Βορειοανατολικά του χωριού Νέα Εκκλησούλα, στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας, και σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων είναι χτισμένη η Αγία Μονή, το «μοναστήρι του Κολοκοτρώνη», όπως είναι επίσης γνωστό, γιατί αυτός είχε φροντίσει για την ανοικοδόμησή του τα έτη 1822 έως 1825 μετά την καταστροφή του από τους Τούρκους.

Ως προσδιοριστικό επίθετο έχει το «Μερζέ» από το εγκαταλελειμμένο σήμερα χωριό Μερζέ, που μετονομάστηκε το 1927 σε Εκκλησούλα.

Ολόκληρο το οικοδόμημα της μονής είναι λιθόκτιστο σε σχήμα παραλληλόγραμμο. Πάνω από τη θολωτή της είσοδο είναι επιγραφή με το όνομα του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη και αριστερά εντοιχισμένες πλάκες και αρχιτεκτονικά μέλη που μεταφέρθηκαν από το αρχαίο θέατρο της Μεγαλόπολης.

Το καθολικό, μαυρισμένο από τις καταστροφές, ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής και είναι αγιογραφημένο από λαϊκό ζωγράφο του 18ου αιώνα. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Λίγα λόγια για την Ιερά Μονή Κοίμηση της Θεοτόκου και το Τάμα του Γέρου του Μοριά   

Πρώτη αναφορά της μονής σαν Νέα Μονή έχουμε το 1322 σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Παλαιολόγου.

Το Άγιο αυτό Μοναστήρι όπως ανέφερε σε ομιλία του κ. Γεώργιος Πραχαλιάς σε προηγούμενη εκδήλωση:

Στην περίοδο της δεύτερης Τουρκοκρατίας, από το 1715 έως το 1821, η σημαντικότερη μαρτυρία που έχουμε είναι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Αφηγείται ο Γέρος στα απομνημονεύματά του: «Μια φορά επήγα εις το πανηγύρι της Αγίας Μονής. Αυτό το μοναστήρι ήταν μεγάλο και εχαλάσθη εις την πρώτη Τουρκιά. Όταν επέρασα, ήτον μια μάνδρα χαλασμένη και σκεπασμένη εκκλησιά με κλάδους δένδρων. Τότε έταξα ότι: Παναγιά μου, βοήθησέ μας να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα μας από τον Τύραννο και να σε φκιάσω καθώς ήσουν και πρώτα. Με εβοήθησε, και εις τον δεύτερον χρόνον της επαναστάσεώς μας επλήρωσα το τάμα μου και την έφκιασα».

Ο Κολοκοτρώνης πραγματοποίησε το τάμα του το έτος 1823. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της ανοικοδόμησης ήταν η κατασκευή της ιδιαίτερης δυτικής όψης της Μονής, εκεί όπου στο θύρωμα της εισόδου βρίσκεται η μαρμάρινη πλάκα με τη σκαλισμένη επιγραφή «εόδωρος κοΛοκοτροΝις 1804». Είναι συγκινητικό ότι ως ημερομηνία ανοικοδόμησης δεν γράφτηκε το έτος πραγματοποίησης του τάματος, αλλά το έτος κατά το οποίο ο Κολοκοτρώνης έκανε το τάμα του. Η μικρή ανακρίβεια ανάμεσα στην αφήγηση του Κολοκοτρώνη για το έτος 1803 και το «1804» που αναγράφεται στην πλάκα, δεν μειώνει τη συμβολισμό της αναγραφής.