Οι περισσότεροι ακούσαμε πρόσφατα  το περιστατικό που έγινε σε ένα χωριό της Θεσσαλονίκης, σχετικά με το θανάσιμο τραυματισμό ενός δεκατετράχρονου από το συνομήλικο φίλο του. Η δημοσιότητα μεγάλη και η ποικιλία υποθέσεων και εξηγήσεων ακόμα μεγαλύτερη. Υπάρχει πιθανότητα κάθε ένας από εμάς να μπήκε στον πειρασμό να σχολιάσει, να διαγνώσει ή ακόμα και να προβλέψει το μέλλον. Και με μεγάλη ευκολία μάλιστα, είναι γνωστή άλλωστε η τάση μας να έχουμε άποψη –και μάλιστα την καλύτερη- για υποθέσεις για τις οποίες δεν έχουμε καν τις στοιχειώδεις πληροφορίες.
 
Ποιος φταίει;
Και φτάνουμε στο μεγάλο ερώτημα που έχει να κάνει με το ποιος ή τι φταίει. Σαν η απόδοση ευθυνών και αμετάκλητων ερμηνειών να μας βάζουν ένα πλαίσιο δικαιοσύνης μέσα από το οποίο έχουμε μια ψευδαίσθηση ασφάλειας και ηρεμίας, αλλά και μια ψευδαίσθηση ότι εμείς είμαστε έξω από αυτό, άρα τρόπον τινά καλύτεροι. Αν κάποιος με την ιδιότητα του ψυχολόγου, του δικαστή, του δασκάλου μας διαβεβαιώσει για το τι έφταιξε, είναι λες και ικανοποιεί κάποιο δυνατό μας ένστικτο και είναι λες και μετά από λίγο καιρό το γεγονός αυτό δεν θα έχει συμβεί ή  θα έχει πάρει το δρόμο του και άρα πλέον δε θα μας αφορά! Αυτό γίνεται γιατί εστιάζουμε ωσάν δικαστές σε μια μεμονωμένη πράξη και αποφεύγουμε ίσως να το δούμε σαν ένα φαινόμενο διαχρονικό, σαν ένα φαινόμενο που απασχολεί –με διαφορετική έκφανση κάθε φορά- κάθε παιδί, κάθε γονέα, κάθε κοινωνία και κάθε δικαιοσύνη. Αλήθεια, αν το θύμα ήταν θύτης σε ένα πλαίσιο εκφοβισμού ή αν ο θύτης ήταν απλά ένα «κακομαθημένο» παιδί, πόσο αλλάζει το γεγονός και προς ποια κατεύθυνση; Αν οι γονείς του ενός ή του άλλου έμεναν σε χωριό ή σε πόλη, είχαν περισσότερα ή λιγότερα λεφτά, είχαν δύο ή κανένα πτυχίο, τι είδους δικαιολογίες μας προσφέρει αυτό και το έχουμε τόσο ανάγκη;
 
Τι κάνουμε;
Αυτό που πρέπει να μας απασχολήσει ως λύση είναι πώς ο καθένας από εμάς μπορεί να δει στοιχεία από τον εαυτό του σε κάθε υπόθεση. Στοιχεία στο παιδί που εκφράζεται με τόσο θυμό, στοιχεία στο γονέα που δεν είδε στο παιδί του κάποιες ανάγκες, στοιχεία στην κοινωνία που δημιούργησε κάποια πρότυπα δύναμης και αδυναμίας, καλού και κακού. Είναι για μια ακόμα φορά, η λέξη ΠΡΟΛΗΨΗ που πρέπει να σκεφτούμε ως λύση και έπειτα η λέξη ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ της κατάστασης. Στην πρώτη περίπτωση, μιλάμε για επικοινωνία στην οικογένεια, για έκφραση συναισθημάτων, για ομαδικότητα και κανονικοποίηση της διαφορετικότητας, για παιδεία και όχι απλά εκπαίδευση, για αδυναμίες που όταν μπορέσουμε να τις παρατηρήσουμε γίνονται δυνάμεις. Στη δεύτερη περίπτωση μιλάμε για κάλυψη αναγκών, για πρόληψη υποτροπής στο μέλλον, για κατανόηση δυσλειτουργικών συμπεριφορών, μιλάμε για προσπάθεια αλλαγής χαρακτηριστικών-σαμποτέρ για το ίδιο το άτομο και τους γύρω του. Διότι είναι αλήθεια δυνατός αυτός που σκοτώνει; Είναι άραγε δυναμικός αυτός που έχει ξεσπάσματα θυμού; Τη «γλυτώνει» πράγματι αυτός που δε λαμβάνει κάποιου είδους παρέμβαση ως συνέπεια των πράξεών του; Θα ήταν χρήσιμο να έχουμε υπόψη ότι δε χρειάζεται να τελούμε υπό κατάρρευση για να φροντίζουμε την ψυχική, σωματική και γιατί όχι και κοινωνική μας υγεία και ισορροπία. Γιατί τότε δεν αρχίζουμε καν από το μηδέν, αλλά από πολύ πριν το μηδέν. Τότε δε μιλάμε για φροντίδα, αλλά για διαχείριση κρίσης.
 
Όλοι είμαστε ή έχουμε υπάρξει ή θα υπάρξουμε θύτες και θύματα μιας οικογένειας ή μιας κοινωνίας, θύτες ή θύματα του εαυτού μας κάποια στιγμή στη ζωή μας. Στόχος δεν είναι να μετατρέψουμε τη ζωή μας σε ένα ανελέητο δικαστήριο με δικαστές και ενόρκους, αλλά να χτίζουμε διαρκώς τη ζωής μας έτσι ώστε να ακούμε τον εαυτό μας, έτσι ώστε να ζούμε ελεύθεροι. ΣΤΟΧΟΣ είναι όχι η δικαιολογία ή το φταίξιμο, αλλά η κατανόηση. Όλοι έχουμε στοιχεία από όλους και η μάθηση είναι μια δύσκολη, αλλά υγιής διαδικασία που δε χρειάζεται να φοβόμαστε. Αυτό είναι ζωή, αυτό είναι εξέλιξη…

Όλγα-Παναγιώτα Καραθανάση

Ψυχολόγος MSc
Τηλέφωνο: 6944222423,τηλ./fax:2710233430
Δεληγιάννη 31(1ος  όροφος), Τρίπολη, 22131