Λαγκαδινοί, οι μαστόροι της πέτρας

Λαγκαδινοί, οι μαστόροι της πέτρας

Μάρτιος 06, 2015 - 08:39
0 σχόλια

«Της μαστοριάς τα βάσανα

της ξενιτιάς τα πάθη

τα είδε ο ήλιος κι έσβησε

και το φεγγάρι εχάθη.

Τ' ακούσανε και οι θάλασσες

και φούσκωσαν το κύμα.

Στην ξενιτειά, στην μαστοριά

είσ' ο μισός στο μνήμα»

Ο ελληνικός λαός φημίζεται για την καλαισθησία και για την εργατικότητά του ανά τους αιώνες. Σίγουρα οι τελευταίας πολίτικες εξελίξεις και ο «διασυρμός» της χώρας μας στο εξωτερικό δεν έχει αφήσει την ίδια εντύπωση για τους Έλληνες του 21ου αιώνα.

Ένα από τα πολλά επαγγέλματα τα οποία εκλείπουν με τον χρόνο είναι και αυτό των «πετράδων».

Οι πετράδες ήταν οι τεχνίτες που ασχολούνταν με την επεξεργασία και τη δόμησή της πέτρας για την κατασκευή σπιτιών, λιθόστρωτων δρόμων αλλά και άλλων κατασκευών από πέτρα. Πολλά μικρά και μεγαλύτερα χωριά της Αρκαδίας είναι κτισμένα από πέτρα, πολλά τα λιθόστρωτα καλντερίμια, αμέτρητες οι πετρόκτιστες εκκλησιές και αυλές, χιλιάδες οι πετρόκτιστες βρύσες και τόσα μα τόσα αριστουργήματα αποκαλύπτονται μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας με μια βόλτα στην όμορφη Αρκαδία μας.

Συχνά, η ονομασία κάλυπτε και αυτούς που ασχολούνταν με την εξόρυξη από τα τοπικά λατομεία, αλλά συνήθως τη συγκεκριμένη εργασία αναλάμβαναν άλλοι εξειδικευμένοι τεχνίτες, οι λεγόμενοι «νταμαρτζήδες».

Φυσικά, αρκετοί τεχνίτες της πέτρας συμμετείχαν επαγγελματικά σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων που σχετίζονταν με την πέτρα: στην εξόρυξη, στη λάξευση (που συχνά αναλάμβαναν άλλοι ειδικοί τεχνίτες οι λιθοξόοι ή «πελεκάνοι»), αλλά και στην κατασκευή πετρόκτιστων οικοδομημάτων, οπότε η ονομασία «πετράδες» καλύπτει γενικά διάφορες ειδικότητες.

Η επεξεργασία (λάξευση ή πελέκημα) της πέτρας, ολοκληρωνόταν στους τόπους εξόρυξης, προτού παραδοθεί για το χτίσιμο. Μετά τους λιθοξόους παραλάμβαναν τις πέτρες οι αγωγιάτες, που με τα ζώα τις μετέφεραν στον χώρο των οικοδομημάτων.

Οι μάστορες ή «καλφάδες» χωρίζονταν γενικά σε δύο κατηγορίες: χτίστες και τοποθέτες της πέτρας. Οι Λαγκαδινοί, όπως στο Βυζάντιο και κατά την Τουρκοκρατία, ήταν οργανωμένοι σε «μπουλούκια» (Boluk, στα τουρκικά) ή σε κομπανίες (Compagniae, στα ιταλικά), σύμφωνα με την παράδοση που ήθελε τους τεχνίτες οργανωμένους σε συντεχνίες, υπό την προστασία ενός αγίου. Αυτή η οργάνωση τους διευκόλυνε τόσο στην ολοκλήρωση του έργου τους, όσο και στην αντιμετώπιση των δυσκολιών του επαγγέλματος.

Τα μπουλούκια και οι κομπανίες τους είχαν τη δική τους δομή, η οποία ρυθμιζόταν βάσει των εθίμων και των προφορικών συμφωνιών που συνήπταν. Στην κορυφή, ο πρωτομάστοραςφρόντιζε για όλα: να κλείνει τις δουλειές, διάλεγε τους εργάτες, όριζε τις δουλειές που θα έκανε καθένας τους, παζάρευε το κόστος κατασκευής, αναλάμβανε τις πληρωμές, και γενικά συντόνιζε την ομάδα.

Τον πρωτομάστορα, λόγω της εμπειρίας του, της φήμης και της εξυπνάδας του, αλλά και επειδή φρόντιζε και για όλα, συχνά τον προσφωνούσαν «Μάνα».

Ακολούθως στην ιεραρχία ήταν οι μαστόροι (οι τεχνίτες, δηλαδή οι χτίστες), οι βοηθοί μαστόρων, δηλαδή οι λασπιτζήδες (ή «τριότες», επειδή έπαιρναν τα 3/4 της αμοιβής),οι οποίοι έφτιαχναν τη λάσπη και την πήγαιναν στους χτίστες.

Τέλος, τα μαστορόπουλα, δηλαδή οι μαθητευόμενοι που κουβαλούσαν πέτρες, χώμα, νερό και άμμο, είχαν γενικά καθήκοντα, δηλαδή, και μάθαιναν την τέχνη. Πρώτα πήγαιναν στη δουλειά, και τελευταία έφευγαν.

Οι Λαγκαδινοί μαστόροι  είναι ξακουστοί ότι έχτισαν όλη την Ελλάδα με τα χέρια τους.

Και όπως θα δείτε στην ιστορία που ακολουθεί, οι μνήμες επιστέφουν στους καλούς εκείνους καιρούς, όταν ο άνθρωπος κατασκεύαζε με τα ίδια του τα χέρια ό,τι χρειάζονταν στην καθημερινότητά του. Και άφησε πίσω σπίτια πέτρινα, και πύργους, και κάστρα που στέκουν αγέρωχα και θα στέκουν για χρόνια, επειδή με το μεράκι τους και την επιμονή τους δάμασαν το πιο δύσκολο υλικό της φύσης: την πέτρα.

Ο κ.Δημήτρης Νικηταράς έγραψε το ακόλουθο κείμενο, το όποιο μιλά για τον θείο του, δημοσιεύοντας τις ακόλουθες φωτογραφίες σε σελίδα κοινωνικής δικτύωσης.

«Είμαι πολύ τυχερός, που ο αδερφός της μητέρας μου, Αντώνης Τσαφαράς (το γένος Γιαννικόπουλου) με άφηνε να ξεκλέβω ματιές την ώρα που πελεκούσε πέτρες που είχε βγάλει με βαριοπούλα και καλέμι από το βουνό, τον Υμηττό.

Η κάθε πέτρα έχει τη δική της προσωπικότητα, τα δικά της "νερά" . Μια λάθος σφυριά μπορούσε να καταστρέψει εργασία ωρών. Εδώ τον βλέπετε επί τω Έργω, πελεκώντας πέτρες (ξερολιθιά) για το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία στην Ηλιούπολη το 1997. Στην τρίτη φωτογραφία τμήμα του τοίχου ολοκληρωμένο, όλη αυτή η αριστουργηματική επεξεργασία της πέτρας από την εξόρυξή της από τη Γη και της τελικής τοποθέτησής της έγιναν με τον παλιό παραδοσιακό Λαγκαδινό τρόπο. Το τελικό αποτέλεσμα πανέμορφο, όμως σας πληροφορώ ότι είναι πολύ δύσκολη τέχνη!»

Ακολουθεί βίντεο του 1983 από το αρχείο της ΕΡΤ

Video: 

ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΙ ΜΑΣΤΟΡΟΙ -(1983) - ΑΡΧΕΙΟ ΕΡΤ


Προσθήκη νέου σχολίου

Το ArcadiaPortal.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά, συκοφαντικά σχόλια και διαφημίσεις. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.