Νέα Υόρκη, 1912. Ελληνες μετανάστες ετοιμάζονται να αφήσουν, προσωρινά όπως ελπίζουν, την πολύ νέα ζωή τους στις ΗΠΑ και να επιστρέψουν στην Ελλάδα για τους Βαλκανικούς Πολέμους. Μία φωτογραφία διασώζει τον ενθουσιασμό τους για «την επιστροφή στην πατρίδα», ακόμα και αν ο λόγος είναι ένας πόλεμος.

Σικάγο, 1897. Μία από τις πρώτες «φουρνιές» μεταναστών στις ΗΠΑ – ναυλώνουν με δικά τους έξοδα πλοίο για να έρθουν στην Ελλάδα. Ο λόγος είναι ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Φθάνοντας στον Πειραιά, η Ελλάδα έχει υπογράψει ήδη ειρήνη με την Τουρκία ενώ εκείνοι ήταν εν πλω. Επιβιβάζονται ξανά σε πλοίο για να επιστρέψουν στη Νέα Υόρκη.

Το ταξίδι αποδείχθηκε αχρείαστο. Ενας έρανος δημοσιευμένος σε εφημερίδα διασώζει την πρωτοβουλία κάποιου ονόματι Δημήτρη Παπαντωνίου. Είμαστε στο 1903, και ο «σύλλογος Δαραίων», ενός μικρού χωριού της Αρκαδίας, συγκεντρώνει χρήματα «υπέρ των δεινοπαθούντων εν Μακεδονία αδελφών μας», εν μέσω του Μακεδονικού Αγώνα.

Στην Ελλάδα έχει Κατοχή. Είμαστε στο 1942. Το σουηδικό πλοίο «Sicilia» σαλπάρει από τη Νέα Υόρκη με προορισμό την Ελλάδα. Είναι φορτωμένο με είδη πρώτης ανάγκης από τους ομογενείς για την «ανακούφιση από τον πόλεμο» πίσω στην Ελλάδα.

Μάρτιος 1942, Νέα Υόρκη. Το σουηδικό πλοίο «Sicilia» αναχωρεί για την Ελλάδα με είδη πρώτης ανάγκης από τους ομογενείς. 

Οι τέσσερις αυτές περιπτώσεις, ανάμεσα σε εκατοντάδες, συλλογικές και ατομικές, καταγράφονται στο δίτομο έργο «Οι Αρκάδες της Αμερικής» του Πέτρου Σαραντάκη. Ο ιστορικός ερευνητής προχώρησε σε έρευνα περίπου επτά ετών, τρία εκ των οποίων στην Αρκαδία και τέσσερα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, ταξιδεύοντας σε περίπου 25 πόλεις των ΗΠΑ.

Αναζητώντας ψηφίδες από τη ζωή των πρώτων Αρκάδων μεταναστών, στα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα, ανασυνέθεσε ένα μωσαϊκό για την πορεία, τη δράση και τελικά το αποτύπωμα της πολυπληθούς αρκαδικής κοινότητας στις ΗΠΑ, μέσα από τις τάξεις της οποίας αναδείχθηκαν πρωταγωνιστές στις τέχνες, στα γράμματα, στο επιχειρείν και στην πολιτική ζωή.

Στο επίκεντρο του έργου του, η νοοτροπία εκείνων των Ελλήνων, που πάντα ζούσαν ανάμεσα σε δύο πατρίδες.

Τη «γενέθλια γη», από τη μία, και τη θετή τους πατρίδα, από την άλλη, που τους έδωσε απλόχερα τη δυνατότητα να αναδείξουν τις ικανότητές τους. Σήμερα στην Αρκαδία δεν υπάρχει χωριό χωρίς το στίγμα των αποδήμων, όπου με δωρεές φρόντιζαν πάντα να θυμίζουν σε εκείνους που ζούσαν πίσω, στη γενέτειρα, πως χιλιάδες μίλια μακριά υπάρχουν δικοί τους άνθρωποι.

Διαβάζοντας το δίτομο έργο του Πέτρου Σαραντάκη, που ολοκληρώθηκε με την πολύτιμη συμβολή της Παναρκαδικής Ομοσπονδίας Αμερικής, βλέπεις τη δύναμη του χθες, καθώς διασώζει αυτό τον πλούτο φιλοπατρίας, προκοπής και ευημερίας, χαρακτηριστικό πολλών ελληνικών κοινοτήτων κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα.

Το έργο είναι ένα νοσταλγικό ταξίδι στο παρελθόν. Μαζί όμως γεννάει και προβληματισμό για το μέλλον. Πώς αυτή η κληρονομιά δεν θα μείνει στάσιμη, αλλά θα κρατηθεί ζωντανή τον 21ο αιώνα.

Από το kathimerini.gr