να θεωρήσει τη συμπεριφορά του εργοδότη ως καταγγελία της σύμβασής του. 

Για την επιβολή του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας, ο εργοδότης οφείλει προηγουμένως να προβεί σε ενημέρωση και διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων σύμφωνα με τις διατάξεις του ΠΔ 260/2006 και του Ν. 1767/1988.

Ειδικότερα, ως εκπρόσωποι των εργαζομένων ορίζονται κατά την εξής σειρά προτεραιότητας:

 α)          Οι εκπρόσωποι από την πλέον αντιπροσωπευτική συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης η οποία καλύπτει κατά το καταστατικό της εργαζομένους ανεξάρτητα από την κατηγορία, τη θέση ή την ειδικότητά τους.

 β)           Οι εκπρόσωποι των υφιστάμενων συνδικαλιστικών οργανώσεων της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης.

 γ)           Το συμβούλιο εργαζομένων.

 δ)           Εάν ελλείπουν συνδικαλιστικές οργανώσεις και συμβούλιο εργαζομένων, η ενημέρωση και διαβούλευση γίνεται με το σύνολο των εργαζομένων.

Η ενημέρωση μπορεί να γίνει με εφάπαξ ανακοίνωση σε εμφανές και προσιτό σημείο της επιχείρησης. Η διαβούλευση πραγματοποιείται σε τόπο και χρόνο που ορίζει ο εργοδότης. Γνωστοποίηση της συμφωνίας αυτής ή της απόφασης του εργοδότη για απασχόληση εκ περιτροπής στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας θα πρέπει να γίνει εντός οκτώ (8) ημερών από την απόφαση ή τη συμφωνία. Αν η συμφωνία ή η απόφαση δεν γνωστοποιηθούν στην Επιθεώρηση Εργασίας μέσα στην προβλεπόμενη προθεσμία, τότε οι μισθωτοί καλύπτονται από το τεκμήριο της πλήρους απασχόλησης.

Η εφαρμογή του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας έχει σκοπό την αντιμετώπιση πρόσκαιρων οικονομικών προβλημάτων προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της επιχείρησης και η αποφυγή απολύσεων. Συνεπώς, ο λόγος για τον οποίο ο εργοδότης δικαιούται να επιβάλλει μονομερώς εκ περιτροπής απασχόληση θεωρείται ότι είναι η αποφυγή απολύσεων. Στην περίπτωση αυτή, ο νόμος θεωρεί ευνοϊκότερη για τον εργαζόμενο τη μονομερή μεταβολή των όρων εργασίας από την απώλεια της θέσης εργασίας με βάση και την αρχή ότι η καταγγελία της σύμβασης εργασίας αποτελεί την έσχατη λύση.

Σε κάθε περίπτωση, η άσκηση από τον εργοδότη του συγκεκριμένου δικαιώματος θα πρέπει να γίνεται όπως επιβάλλουν ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του και η αρχή της καλής πίστης σύμφωνα με το άρθρο 281 ΑΚ. Άλλωστε, με τη διαδικασία των διαβουλεύσεων  είναι υποχρεωτικό να δίνεται η δυνατότητα στους εργαζομένους να πληροφορηθούν με σαφήνεια και επαρκή αιτιολογία τους λόγους που επιβάλλουν τη λήψη ενός τέτοιου μέτρου. Σε περίπτωση δε μονομερούς επιβολής του, χωρίς να δικαιολογείται από τα στοιχεία που περιήλθαν σε γνώση τους, ή εάν εκ των υστέρων αποδειχθεί ανακριβής ο ισχυρισμός του εργοδότη περί περιορισμού της δραστηριότητάς του, οι εργαζόμενοι μπορούν να ζητήσουν να ελεγχθεί δικαστικά η μονομερής επιβολή του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας και να αναγνωριστεί η ακυρότητά της. Επιπλέον, μπορούν να διεκδικήσουν την καταβολή αποζημίωσης, η οποία αντιστοιχεί στις αποδοχές που θα λάμβαναν εάν δεν είχε επιβληθεί το συγκεκριμένο σύστημα.

Η εφαρμογή του συστήματος εκ περιτροπής απασχόλησης, σε κάθε περίπτωση, προϋποθέτει διαδικασία διαβούλευσης, σύμφωνα με το ΠΔ 240/2006.

Βάσει των αρχών αυτών δημιουργείται η υποχρέωση του εργοδότη, πριν από τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης που επηρεάζει ή ενδέχεται να επηρεάσει τα κάθε είδους δικαιώματα των εργαζομένων (ατομικά, συλλογικά, εργασιακά, ασφαλιστικά κ.λπ.) να προβαίνει σε διαδικασία ενημέρωσης και διαβούλευσης με τους εκπροσώπους τους. Η υποχρέωση του εργοδότη συνίσταται, αφενός, στην έγκαιρη («κατάλληλος χρόνος») και προσήκουσα («κατάλληλος τρόπος και περιεχόμενο») ενημέρωση, ώστε να μπορούν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων να προβαίνουν στη δέουσα εξέταση των στοιχείων που τίθενται σε γνώση τους και να διαμορφώνουν τη θέση τους, αφετέρου στην έγκαιρη και προσήκουσα διαβούλευση μαζί τους στη βάση των αιτιολογημένων εργοδοτικών απαντήσεων προς τις απόψεις της πλευράς των εργαζομένων (άρθρο 4 ΠΔ 240/2006).

Σε ό, τι αφορά τα προαπαιτούμενα της ενημέρωσης και της διαβούλευσης με τους εκπροσώπους των εργαζομένων που πρέπει να τηρηθούν για να επιβληθεί η εκ περιτροπής εργασία (άρθρο 2 παρ. 3 Ν. 3846/2010), ο εργοδότης έχει υποχρέωση να προχωρήσει σε σοβαρή συζήτηση για τους λόγους που υπαγορεύουν αυτή την επιχειρηματική απόφαση, να δώσει τα οικονομικά στοιχεία και να εξαντλήσει κάθε περιθώριο εναλλακτικών λύσεων. Αν δεν πραγματοποιηθεί ενημέρωση με διαβίβαση στοιχείων, ώστε να λάβουν γνώση οι εργαζόμενοι της πρόσφατης και πιθανής εξέλιξης των δραστηριοτήτων και της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης, καθώς και της κατάστασης, της διάρθρωσης και της πιθανής εξέλιξης της απασχόλησης σε αυτήν και δεν δοθεί από τον εργοδότη ένα χρονικό διάστημα διαβούλευσης, τότε η επιβολή της εκ περιτροπής εργασίας θα κριθεί παράνομη.

Εάν ο εργοδότης δεν συμμορφώνεται με τις αντίστοιχες δικές του υποχρεώσεις (π.χ. λειτουργεί παρελκυστικά ή περιορίζεται σε μια τυπική διαδικασία ανακοίνωσης των αποφάσεών του με σκοπό την άμεση εφαρμογή τους), το σωματείο έχει καθήκον να καταγγείλει την παραβίαση αυτή στις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές (ΣΕΠΕ, ΙΚΑ, ΟΑΕΔ – εάν ο εργοδότης έχει υπαχθεί σε επιδοτούμενο πρόγραμμα), προκειμένου να υπερασπίσει τα δικαιώματα των εργαζομένων που θίγονται.

Πηγές

           Βλαστός, Στ. (2012), Ατομικό εργατικό δίκαιο, Εκδόσεις Δίκαιο και Οικονομία Π.Ν. Σάκκουλας.

Κουκιάδης, Ι. (2013), Εργατικό δίκαιο, Αθήνα, Εκδόσεις Σάκκουλας.

Λεβέντης, Γ. (2009), Ατομικό Εργατικό Δίκαιο: Ερμηνεία, Εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα.