Σύμφωνα με τον Ν. 1902/90 διαφοροποιείται ο εννοιολογικός προσδιορισμός της αναπηρίας και βασίζεται κυρίως στον βαθμό της διαπιστούμενης ανατομοφυσιολογικής βλάβης με πρόσθετα κριτήρια μόνο τη μόρφωση, την επαγγελματική απασχόληση και τον τόπο απασχόλησης του κρινόμενου.

Με βάση τα ανωτέρω διαμορφώνονται τρεις συνταξιοδοτικές βαθμίδες αναπηρίας: α) Η βαριά αναπηρία β) η συνήθης αναπηρία και γ) η μερική αναπηρία.

1.1  Βαριά αναπηρία

Ο ασφαλισμένος θεωρείται βαριά ανάπηρος αν λόγω πάθησης ή βλάβης ή εξασθένησης σωματικής ή πνευματικής, μεταγενέστερης της υπαγωγής του στην ασφάλιση, ετήσιας τουλάχιστον διάρκειας κατά ιατρική πρόβλεψη, δεν μπορεί να κερδίζει από εργασία που ανταποκρίνεται στις δυνάμεις, στις δεξιότητες και στη μόρφωσή του περισσότερο από το ένα πέμπτο (1/5) του ποσού που συνήθως κερδίζει σωματικά και πνευματικά υγιής άνθρωπος της ίδιας μόρφωσης. Δηλαδή, όταν παρουσιάζει ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω.

Για τον προσδιορισμό της ασφαλιστικής αναπηρίας της κατηγορίας αυτής, το μορφωτικό επίπεδο είναι το μόνο συγκρίσιμο κριτήριο.

1.2  Συνήθης αναπηρία

Ο ασφαλισμένος θεωρείται ανάπηρος αν λόγω πάθησης ή βλάβης ή εξασθένησης σωματικής ή πνευματικής, μεταγενέστερης της υπαγωγής του στην ασφάλιση, διάρκειας ενός έτους το λιγότερο κατά ιατρική πρόβλεψη, δεν μπορεί να κερδίζει από εργασία που ανταποκρίνεται στις δυνάμεις, στις δεξιότητες, στη μόρφωση και στη συνηθισμένη επαγγελματική του απασχόληση περισσότερο από το ένα τρίτο (1/3) του ποσού που συνήθως κερδίζει στην ίδια επαγγελματική κατηγορία σωματικά και πνευματικά υγιής άνθρωπος της ίδιας μόρφωσης. Δηλαδή, όταν παρουσιάζει ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω (νοείται βέβαια μέχρι 79,9%).

Για τον προσδιορισμό της ασφαλιστικής αναπηρίας της κατηγορίας αυτής, εκτός από το μορφωτικό επίπεδο λαμβάνεται υπόψη και η επαγγελματική απασχόληση του δικαιούχου.

1.3  Μερική αναπηρία

Ο ασφαλισμένος θεωρείται μερικά ανάπηρος αν λόγω πάθησης ή βλάβης ή εξασθένησης σωματικής ή πνευματικής, μεταγενέστερης της υπαγωγής του στην ασφάλιση εξάμηνης το λιγότερο κατά ιατρική πρόβλεψη διάρκειας, δεν μπορεί να κερδίζει από εργασία που ανταποκρίνεται στις δυνάμεις, στις δεξιότητες, στη μόρφωση και στη συνηθισμένη επαγγελματική του απασχόληση περισσότερο από το μισό (1/2) του ποσού που συνήθως κερδίζει στην ίδια περιφέρεια και επαγγελματική κατηγορία σωματικά και πνευματικά υγιής άνθρωπος της ίδιας μόρφωσης. Δηλαδή, όταν παρουσιάζει ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω (νοείται βέβαια μέχρι 67%).

Για τον προσδιορισμό της ασφαλιστικής αναπηρίας της κατηγορίας αυτής, λαμβάνονται υπόψη όλα τα στοιχεία της αγοράς εργασίας, δηλαδή μόρφωση, επαγγελματική απασχόληση και τόπος εργασίας.

1.4  Προϋπάρχουσα αναπηρία

Ο ασφαλισμένος δικαιούται συντάξεως αναπηρίας έστω και αν η πάθηση ή βλάβη ή εξασθένηση σωματική ή πνευματική είναι προγενέστερη της υπαγωγής του στην ασφάλιση εφόσον καθίσταται ανίκανος για την εργασία του λόγω ουσιώδους επιδείνωσης και πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζουν οι διατάξεις που αφορούν τον φορέα στον οποίο ασφαλίζεται. Εξυπακούεται ότι για τη χορήγηση της σύνταξης θα πρέπει να πληρούνται και οι χρονικές προϋποθέσεις που θέτει η νομοθεσία του ΙΚΑ (βλέπε παρακάτω).

Δεν απαιτείται επιδείνωση ή νέα πάθηση ως προϋπόθεση για τη χορήγηση σύνταξης λόγω αναπηρίας, προκειμένου για ασφαλισμένο ο οποίος κατέστη ανάπηρος κατά τη διάρκεια της ασφάλισής του και με την πάθηση αυτή συνέχισε να εργάζεται κανονικά.

ΚΕΝΤΡΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ   Σύμφωνα με τον Ν. 3863/2010 δημιουργήθηκε το Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.), υπαγόμενο στη Διεύθυνση Αναπηρίας και Ιατρικής της Εργασίας της Διοίκησης ΙΚΑ.ΕΤΑΜ, για την εξασφάλιση της ενιαίας υγειονομικής κρίσης όσον αφορά τον καθορισμό του βαθμού αναπηρίας των ασφαλισμένων όλων των ασφαλιστικών φορέων, συμπεριλαμβανομένου του Δημοσίου, καθώς και των ανασφάλιστων, για τους οποίους απαιτείται η πιστοποίηση της αναπηρίας.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ & ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ  

1. Σύνταξη αναπηρίας από κοινή νόσο

Προϋποθέσεις:

α) 4.500 τουλάχιστον ημέρες εργασίας ή

β) 1.500 ημέρες εργασίας, από τις οποίες τουλάχιστον 600 μέσα στα τελευταία 5 έτη πριν από εκείνο στο οποίο επήλθε η αναπηρία ή

γ) 300 τουλάχιστον ημέρες εργασίας και να μην έχει συμπληρωθεί το 21ο έτος της ηλικίας του ενδιαφερομένου. Οι εν λόγω ημέρες εργασίας (300) αυξάνονται ανά 120 κατά μέσο όρο για κάθε έτος ηλικίας μετά τη συμπλήρωση του 21ου έτους και μέχρι να συμπληρωθεί ο αριθμός των 4.200 ημερών εργασίας.

     2. Σύνταξη αναπηρίας από εργατικό ατύχημα

Προϋποθέσεις:

α) Έστω και μία ημέρα στην ασφάλιση του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.

β) Το ατύχημα πρέπει να έχει χαρακτηριστεί εργατικό.

     3. Σύνταξη αναπηρίας από ατύχημα εκτός εργασίας

α) ½ των ημερών ασφάλισης που απαιτούνται για τη χορήγηση σύνταξης από κοινή νόσο.

β) Το ατύχημα πρέπει να έχει χαρακτηριστεί ότι συνέβη εκτός εργασίας.

     4. Σύνταξη αναπηρίας από επαγγελματική ασθένεια

α) Ο ελάχιστος χρόνος ο οποίος, ανάλογα με την επαγγελματική ασθένεια, ορίζεται στον Κανονισμό Ασθένειας του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ (άρθρο 40).

β) Η προσβολή του ασφαλισμένου από την επαγγελματική νόσο θα πρέπει να έχει διαπιστωθεί ιατρικώς κατά τη διάρκεια της απασχόλησης.

ΜΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ     Για τους ασφαλισμένους πριν από την 1/1/1993

α) Όταν ο ενδιαφερόμενος έχει συμπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του ή η γυναίκα το 50ό και συνταξιοδοτείται συνεχώς επί 7 έτη και κατά τη διάρκεια της συνταξιοδότησής του έχει εξεταστεί από Υγειονομική Επιτροπή τουλάχιστον τρεις φορές.

β) Όταν ο ενδιαφερόμενος έχει συμπληρώσει το 60ό έτος της ηλικίας του ή η γυναίκα το 55ο και συνταξιοδοτείται συνεχώς επί 5 έτη και κατά τη διάρκεια της συνταξιοδότησής του έχει εξεταστεί από Υγειονομική Επιτροπή τουλάχιστον δύο φορές.

γ) Όταν ο ενδιαφερόμενος έχει συνταξιοδοτηθεί συνεχώς επί 12ετία, ανεξαρτήτως φύλου και ορίου ηλικίας.

δ) Όταν ο ενδιαφερόμενος συνταξιοδοτείται συνεχώς ή με διακοπές επί 20ετία και οπωσδήποτε συνεχώς κατά την τελευταία 3ετία, ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας.

Για τους ασφαλισμένους μετά την 1/1/1993

α) Όταν ο ενδιαφερόμενος έχει συμπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του και συνταξιοδοτείται συνεχώς επί 7 έτη και κατά τη διάρκεια της συνταξιοδότησής του έχει εξεταστεί από Υγειονομική Επιτροπή τουλάχιστον τρεις φορές.

β) Όταν ο ενδιαφερόμενος έχει συμπληρώσει το 60ό έτος της ηλικίας του και συνταξιοδοτείται συνεχώς επί 5 έτη και κατά τη διάρκεια της συνταξιοδότησής του έχει εξεταστεί από Υγειονομική Επιτροπή τουλάχιστον δύο φορές.

ΠΟΣΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ   •    Ο ασφαλισμένος που κρίνεται βαριά ανάπηρος (με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω) δικαιούται πλήρες ποσό σύνταξης.

•    Ο ασφαλισμένος που κρίνεται ανάπηρος (με ποσοστό αναπηρίας 67%-79,9%) δικαιούται το 75% του πλήρους ποσού της σύνταξης, εκτός εάν έχει πραγματοποιήσει 6.000 ημέρες ασφάλισης ή εάν η αναπηρία οφείλεται κυρίως σε ψυχική πάθηση, οπότε δικαιούται το πλήρες ποσό.

•    Ο ασφαλισμένος που κρίνεται μερικά ανάπηρος (με ποσοστό αναπηρίας 50%-66,9%) δικαιούται το 50% της πλήρους σύνταξης, εκτός εάν η αναπηρία του οφείλεται κυρίως σε ψυχική πάθηση, οπότε δικαιούται το 75% του πλήρους ποσού.