Η Μαίρη Λυκουριώτου-Αγραφιώτου, με προγόνους απ’ τα Μαγούλιανα, γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, φιλομαθής κι εργατική έφτασε στο μεταπολεμικό Λονδίνο κι ανέβηκε σταθερά την κοινωνική κλίμακα.

Της ΜΑΡΙΑΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΚΟΝΔΥΛΗ

Μεγάλη Πέμπτη πρωί του 2016 μετά την ακολουθία στην ορθόδοξη εκκλησία  της  του Θεού Σοφίας στο Base Water στο Λονδίνο βαδίζουμε με την μητέρα μου Γεωργία Κονδύλη, το σύζυγό μου Σπύρο Γιαννακόπουλο και το γιό μας Αντώνη, αναζητώντας το ελληνικό στέκι «Βυζαντινόν» για να συναντήσουμε εκεί κάποιους φίλους μας. Μέχρι να έρθουν πιάνουμε κουβέντα με τον μαγαζάτορα και στην πορεία της συζήτησης μια κυρία σε άπταιστα ελληνικά και βρετανική προφορά μας ρωτά:

«Είστε Έλληνες; Ήρθατε στην Αγγλία για να βρείτε δουλειά;»

Η κουβέντα άρχισε και κάποια στιγμή έγινε η γνωστή ερώτηση:

«Από πού είστε παιδιά;»

Ο σύζυγός μου απάντησε από Ηλεία, η μητέρα μου από Αρκαδία και η κυρία μας συστήθηκε και μας είπε όλο καμάρι και περηφάνια «Εγώ είμαι από τα Μαγούλιανα». Αμέσως κοιταχτήκαμε έκπληκτοι κι αρχίσαμε τις ερωτήσεις. Η χαρά και η συγκίνησή μου να συναντήσω μια πατριώτισσα από το χωριό του πατέρα μου, ιερέα Σπυρίδωνα Κονδύλη, ήταν μεγάλη. Από τις πρώτες κουβέντες η Μαίρη Αγραφιώτου - Λυκουριώτου ξεδίπλωσε την προσωπικότητά της και μ’ έκανε να αισθανθώ δέος και να αναλογιστώ τι μπορεί να πετύχει μία ελληνίδα με σθένος και αποφασιστικότητα.

Ήταν τόσο ενδιαφέρουσα η συζήτηση μαζί της που κράτησε περίπου τρεις ώρες και τη μαγνητοφώνησα όλη με το κινητό μου. Ακολουθεί περίληψη της ιστορίας της οικογένειάς της:

Η γιαγιά μου η Αδαμαντία καταγόταν από τα Μαγούλιανα. Θυμάμαι που μου έλεγε ιστορίες για τον προπάππου μου, τον «Γερομήτρο» που ήταν μεγάλος κτηνοτρόφος αναφέροντας συχνά: «όταν έβγαζε ο Γερομήτρος τα πρόβατα, άσπριζαν και μαύριζαν οι κάμποι». Ο Δημήτρης Ψυχογιός (Γερομήτρος) έφυγε μαζί με την οικογένεια του πατέρα του από τα Μαγούλιανα και εγκαταστάθηκαν βόρεια του Πύργου της Ηλείας, στη Βροχίτσα.

Μαζί με άλλες οικογένειες Μαγουλιανιτών, εποίκησαν το χωριό και χώρισαν τις γειτονιές με βάση τα σόγια όπως Ψυχογαίικα, Κοτσιλιμπαίικα, Κατελουζαίικα κ.α τα οποία αναφέρονται ακόμα και σήμερα. Εκεί έκτισαν και την εκκλησία του Αγ. Δημητρίου, σε ανάμνηση του προστάτη του χωριού μας.

Η κόρη του Γερομήτρου, η γιαγιά μου η Αδαμαντία, παντρεύτηκε τον Γεώργιο Λυκουριώτη, γιατρό από τα Καλάβρυτα. Πήρε μεγάλη προίκα στην «Πηγαδόχωνη» (μεγάλη έκταση στη Βροχίτσα) και δυο σπίτια στον Πύργο. Σε ένα απ’ αυτά φιλοξενήθηκαν ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄ και ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατά την επίσκεψή τους στον Πύργο και ο παππούς μου Γεώργιος Λυκουριώτης τούς υποδέχθηκε εκφωνώντας προς τιμήν τους λόγο.

Ο πατέρας μου Ανδρέας Λυκουριώτης, πρωτότοκος γιος του, σπούδασε νομικά στην Αμερική και διετέλεσε δικηγόρος. Ήταν στενός φίλος και συμμαθητής με τον Στέφανο Στεφανόπουλο που αργότερα έγινε πρωθυπουργός. Στη μικρασιατική εκστρατεία υπηρέτησε αξιωματικός του πεζικού και γνωρίστηκε με τη μητέρα μου Αθηνά Φωτοπούλου (Μακρίδου) που εργαζόταν δασκάλα στο Ορφανοτροφείο Σμύρνης εθελοντικά, άνευ χρημάτων. Στην καταστροφή της Σμύρνης πιάστηκε αιχμάλωτος και ένα χρόνο αργότερα από την αιχμαλωσία του παντρεύτηκαν στις 11 Οκτωβρίου 1924 με κουμπάρο τον Καραβασίλη -γνωστό καπνοβιομήχανο.

Η οικογένειά μας έμεινε μέχρι το 1929 στον Πύργο. Την επόμενη χρονιά πήγαμε στη Θεσσαλονίκη και εκεί γεννήθηκα, στις 18 Σεπτεμβρίου 1930. Όταν κηρύχθηκε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1940, φοιτούσα στο Δημοτικό. Τότε ειδοποίησαν τον πατέρα μου, που ήταν αξιωματικός, να μεταβεί στο μέτωπο στην Κορυτσά.

Επιστρέφοντας το Μάιο του 1941 στη Θεσσαλονίκη ως διοικητής Βέροιας οι Γερμανοί είχαν ήδη καταλάβει την Ελλάδα. Εκείνη τη μέρα θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι, ενώ παίζαμε κουτσό στην αυλή με τα άλλα τα παιδιά, σταματήσαμε το παιχνίδι όταν μάθαμε ότι τα περισσότερα σχολεία επιτάχθηκαν από τους Γερμανούς. Αν και μικρή γρήγορα αντιλήφθηκα την τραγικότητα των γεγονότων παρατηρώντας τον όλεθρο που έσπερναν οι Γερμανοί.

Εν τω μεταξύ, μάθαμε ότι οι Γερμανοί συνέλαβαν τον αδελφό του ιπποκόμου μας Σαμαρά επειδή έδινε τρόφιμα στην ελληνική αντίσταση.

Μαζί με άλλους 2000 νέους και νέες περίπου οδηγήθηκε στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» στη Θεσσαλονίκη. Τότε οι δικοί μου αποφάσισαν να με στέλνουν καθημερινά, να πηγαίνω φαγητό στον αιχμάλωτο, 11 χρονών τότε με τα πόδια από την Καμάρα στο στρατόπεδο.

Κάθε φορά που έφτανα έξω από την πύλη, άκουγα τραγούδια από τους φυλακισμένους της Νεολαίας της ΕΠΟΝ(1). Δυστυχώς εκτελέστηκε μαζί με τους άλλους 108 συγκρατούμενους του γιατί δεν αποκάλυπτε τα ονόματα των συναγωνιστών του. Από τότε ο ήχος του τραγουδιού αυτού χαράχτηκε στην παιδική μου ψυχή: «Έτσι ειν' η ζωή μικρό μου πάντα έτσι είναι η ζωή να 'μαστε κλεισμένοι μες στη φυλακή νιάτα που περνούν χαρές που φεύγουν πίσω δεν γυρνούν. Μικρό μου έτσι είν' η ζωή…».

Συνέντευξη στο BBC

Σκεφτόμουν πως είναι δυνατόν να είναι κλεισμένοι μέσα στη φυλακή, να ξέρουν ότι θα τους σκοτώσουν ή θα τους πάνε στη Γερμανία και παρόλα αυτά να έχουν κουράγιο να τραγουδούν.

Πόσο θάρρος και αγάπη για την πατρίδα μου ενέπνευσε! (Απόσπασμα από τη συνέντευξη στο BBC «War Child»).

Τελειώνοντας ο πόλεμος αρχίσαμε να κάνουμε όνειρα ξανά κι εγώ ήθελα πολύ να γίνω καθηγήτρια Αγγλικών. Τότε ξεκίνησα μαθήματα εντατικά για δύο χρόνια όμως για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου στην Αγγλία έπρεπε να εγκατασταθώ μόνιμα εκεί και να εργάζομαι. Είχα τρεις επιλογές. Να εργαστώ ως καθαρίστρια, ως νταντά ή ως νοσοκόμα. Έβλεπα το επάγγελμα της νοσοκόμας ως μόνη λύση.

Έφθασα λοιπόν 24 Αυγούστου του 1954 στη Victoria Station. Εκεί με περίμενε μια νοσοκόμα και με πήγε στο νοσοκομείο που λεγόταν Wadle Valley Hospital. Ήταν διετούς φοίτησης και περιελάμβανε πρακτική σε νοσοκομείο ανιάτων. Παρόλες τις δυσκολίες, δεν πτοήθηκα διότι ήθελα οπωσδήποτε να μείνω στην Αγγλία και να συνεχίσω αργότερα ως καθηγήτρια αγγλικών. Κάθε Κυριακή μέχρι να αρχίσω τη δουλειά πήγαινα τα πρωινά εκκλησία και έκανα 2 ώρες από το Wadle Valley μέχρι την εκκλησία «Αγία Σοφία» στο Bayswater. Έφευγα βιαστικά πριν τελειώσει η λειτουργία για το νοσοκομείο μένοντας νηστική από το πρωί μέχρι το βράδυ.

Στην προσπάθειά μου να σπουδάσω αγγλική φιλολογία στο Λονδίνο έκανα αίτηση στο Πάντιγκτον για να βρίσκομαι κοντά στο κέντρο. Η απάντηση ήταν θετική, ωστόσο η υπεύθυνη με πολύ αυστηρότητα μου τόνισε: «Υπάρχουν 1.000 κλίνες και οι φτέρνες σου θα χτυπάνε στο κεφάλι από την κούραση». Εγώ ανταπάντησα: «I do everything» (Κάνω τα πάντα) και πράγματι με προσέλαβαν στο νοσοκομείο.

Όλο αυτό το διάστημα θυμόμουν τα λόγια της μητέρας μου να είμαι υπεύθυνη, αξιοπρεπής, να προσφέρω τις υπηρεσίες μου με σεβασμό και γενναιοδωρία χωρίς να περιμένω ανταπόδοση, τιμώντας τον εαυτό μου αλλά και την πατρίδα μου ως Ελληνίδα.

Παράλληλα, μετά τη βάρδια στο νοσοκομείο, φρόντιζα να ενημερώνομαι διαβάζοντας ιατρικά βιβλία και περιοδικά στο «σαλόνι των ιατρών», κάτι που μου άρεσε να κάνω κι όταν επισκεπτόμουν το σπίτι του παππού του γιατρού στον Πύργο. Γι΄ αυτό κάθε φορά που γινόταν ο γύρος του θαλάμου από τον καθηγητή-γιατρό με ερωτήσεις σχετικές, εγώ σηκώνοντας πρώτη το χέρι απαντούσα πάντα πρόθυμη κερδίζοντας έτσι την εκτίμησή τους.

Το 1958 ολοκλήρωσα την εκπαίδευση μου ως νοσοκόμα και μου απονεμήθηκε το βραβείο «best nurse», ως την πιο εργατική και μεθοδική νοσοκόμα στο Ηνωμένο Βασίλειο εκείνη τη χρονιά.

Τότε μου έγινε πρόταση από την Αμερική για το Πανεπιστήμιο Κολούμπια(2) για 2 χρόνια όλα πληρωμένα. Όμως επέλεξα να επιστρέψω για λίγο στην Ελλάδα να δω τη μητέρα μου. Πριν φύγω, ολοκλήρωσα και τις σπουδές μου στην αγγλική γλώσσα αποκτώντας έτσι και το πτυχίο της αγγλικής φιλολογίας που τόσο πολύ επιθυμούσα.

Την περίοδο που βρισκόμουν στη Θεσσαλονίκη και δίδασκα αγγλικά, γνώρισα το σύζυγό μου Ακύλα Αγραφιώτη, το 1959. Εκείνος διατηρούσε μεγάλο εξαώροφο κατάστημα ανδρικών ειδών στη οδό Βενιζέλου 33, το «Akilas steel» και εργοστάσιο όπου εργάζονταν περίπου 250 άτομα.

Λίγο αργότερα γεννήθηκαν ο γιος και η κόρη μας, που σπούδασαν στην Ελλάδα και στο Λονδίνο. Όλο αυτό το διάστημα είχαμε συχνές μετακινήσεις στις δύο χώρες. Τα καλοκαίρια πηγαίναμε συχνά στον

Πύργο και στη Βροχίτσα, βλέπαμε τους φίλους και συγγενείς και προσπαθούσαμε να βοηθούμε και να ενισχύουμε το έργο της συντήρησης και αγιογράφησης των ναών της κοινότητας.

Στη συνέχεια εγκαταστάθηκα μόνιμα στο κέντρο του Λονδίνου (Bayswater) στο οποίο μένουν πολλοί έλληνες εφοπλιστές, οι οποίοι εκκλησιάζονται στον ορθόδοξο ναό της του Θεού Σοφίας που κτίστηκε με προσφορές από τους Έλληνες του Λονδίνου με πρότυπο την Αγία Σοφιά της Κωνσταντινούπολης.

Στη συνοικία αυτή συναντώ καθημερινά πολλούς Έλληνες και συμμετέχω ενεργά σε διάφορα σωματεία της Ελληνικής Κοινότητας όπως στο Hellenic Centre, σε επιστημονικούς συλλόγους, στο σωματείο των Πελοποννησίων «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης», στο Λύκειο Ελληνίδων και στο Φιλανθρωπικό Ίδρυμα της Αγίας Σοφίας. Είχα ενεργό ρόλο και στο σωματείο: «Μελέτη της Αγίας Γραφής» (στις ενορίες Αγία Αικατερίνη, Άγιος Νικόλαος και Αγία Σοφία Λονδίνου) όπου μαζί με τους συμπατριώτες μου, προσπαθούμε να εμβαθύνουμε, να διατηρούμε την ορθόδοξη παράδοση μας ενώ ταυτόχρονα, τα θέματα της πατρίδας μας απασχολούσαν συνεχώς.

Το 1992 το Μακεδονικό ζήτημα ήταν σε μεγάλη έξαρση και επιδίωξή μας ήταν να προβάλλουμε τις ελληνικές θέσεις και στην Αγγλία. Εκείνη την περίοδο πρωθυπουργός ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ η οποία επρόκειτο να πραγματοποιήσει μια ομιλία πάνω στο ιστορικό πλοίο «Queen Elisabeth 2» στο οποίο επρόκειτο και εγώ να ταξιδέψω. Μετά από πρόσκληση για τη δεξίωση προς τιμήν της πρωθυπουργού, σκέφτηκα ότι ήταν ευκαιρία να την προσεγγίσω με σκοπό να την ενημερώσω για τις ελληνικές θέσεις στο Μακεδονικό.

Αγόρασα το χρυσό αντίγραφο του άστρου της Βεργίνας ως ελληνικό ενθύμιο και το παρέδωσα στον ακόλουθο της. Στο τέλος της ομιλίας της, την συνεχάρη και δώρισα στη «σιδηρά κυρία» το βιβλίο του Μ. Ανδρόνικου για τη Μακεδονία.

Η Θάτσερ έδειξε ενδιαφέρον εκτιμώντας αμέσως την αξία του χαρακτήρα μου και με ρώτησε αν είμαι μέλος του Συντηρητικού Κόμματος.

Εγώ τότε απάντησα, «όχι, αλλά θα ήθελα». Προέτρεψε τότε έναν υπεύθυνο να με εγγράψουν στο κόμμα όταν γυρίσουμε στο Λονδίνο. Επιστρέφοντας λοιπόν, το 1992 γράφτηκα και εργάστηκα στο φιλελεύθερο κόμμα στο οποίο είμαι ενεργό μέλος μέχρι και σήμερα. Το 1996 μάλιστα απέκτησα την αγγλική υπηκοότητα.

Μέλος σε 18 σωματεία

Σε κάθε φάση διαπραγμάτευσης στο θέμα της Μακεδονίας μας ενημερώναμε όχι μόνο τους Έλληνες στη Βρετανία, αλλά και αρμόδιους φορείς υποστηρίζοντας και προβάλλοντας σθεναρά τις θέσεις όλων των μακεδονικών σωματείων. Σε συνεργασία με τους Μακεδόνες φοιτητές στο Λονδίνο το 1994-1995 τυπώσαμε και μοιράσαμε στα Πανεπιστήμια και στις Σχολές του Λονδίνου έντυπο ενημερωτικό υλικό για το Μακεδονικό ζήτημα.

Επιπλέον, διετέλεσα και πρόεδρος των γυναικών του Westminster, ενώ παράλληλα συμμετείχα σε όλα τα συνέδρια του κόμματος. Παλαιότερα ήμουν ακόμα μέλος σε 18 σωματεία και τώρα συνεχίζω σε οκτώ. Από αυτά πέντε είναι Αγγλικά (Conservative Party, Monarchy Constitutional Association, Foklands, Gibraltar, Westminster).

Από την καθημερινή επαφή μου με τους Έλληνες του Λονδίνου αισθάνομαι και αναπνέω σαν να ζω στην Ελλάδα. Πάντα όμως έχω στο μυαλό και την ψυχή μου το χωριό της γιαγιάς μου της Αδαμαντίας και του προπάππου μου του Γερομήτρου, τα Μαγούλιανα Αρκαδίας που μας περιέγραφε με τόση αγάπη και νοσταλγία.

Το χωριό αυτό είναι η μήτρα της καταγωγής μας, είναι η βάση μας, είναι η περηφάνια μας. Απ’ αυτό η οικογένεια μου άντλησε δύναμη, πίστη και αγωνιστικό φρόνημα για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής από την κοντινή Βροχίτσα και τον Πύργο μέχρι τη Θεσσαλονίκη και το μακρινό Λονδίνο.

1. Ε.Π.Ο.Ν. Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων ήταν οργάνωση νέων που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στις 23 Φεβρουαρίου 1943 και ήταν μέλος του ΕΑΜ.

2. Το Πανεπιστήμιο Κολούμπια είναι ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο των ΗΠΑ, θεωρούμενο από πολλούς ως το σημαντικότερο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

Από την εφημερίδα "Τα Μαγούλιανα"