Ο αθλητισμός στην Αρκαδία και στην πόλη της Τρίπολης έχει μακρά ιστορία. Σύλλογοι, αλλά και μεμονωμένοι αθλητές έχουν διαπρέψει κατά καιρούς και μάλιστα έχουν αποσπάσει ιδιαίτερες διακρίσεις πανελλαδικά αλλά και διεθνώς. Αλλά και στα ομαδικά αθλήματα, η Αρκαδία και η Τρίπολη έχει να επιδείξει σπουδαία αποτελέσματα, που μας κάνουν και σήμερα περήφανους και μας θυμίζουν ότι πρέπει να καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε ο αθλητισμός, στη σύγχρονη πλέον μορφή του, να ενδυναμωθεί στον τόπο μας.

Σε αυτό το αφιέρωμα, που αποτελεί προδημοσίευση του βιβλίου μου για την παλιά Τρίπολη και τους ανθρώπους της, θα σκιαγραφήσουμε κάποιες πτυχές του αθλητισμού από τα τέλη του 19ου αιώνα και ως το 2000. Πρέπει να σημειώσω ότι οποιαδήποτε παράλειψη ασφαλώς δεν έγινε ηθελημένα και περιμένω τυχόν διορθώσεις στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που παραθέτω στο τέλος του άρθρου.

Πρώτες οργανωμένες κινήσεις στον αθλητισμό

Κατά καιρούς στην Αρκαδία εκτός από ποδοσφαιρικούς αγώνες γίνονταν αθλητικοί και γυμναστικοί αγώνες, είτε συλλόγων είτε μεταξύ σχολείων. Οι πρώτες επίσημες κατά κάποιον τρόπο κινήσεις στον αθλητισμό ξεκινούν από τον Σύλλογο Φιλοπροόδων, σε αγώνες που έγιναν από τις 21 έως 23 Σεπτεμβρίου το 1899. Τα αθλήματα στα οποία αγωνίστηκαν οι αθλητές ήταν δρόμος παίδων 100 μέτρων, δρόμος αθλητών 100 μέτρων, άλμα απλούν παίδων, δρόμος 110 μέτρων μετ εμποδίων, άλμα απλούν, άλμα εις ύψος, επί κοντώ, λιθοβολία, άλμα τριπλούν. Έπειτα βλέπουμε πάλι το Σύλλογο Φιλοπροόδων να διοργανώνει αθλητικούς και Γυμναστικούς Αγώνες με αθλήματα όπως δρόμος 100 μέτρων, 400 μέτρων, 800 μέτρων 1.500 μέτρων, 110 μέτρων μετά εμποδίων, αντοχής 12 χιλιομέτρων, τα άλματα απλούν, εις μήκος μετά δρόμου, τριπλούν μήκος μετά δρόμου, εις ύψος μετά δρόμου, εις ύψος επί κοντώ. Επίσης συμμετείχαν αθλητές στα αγωνίσματα πάλη, άρση βαρών, δισκοβολία, σφαιροβολία, λιθοβολία. Τα γυμνασιακά αθλήματα ήταν δίζυγο, μονόζυγο, κρίκος, ανάβαθρα. Οι παίδες συμμετείχαν στα αθλήματα ενόργανοι παίδες μετά κοντών, κορυνών και αλτήρων.
 

Ο Σύλλογος Φιλοπρόοδων και η σχολή ποδηλασίας
 

Από τα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζονται οι πρώτοι ποδηλάτες. Το 1894 ιδρύεται ο Σύλλογος Φιλοπροόδων. Το επόμενο έτος ιδρύθηκε η σχολή ποδηλασίας με διευθυντή τον Χαρ. Κυριακού. Το 1926-27 ιδρύεται ο ποδηλατικός Σύλλογος Τριπόλεως και διοργανώνει αγώνες στις 2 Μαΐου 1927 με συμμετοχή των Δ. Κρεμμύδα, Γ. Κορονιού, Αντ. Πετρόπουλου, Δ. Τζαβάρα, Αλεξ. Μπιτσιάνη, Γ. Πετρόχειλου, Χρ. Πολυχρονόπουλου. Έπειτα το 1928 και 1929 έγιναν οι Β’ Παναρκαδικοί Αγώνες και οι Γ’ Παναρκαδικοί Αγώνες με τη συμμετοχή ποδηλατών. Στη συνέχεια ατόνησε για λίγο καιρό το άθλημα, αλλά το 1935 επανιδρύθηκε ο Παναρκαδικός Αθλητικός Όμιλος Τριπόλεως με ποδηλατικό τμήμα, που δυστυχώς και πάλι δεν ευδοκίμησε.

Παναρκαδικοί Αγώνες
 

Τον Σεμπτέβρη στις 23 του μηνός του 1926 βλέπουμε τον Αθλητικό Σύλλογο Άρη που είχε τμήμα ποδοσφαίρου και στίβου, να διοργανώνει του πρώτους Παναρκαδικούς Αθλητικούς Αγώνες. Αρχικά οι αγώνες λάμβαναν χώρα στο γήπεδό του, δίπλα από το στρατόπεδο στα κτήματα του Μπουρτζουκλή, ενώ στη συνέχεια γίνονταν στο γήπεδο του στρατοπέδου, που βρισκόταν προς την μεριά του Αγίου Αθανασίου. Το έδαφος ήταν κοκκινόχωμα. Έπειτα από το 1959 γίνονταν στο Στάδιο της Τρίπολης. Οι αγώνες πραγματοποιούνταν κάθε 23 Σεπτεμβρίου με τον εορτασμό της άλωσης της πόλης.
 

Οι αθλητές επιδίδονταν σε αγωνίσματα δρόμου, μεγάλες αποστάσεις και ταχύτητας, δρόμος 100 μέτρων, δρόμος 400 μέτρων, δρόμος 1.500 μέτρων, δρόμος 5.000 μέτρων. Στα άλματα, ήταν το ύψος, το τριπλούν, το μήκος και το επί κοντώ. Στις ρίψεις ήταν ή σφαίρα, ο δίσκος, το ακόντιο και το λιθάρι. Από το 1946 έως το 1953 οι αγώνες γίνονταν στο γήπεδο του στρατοπέδου Τριπόλεως. Το 1948-49 μεγάλη επιτυχία στους αγώνες είχε η ομάδα του Μύλωνα από τον Μαντζαγρά, με πρώτο τον Εμμανουήλ Μανωλόπουλο, ο οποίος συμμετείχε εκτός συναγωνισμού, ενώ δεν υπήρχαν επίσημα αποτελέσματα για τους νικητές. Το 1957-58 οι Παναρκαδικοί Αγώνες μετονομάστηκαν σε «Κολοκοτρώνεια» με αγωνίσματα στίβου, Ελληνική δισκοβολία και το 1959 έγινα οι πρώτοι Παμπελοποννησιακοί αγώνες στην Πάτρα.
 

Οι Σύλλογοι που λάμβαναν μέρος στους Παναρκαδικούς Αγώνες ήταν από την Τρίπολη ο Άρης, η ΑΕΚ και ο Παναρκαδικός. Επίσης λάμβαναν μέρος σωματεία από τη Μεγαλόπολη, το Λεωνίδιο, από κοινότητες όπως του Μαντζαγρά και μεμονωμένοι ανεξάρτητοι αθλητές.
 

Αθλητές που διακρίθηκαν τότε ήταν οι αφοί Αναστάσιος (δισκοβολία) και Σταμάτης (εμπόδια) Σμυρνιώτης από την Τεγέα-Γαρέα, ο Λαγούσης στις μεγάλες αποστάσεις από το Κακούρι, ο Καχιουτέας στο ακόντιο από το Λεβίδι, ο Σιούντρης στην σφαίρα, ο Γεώργιος Χωματάς στο ύψος, ο Οικονομίδης στα 100 μ., ο Γ. Ταγκλής στο ακόντιο, ο Γ. Σίδερης στην σφαίρα, ο Βαστής, ο Γ. Χρονόπουλος, ο Ν. Ντούμας, ο Στάθης Αλιμήσης, ο Ιωάννης Παπακωνσταντίνου στην σφαίρα, ο Εμ. Καλογερόπουλος, ο Ν. Θεοδοσίου, ο Τσιάκουλας στα 1.500 από τις Ρίζες, ο Καρβελάς στο άλμα εις ύψος από την Τεγέα-Αχούρια, ο Αχιλλέας Σβόλος στην Ελληνική δισκοβολία, ο Άγγελος Γρίτσης στα 100 μ. και στο επί κοντώ, ο Κ. Νάτσης στα 400 μ., οι Βλάμης (από Λεωνίδιο) και Τάκης Κατσαούνης στα 400 μ., ο Γ. Νασιάκος στο λιθάρι και στο ακόντιο, ο Απόστολος Νασιάκος στο λιθάρι, ο Θεόδωρος Πλατανίτης στο τριπλούν, ο Σωτήριος Μέλεγος στο ακόντιο, ο Γ. Γκάνιος στο ακόντιο, ο Ντόλας από την Μεγαλόπολη, ο Κ. Δημόπουλος και ο Κώστας Μανιάτης στο αγώνισμα δρόμου μεγάλες αποστάσεις, ο Μπούης στο άλμα εις ύψος, ο Βλασσόπουλος, ο Φουφόπουλος στο τριπλούν, ο Αλκισθένης Θεοφανόπουλος στο τριπλούν, οι Αφοί Μανωλόπουλοι από τον Μαντζαγρά στο άλμα εις ύψος και άλλα αγωνίσματα, ο Παπαδημητρίου στις μεγάλες αποστάσεις, ο Νίκος Ντούβας από τον Μαντζαγρά στις ρίψεις, Χ. Βυτόγιαννης στις μεγάλες αποστάσεις, Γ. Παπαδημητρίου («παπαγάλος») στη σκυταλοδρομία. Οι Παναρκαδικοί Αγώνες συνεχίστηκαν έως μέσα δεκαετίας του 1960, όταν και άρχισαν να ατονούν.

Μάλιστα στον κλασικό αθλητισμό αναδείχθηκαν και μεγάλοι αθλητές όπως ο Ιωάννης Γεωργιάδης (έλαβε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896 στην Αθήνα ήρθε 1ος στην ξιφασκία και πήρε το χρυσό μετάλλιο), ο Γεώργιος Ρουμπάνης στο επί κοντώ ο 1956 στους Ολυμπιακούς της Μελβούρνης ήρθε 3ος και πήρε το χάλκινο μετάλλιο με άλμα 4,50 μ. Το 1957 πηδάει το 4,55 και γίνεται κάτοχος Πανευρωπαϊκού ρεκόρ. Το 1958 στο Μόναχο πηδάει 4,60 μ. και γίνεται κάτοχος πάλι του Πανευρωπαϊκού ρεκόρ. Το 1955 στους Μεσογειακούς έρχεται 2ος και πήρε το αργυρό μετάλλιο. Ο Φώτης Μπράβος στην ιππασία ήταν πολλές φορές πρώτος στους Πανελλαδικούς Αγώνες, 8 φορές χρυσός Βαλκανιονίκης, 2ος στους Πανευρωπαϊκούς Αγώνες στην Τυνησία και πολλά μετάλλια στους Μεσογειακούς, ο Κώστας Μανιάτης στις μεγάλες αποστάσεις, ο Εμμανουήλ Μανωλόπουλος ο οποίος στους Παμπελοποννησιακούς αγώνες το 1959 έλαβε μέρος σε 7 αγωνίσματα με πρώτες και δεύτερες θέσεις (σφαιροβολία, δισκοβολία, λιθοβολία, στο μήκος, στο ύψος, στο τριπλούν) επίσης Βαλκανιονίκης στη δισκοβολία και πολλές δεκαετίες ομοσπονδιακός προπονητής στην Εθνική Ελλάδος στις ρίψεις, ο Σταμάτης Σμυρνιώτης Βαλκανιονίκης στα 400 μ. μετ' εμποδίων, και ο Ιωάννης Κούρος αθλητής μεγάλων αποστάσεων και υπερμαραθωνοδρόμος.

Το πέρασμα της Ολυμπιακής Φλόγας από την Τρίπολη

Το 1934 ήταν μια σημαδιακή χρονιά. Τα μέλη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής βρίσκονται στην Ελλάδα. Έπειτα από επισκέψεις στους αρχαιολογικούς χώρους στην Αρχαία Ολυμπία στη συνέχεια φιλοξενούνται στην Τρίπολη από τον δήμαρχο. Ο δήμαρχος ξενάγησε τα μέλη της Επιτροπής στο πανέμορφο πάρκο του Τεγεατικού Συνδέσμου. Εκεί γεννήθηκε η ιδέα της αφής της Ολυμπιακής Φλόγας και της λαμπαδηδρομίας έως την πόλη που θα διοργανώνονταν οι εκάστοτε Ολυμπιακοί Αγώνες. Έπειτα από δύο χρόνια, στις 20 Ιουλίου 1936, γίνεται η αφή της ολυμπιακής φλόγας με πρώτη πρωθιέρεια Κούλα Πράτσικα.

Άρχισε η λαμπαδηδρομία περνώντας από τα χωριά και έφτασε στην Τρίπολη. Στηνσυνέχεια στις άλλες πόλεις έπειτα συνέχισαν Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία, Ουγγαρία, Αυστρία, Τσεχία και Γερμανία καταλήγοντας στο Βερολίνο με την συμμετοχή 3.000 λαμπαδηδρόμων περίπου. Στο Βερολίνο έγιναν οι Ολυμπιακοί την 1η Αυγούστου 1936. Η λαμπαδηδρομία είχε χωριστεί σε τμήματα. Η παρούσα φωτογραφία από το αρχείο μου είναι από το τμήμα Τριπόλεως. Επόπτης ήταν ο καθηγητής Γεώργιος Πολυχρονόπουλος και έφορος ο Δημήτριος Ι. Αθανασιάδης. Οι λαμπαδηδρόμοι που συμμετείχαν στο τμήμα Τριπόλεως ήταν οι : Γρ. Αγγελόπουλος, Ευσταθ. Αλημίσης, Π. Αναγνωστόπουλος, Πέτρος Αποστολόπουλος, Δ. Γαβρίλης, Ανδ. Γαλιώτος, Κ. Γρίτσης, Κ. Δούβρης, Ν. Ζαμπέλης, Δ. Ζήσης, Ι. Κανέλης, Θ. Κανελλόπουλος, Ν. Κανελλόπουλος, Οδυσ. Καρλής, Αργυρ. Καρδαράς, Αντ. Καρναβέζος, Π. Κατσιφώλης, Β. Κέζιος, Π. Κουρέτας, Ν. Κόσυβας, Δ. Κρεμύδας, Κ. Κυρίμης, Αθ. Κωτσάνης, Σπ. Κωτσάνης, Σταμ. Κωτσάνης, Ι. Κωτσοβός, Γ. Λαμπρόπουλος, Σταύρος Λουκάς, Ν. Λουμπαρδιάς, Ευάγγ. Μαχαίρας, Δ. Μαρούτσος, Αναστ. Μιχαλόπουλος,  Ι. Μπάρκουλης, Ι. Μποτόπουλος, Αριστομένης Μπρούσκαρης,  Ν. Ντούμας, Κ. Ντούσιας, Σπ. Ντούσιας, Β. Παπακώστας, Ι. Παπακωνσταντίνου, Β. Παπανικολάου, Ν. Πασπάτης, Θ. Πετρόπουλος, Δ. Σελλής,  Αθανάσιος Σινάνης, Ιωάννης Σινάνης, Ι. Σιούντρης, Ι. Σταυρόπουλος, Γ. Σιψής, Κ. Τσιρίκος, Γ. Χρονόπουλος. 

Παλαιστικοί αγώνες
 

Γίνονταν και παλαιστικοί αγώνες από το 1953 περίπου και έως το 1973. Οι αγώνες λάμβαναν χώρα στους κινηματογράφους Έσπερος στην πλατεία Άρεως, Απόλλωνα στην οδό Μαντινείας – Κένεντι και Δεληγιάννη, Αύρα αλλά και στο Μαλλιαροπούλειο Θέατρο, με αθλητές τους Καμπαφλή, Καρπόζηλο, Λαμπράκη, Παπαλαζάρου, τον «Τίγρη», τον Καρυστινό, τον Ναθαναήλ, τον «Λευκό Άγγελο» κ.ά.

Τη διοργάνωση την έκανε ο Τσάκαλος, σερβιτόρος το επάγγελμα, αλλά ήταν παλιός παλαιστής. Διαιτητής ήταν ο ίδιος. Η κριτική επιτροπή ηταν τριμελής και πρόεδρος ήταν ο Ιωάννης Παπακωνσταντίνου (Καπαρελιώτης).
 

Οι πρώτες προσπάθειες για το μπάσκετ
 

Τέλη δεκαετίας του ‘50 γίνονται οι πρώτες προσπάθειες για το μπάσκετ. Πρώτο γήπεδο μπάσκετ κατασκευάζεται στο γήπεδο του Παναρκαδικού στο πίσω μέρος. Φυσικά το γήπεδο ήταν χωμάτινο και δύσκολο για τους παίχτες. Οι παίχτες που έπαιζαν δεν ανήκαν σε ομάδες, αλλά ήταν  μαθητές του 1ου και του 2ου Γυμνασίου. Το 1965 ιδρύεται η Ομάδα Μπάσκετ της Τρίπολης, όπως την αποκαλούσαν. Η πρώτη ομάδα επίλεκτων αποτελείτο από τους Γαργαλιώνη, Διωχτίτη, Θεοδωρόπουλο, Θεοχάρη, Κότσικα, Παναγάκη, Παπούλια, Σαλαπάτα. Το καλοκαίρι του 1958 ή 1959 έγινε ένας αγώνας μπάσκετ ανάμεσα στον στρατό (11ο Σύνταγμα) και στην Τρίπολη. Ο αγώνας έγινε στο γήπεδο του Άρη (δίπλα από το στρατόπεδο στα Μπουρτζουκλέικα χωράφια). Για να γίνει το παιχνίδι είχαν πάρει τις μπασκέτες από το 2ο Γυμνάσιο Τρίπολης και τις είχαν τοποθετήσει στο γήπεδο. Οι παίχτες της επίλεκτης ομάδας της Τρίπολης ήταν οι Εμμανουήλ Μανωλόπουλος, Νίκος Ασσιούρας, Δημήτρης Μητσανάς, Φώτης Αναγνωστόπουλος, Μιχαλακόπουλος, οι Αφοί Νικητόπουλοι, ο Ματθαίου και ο Κολοκυθάς.
Το 1961 ο Παναρκαδικός Αθλητικός Σύλλογος Τριπόλεως διοργάνωνε Λαϊκούς Αθλητικούς Αγώνες εις μνήμην των δωρητών του γηπέδου και του γυμναστηρίου Βασίλης και Δήμητρας Ζη.

Ακόμη, γίνονταν αθλητικοί αγώνες με τη συμμετοχή των Γυμνασίων της Αρκαδίας στο Εθνικό Στάδιο της Τρίπολης. Το 1962 ιδρύεται ο Σύλλογος Εθνικής Φυσικής Αγωγής «Αρκαδικός». Και το 1976 τροποποιεί το καταστατικό του και συγκροτεί  ομάδα μπάσκετ.

Τις σχολικές χρονιές 1965-66 και 1966-67 διοργανώθηκαν αγώνες στίβου Δημοτικών Σχολείων στο προαύλιο του 4ου Δημοτικού Σχολείου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 γίνονταν και οι Παναρκαδικοί Ποδηλατικοί Αγώνες που διοργάνωνε η ΑΕΚ. Το 1971 διοργανώνονται οι Β’ Λαϊκοί Ποδηλατικοί Αγώνες. 

Τέλος, το 1979 ιδρύθηκε ο ΓΣΑ (Γυμναστικός Σύλλογος Αρκαδίας), με τεράστια προσφορά στον Αρκαδικό αθλητισμό από τότε ως σήμερα.

Στον αθλητισμό υπήρχαν και τα ιδιωτικά γυμναστήρια που άρχισαν να εμφανίζονται από τα τέλη του 1970. Αρχικά είχαν μηχανήματα και μετά από χρόνια όρχησαν να διδάσκονται αεροβική άσκηση (αερόμπικ) και πολεμικές τέχνες.

Τα γυμναστήρια που υπήρχαν στην Τρίπολη ήταν το Gymnastic Center των Β. Κωτσιόπουλου Ι. Κουρέτα και Κ. Πλέσια στην οδό Καλαβρύτων, το Top Gym του Λεωνίδα Μπακόπουλου στην οδό Εθν. Αντιστάσεως και έπειτα στην οδό Καλαβρύτων, ο Ηρακλής του Βασίλη Βολονάκη στην οδό Καλαβρύτων, του Ιωάννη Ξεπαπαδέα στην οδό Καλαβρύτων, το Life Line του Κ. Νασιόπουλου στην οδό Παλαντίου και έπειτα στην οδό Νεομ. Δημητρίου, του Κούρου της Έφης Λυμπέρη στην οδό Αλφειού, το Judo του Αντ. Αντύπα, του Σωτήρη (Σαμ) Κατσούλα ο οποίος δίδασκε Kαράτε και King Boxing στην οδό Λαγοπάτη, το Rockman’s USA του Χ. Μήτσια στην πλ. Κολοκοτρώνη, το Winerss των Η. Μπαλή και Κ. Κουτσουμπού στην οδό Καλαμών και το Sana Vita της Γεωργίας Μάγκλαρη στην οδό Γρηγορίου Ε' και Δαρειώτου.

Αυτός ήταν ένα μικρό μέρος από την ιστορία του αθλητισμού του τόπου μας. Η ανασκόπηση του σπουδαίου μας παρελθόντος, όταν τα μέσα ήταν πολύ λιγότερα, αλλά υπήρχε περίσσευμα θέλησης, ας αποτελέσει έμπνευση για ακόμα σπουδαιότερες διακρίσεις στο μέλλον. Σημειωτέον ότι το ποδοσφαιρο της Τρίπολης έχει παρουσιαστεί σε προηγούμενο άρθρο.

Τα φωτογραφικά αρχεία είναι του αείμνηστου Αλκησθένη Θεοφανόπουλου, του αείμνηστου Αναστάσιου Μουκάκη, του Τρύφωνα Πετρόχειλου, του Αναστάσιου Μπιρμπίλη, του Εμμανουήλ Μανολόπουλου και δικά μου.

* Για να επικοινωνήσετε με τον κ. Μήτσια στείλτε του email στο xristoshmitsias@hotmail.com

ΧΡΗΣΤΟΣ Η. ΜΗΤΣΙΑΣ