Η βιβλιοθήκη της Δημητσάνας ως επίσημος τίτλος της τριημερούς δημόσιας υπηρεσίας έχει την εξής ονομασία: «Δημόσια Βιβλιοθήκη και Μουσείο Ελληνικής Σχολής Δημητσάνας – Τοπικό Ιστορικό αρχείο Γορτυνίας».

Η βιβλιοθήκη αυτή στεγάζεται στο ανατολικό τμήμα των παλαιών Διδακτηρίων τα οποία κατέλαβαν τη θέση της περίφημης Σχολής Δημητσάνας από το 1845, με δαπάνες του ευεργέτη Δημητσανίτη Ν. Μακρή, με σχέδια του Λυσσάνδρου Καυτατζόγλου.

Ανοίγοντας κανείς την κεντρική πύλη,πρωτοαντικρίζει μια μακρόστενη αίθουσα με ψηλές προθήκες βιβλίων από επιβλητικό, σκούρο ξύλοτο οποίο τον προδιαθέτει ότι εισέρχεται σε έναν ιερό χώρο στον οποίον πρέπει να ψιθυρίζει και όχι να μιλά με ένταση στη φωνή.

Ο χώρος της Βιβλιοθήκης περιλαμβάνει μια μεγάλη κυκλική αίθουσα των δίδυμων διδακτηρίων, το γραφείο, το αναγνωστήριο, τη μικρή νοτιοανατολική αίθουσα με τη συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων και τους ειδικά διαμορφωμένους υπόγειους χώρους που στεγάζουν τα χειρόγραφα.

Η περίφημη Σχολή Δημητσάνας ιδρύθηκε το 1764 από δύο μοναχούς της Σχολής Σμύρνης, τον Γεράσιμο Γούνα και τον Αγάπιο Λεονάρδο.

Όπως αναφέρει και η κυρία Ιωάννα Κ. Γιανναροπούλου στο βιβλίο της «Συνοπτική ιστορία της Δημητσάνας», Αθήναι, 1999: «Ένας παραδοσιακός σχολάρχης, ο Ιερώνυμος Βογιατζής, κατόρθωσε να συγκεντρώσει ό,τι εζωήρευσε τις αναμνήσεις για το παρελθόν της Σχολής. Συγκέντρωσε λοιπόν τα περισωθέντα κινητά και μη αντικείμενα της Σχολής και σχημάτισε ένα μικρό αρχείο, συγκροτημένο βασικώς από μερικά χειρόγραφα ποικίλου περιεχομένου από την λειτουργία της Σχολής».

Η πλούσια Βιβλιοθήκη της Σχολής θυσίασε πολλά από τα συγγράμματά της για τις ανάγκες του Έθνους στον Αγώνα του 1821. Λόγω έλλειψης χαρτιού, χρησιμοποιήθηκε μεγάλο μέρος από το υλικό της για να κατασκευαστούν φυσίγγια.

Στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται σπάνια χειρόγραφα του 17ου αι. καθώς και περγαμηνές του 16ου αι. Επίσης υπάρχουν βιβλία από τα πρώτα μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας, και τα οποία τυπώθηκαν το 1546 στη Βενετία και στη Βασιλεία.

Η Βιβλιοθήκη αριθμεί σήμερα, με συνεχή εμπλουτισμό, περίπου 35.0000 τόμους από τους οποίους άλλοι αντιστοιχούν σε παλαιές και σπάνιες εκδόσεις, ενώ άλλοι νεότεροι, ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των αναγνωστών.

Επιπλέον λειτουργεί τμήμα χειρογράφων, με περίπου 200 κώδικες καθώς και ταξινομημένα λυτά έγγραφα. Επίσης λειτουργεί Μουσείο με εθνικά κειμήλια και είδη λαϊκού βίου.

Στη βιβλιοθήκη υπάρχει η λάρνακα με τα οστά του Παλαιών Πατρών Γερμανού, ο οποίος έχει γεννηθεί στη Δημητσάνα, καθώς και η σέλα του αλόγου του Παπαφλέσσα, που κι εκείνος υπήρξε μαθητής της Θεολογικής Σχολής Δημητσάνας.

Η Ακαδημία Αθηνών, εκτιμώντας τη σημασία της Βιβλιοθήκης, το 1977 τής απένειμε χρυσό μετάλλιο με δίπλωμα. Η Βιβλιοθήκη έχει μεταξύ άλλων σπάνιες εκδόσεις, που ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των αναγνωστών.

Το 2008 πραγματοποιήθηκε η ψηφιοποίηση ενός μικρού τμήματος του παλαιού έντυπου υλικού της βιβλιοθήκης και συγκεκριμένα παλαιών σπάνιων εκδόσεων του 1500 και 1800. Τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια του σπάνιου υλικού της βιβλιοθήκης είναι διαθέσιμα σο Διαδίκτυο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας «Ψηφιακά Τεκμήρια» Δημόσιων Βιβλιοθηκών.

Η βιβλιοθήκη πλουτίζεται με νέα βιβλία, διαθέτει σύγχρονες εκδόσεις και νέες ηλεκτρονικές συσκευές, προσελκύοντας καθημερινά το ενδιαφέρον των κατοίκων και των επισκεπτών της Δημητσάνας.

Έφη Καστραντά