Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για το Ίσαρη πριν την Επανάσταση του 1821. Το Ίσαρη, λόγω της απρόσιτης θέσης του και των πυκνών δασών του, ήταν καταφύγιο και πέρασμα των κλεφτών και των αρματολών.

Ο Στρατηγός του Αγώνα Αθ. Γρηγοριάδης γράφει: « Ως ορμητήρια οι κλέφτες και αρματολοί είχαν…., την κώμην Ίσαρι, κείμενη υπό την κορυφήν υψηλού και πετρώδους βουνού, ως ορεινήν και πολύ οχυράν, από την οποία κατεφαίνοντο αι επαρχίαι Φαναρίου, Λεονταρίου και αυτή η Μεσσηνία. Η κώμη αυτή υπήγετο τότε εις την επαρχία Φαναρίου».

(Φανάρι - Βυζαντινή ονομασία της επαρχίας Ολυμπίας που περιελάμβανε τους δήμους Ολυμπίων, Λυκόσουρας (Ίσαρη) και Είρας (Αμπελιώνα).
Από τα απομνημονεύματα του Παπαθανάση Σιώρη, μαθαίνουμε ότι δύο φορές μετά την Επανάσταση του Ορλώφ το 1770, οι Ισαραίοι έδωσαν μάχες με Αλβανούς επιδρομείς στο Ίσαρη.

Η πρώτη μάχη στον Αγιολιά

Τμήμα Αλβανών όδευε προς την Ανδρίτσαινα κατά των επαναστατών στο οροπέδιο Μεγαλόπολης. Ο Κατριμπάνος συγκέντρωσε τους Ισαραίους και τους Ντρέδες από του Σουλιμά, Ψάρι, Γαράντζα, πολλούς συγγενείς του, σχεδόν 800 στον αριθμό, εκκένωσε το Ίσαρη και οχυρώθηκε στη κορυφή του βουνού, στον Προφήτη Ηλία. Οι Τουρκαλβανοί με τριπλάσιο σε μέγεθος στρατό, λεηλάτησαν το Ίσαρη, έκαψαν όλα τα σπίτια και επιτέθηκαν μαζικά των οχυρωμένων Ισαραίων. Ο Κατριμπάνος αμύνονταν γενναία, αλλά έχοντας τον φόβο της έλλειψης εφοδίων, διαμήνυσε στον Αθανάσιο Σιώρη, ο οποίος στρατοπέδευε στις Καρυές και στο Κραμποβό, να τον ενισχύσει. Ο Σιώρης μαθαίνοντας την δυσμενή θέση του Κατριμπάνου, έσπευσε εκ των πλαγίων κατά των Τούρκων, αιφνιδιάζοντάς τους και τους έτρεψε σε άτακτο φυγή. Οι πολιουρκούμενοι επωφελήθηκαν της αμηχανίας των Τούρκων και επιτέθηκαν και αυτοί μαζικά. Η επίθεση κατά των Τούρκων έφτασε ως τις Γούρνες. Για τον Κατριμπάνο λέγεται ότι είχε το μακρύτερο ξίφος και κανείς άλλος δεν μπορούσε να το βγάλει από τη θήκη του!
Οι Τουρκαλβανοί αρίθμησαν 80 νεκρούς. Στη μάχη αυτή πληγώθηκε ο Σιώρης και ο αδερφός του Ζέρβας και σκοτώθηκε ο μικρότερος αδερφός του Μιχαήλ( ο οποίος μάλιστα μίλαγε την Τουρκική γλώσσα). Οι δε Τουρκαλβανοί γύρισαν και εγκαταστάθηκαν στη Τριπολιτσά.

Η δεύτερη μάχη στο «Κόκκινο Διάσελο»

Οι Αλβανοί λεηλατώντας πολλά πεδινά χωριά του οροπεδίου Μεγαλόπολης, απέφευγαν να ανέβουν στο Ίσαρη, έχοντας υπόψιν τους την προηγούμενη ήττα τους. Παρόλα αυτά δύο χρόνια αργότερα προσπάθησαν να εκστρατεύσουν κατά του Ίσαρη και κινούμενοι αμέριμνοι στη θέση Κόκκινο Διάσελο, έπεσαν σε ενέδρα του Σιώρη και διακοσίων Ισαραίων. 52 νεκρούς άφησαν πίσω τους. Από τους Ισαραίους σκοτώθηκαν τρείς και πληγώθηκε πάλι ο αδερφός του Σιώρη, ο αχώριστος Ζέρβας…

Και ένα προεπαναστατικό γεγονός

Πριν το 1821 στο Ίσαρη, όντας πέρασμα των Κολοκοτρωναίων και άλλων κλεφτών προς τα Σουλιμοχώρια και τη Γορτυνία, ένας γενναίος Ισαραίος, ο Δημητράκης Καραλής ακολούθησε τον Κολοκοτρώνη και έγινε από τους έμπιστούς του και το σπίτι του καταφύγιο των κλεφτών. Σε ένα δημοτικό τραγούδι του κλέφτη Θανασά από το Ράφτη της Γορτυνίας (έδρασε μεταξύ 1770-1790) αναφέρεται:
« Ο ήλιος εβασίλεψε και το φεγγάρι εβγήκε,
Κι΄ ο Θανασάς εκίνησε από τα Κοντοβούνια,
Κι΄ πάει του Τουρκόρραφτη στη δόλια του πατρίδα.
Στου Ίσαρη ξεπέζεψε, σ΄ενού παπά το σπίτι
Καλησπερούδια σου, παπά, Καλώς τον τον Θανάση».

Άλλη μία απόδειξη ότι το Ίσαρη ήταν πέρασμα των κλεφτών πριν το 1790.

Χάρης Ασημακόπουλος MD
Ιατρός- Πρόεδρος Συλλόγου Ισαραίων « Ο Άγιος Νικόλαος»