Όπως είναι γνωστό ο πνευματικός πολιτισμός σαν έκφραση του ανθρώπου περιέχει μεταξύ των πρωταρχικών στοιχείων τον μύθο που προέρχεται απ’ το θυμικό μέρος της ανθρώπινης ψυχής και εκφράζεται με τη θρησκεία και την Τέχνη.

Η θρησκεία θεραπεύει τα παθήματα της ψυχής, προσωποποιεί τις κοσμικές δυνάμεις, θεοποιεί τις φυσικές δυνάμεις από αδυναμία να εξηγήσει τα φυσικά φαινόμενα και δημιουργεί λατρεία, γενικά ηθικοποιεί τον άνθρωπο.

Η ελληνική θρησκεία με τον Πανελλήνιο χαρακτήρα της, ήταν γνωστή στην Αρκαδία με όλα τα βασικά γνωρίσματά της. Διακρίνουμε την κατάταξη των φυσικών στοιχείων της ατμόσφαιρας σε τρις κατηγορίες στο φως και στη φωτιά, στα στοιχεία της γης και στα στοιχεία του νερού.

Κάθε μία από τις τρεις αυτές κατηγορίες διηύθυνε τα δευτερεύοντα φαινόμενα μιας τάξεως κι έτσι οι άνθρωποι αναπτυσσόμενοι, διορθώνουν τα φαινόμενα ανάλογα με τη σπουδαιότητα.

Παράλληλα δημιουργήθηκε στην Αρκαδία και τοπική θρησκεία, που είχε μεγάλη σημασία για την περιοχή και τους κατοίκους. Η αξία ήταν γιατί ήταν γέννημα του ίδιου χώρου και του λαού, ήταν προϊόν των ντόπιων προς το ιερό έδαφος της Αρκαδίας και το κλίμα του.

Η τοπική θρησκεία των ευσεβών Αρκάδων αποτελεί την ωραιότερη έκφραση των συναισθημάτων τους  και τη σχέση τους προς τη γη και τη ζωή τους, αλλά και γενικότερα γύρω από τη ζωή.

Η φύση και οι τοπικές συνθήκες, επόμενο ήταν να εμπνεύσουν ζωικές λατρείες, όπως του αλόγου. Ο έντονος ποιμενικός βίος εκφράζεται με τη λατρεία της Υμνίας και του Χάρμωνα, της Αλέας και του Οπλάδαμου. Την τοπική θρησκεία, τροφοδοτούν και οι μύθοι που είναι προσαρμοσμένοι στην κοσμογονία και είναι επηρεασμένοι από την πολιτική και κοινωνική ζωή.

Τα πάντα στον αρκαδικό χώρο, συγκλίνουν προς τον Ποσειδώνα. Ο Ποσειδώνας, επειδή είναι κυρίαρχος του υγρού στοιχείου και επειδή το υγρό στοιχείο είναι ο κύριος ρυθμιστής στην Αρκαδία, θεωρείται ο πιο πανίσχυρος θεός στην Αρκαδία. Και σαν ισχυρός ο Ποσειδώνας, εκτοπίζει τον Δία και τον Απόλλωνα. Η παντοδυναμία επιβάλλεται στη λατρεία.

Κάτω από αυτό το πνεύμα, ο Ίππιος Ποσειδώνας αποδέχεται τιμές που απονέμονταν σε Θεό, πατέρα και τροφό. Στην περιοχή της Νεστάνης, εκτός από τον Ποσειδώνα, λατρευόταν η Δήμητρα, η Ρέα, ο Οδυσσέας. Στην περιοχή του Μαινάλου, λατρεύονταν η Αφροδίτη, η Άρτεμη ή Ύμνια Άρτεμη, ο Δίας, ο Χάρμων, ο Αλκιμέδοντας, ο Ηρακλής και άλλοι.

Ως προς τις αγροτικές λατρείες στην Αρκαδία, παρατηρούμε ότι ήταν χωρισμένες σε τρία ζεύγη: Ίππιος Ποσειδώνας- Δήμητρα, Διόνυσος-  Αφροδίτη Μέλαινα, Δίας- Χάρμων, Άρτεμη Υμνία. Τη γη, τα νερά, τη βλάστηση, τη ζωή των ζώων, ρυθμίζει το πρώτο ζεύγος, το δεύτερο περιλαμβάνει θεότητες παραγωγικής δυνάμεως της ανθρώπινης ζωής, το τρίτο περιλαμβάνει θεότητες που κυβερνούν και εξαγνίζουν τις ψυχές με τη μουσική.

Της Αλέας η λατρεία για την Αρκαδία θεωρείται ντόπια. Σε διάφορες περιοχές υπήρχαν ήρωες που είχαν θεοποιηθεί και ηρωποιηθέντες θεοί. Ο Ίππιος Ποσειδώνας έχει πολεμικό χαρακτήρα που προστατεύει και βοηθά κατά τη μάχη. Η τρίαινα ήταν για τους στρατιώτες της Αρκαδίας, έμβλημα βοήθειας και νίκης. Ο θεός μεταβαλλόταν σε οπλίτη συμπολεμιστή και προσωποποιούσε την Αντίσταση κατά των επιδρομέων. Γι’ αυτό αποδείχτηκε ο Ποσειδώνας σαν κυρίαρχος θεός της Αρκαδίας.

Η βαθιά θρησκευτικότητα, είναι αναμφισβήτητο και βέβαιο ότι επέδρασε στη διαμόρφωση της θρησκείας, αλλά και επί των ηθών και εθίμων.

Νίκη Κούρταλη- Κούλη