Η Μονή της Σέλας στον Πλάτανο Κυνουρίας

Η Μονή της Σέλας στον Πλάτανο Κυνουρίας

Αύγουστος 19, 2015 - 14:00
0 σχόλια

Οι μοναδικές τοιχογραφίες του αναπαριστούν μαρτύρια, με ευθείες αναφορές στην περίοδο της τουρκοκρατίας

«Ξυπνήστε! Μεσημέριασε! Εφτά η ώρα!» Η φωνή της γιαγιάς Μάρθας, ακολουθούμενη από τις διαμαρτυρίες των εγγονών της, ξυπνούσαν όλη τη γειτονιά στον Πλάτανο κάθε Δεκαπενταύγουστο. Επειδή έπρεπε νωρίς-νωρίς να ξυπνήσουμε για να πάμε στην εκκλησία. Εκείνη τη μέρα, γιορτάζει κάθε χρόνο η Πέρα Παναγία, ένα ξωκκλήσι λίγο έξω από το χωριό, στο οποίο εμείς ως παιδιά πηγαίναμε με τα πόδια, φορώντας τα καλά μας. Το κείμενο που ακολουθεί δεν μπορεί παρά να έχει προσωπικές αναφορές και από εκείνα τα χρόνια, που η Αλεξάνδρα, η Έφη, ο Μηνάς, ο Μηνάς, ο Γιάννης, ο Βασίλης, η Λένα, η Αγγελική, ο Αντώνης, ο Ηλίας, η Άννα, η Άννα, η Μοιράννα, ο Χρήστος, η Χάιδω, η Νεκταρία, ο Χριστόφορος και η αφεντιά μου, που ζούσαμε στην Αθήνα και στην Τρίπολη, ανταμώναμε στο χωριό μας.

Η Πέρα Παναγία είναι το καθολικό της Μονής της Σέλας, από την οποία έχει διασωθεί στο εκκλησάκι και κάποια ίχνη από τα κελιά των μοναχών. Η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπως είναι επισήμως καταγεγραμμένη, βρίσκεται σε μια περιοχή εξαιρετικής ομορφιάς, και ο επισκέπτης μπορεί να φθάσει εκεί ακολουθώντας τον επαρχιακό δρόμο Άστρους - Καστάνιτσας, αλλά και πεζή, από ένα μονοπάτι μέσα από τις πεζούλες όπου καλλιεργούν οι Πλατανίτες τα δέντρα και τα μποστάνια τους.

Το τοπωνύμιο «Σέλα», κατά την τοπική παράδοση, δόθηκε με αφορμή τη δωρεά της χρυσής σέλας του αλόγου του φρουράρχου της περιοχής «Μόραλη» για τη σωτηρία του ετοιμοθάνατου παιδιού του, όταν το έφεραν στον ναό και προσκύνησε την εικόνα της Παναγίας. Αλλά, σύμφωνα με μια άλλη άποψη, «σελάδα» ονομάζουν δηλαδή τα ανοιχτά και επίπεδα μέρη μέσα σε δάσος.

Η παράδοση του Πλατάνου λέει ότι η μονή χτίστηκε το 1364 και το 1609 ανηγέρθη, επί των ερειπίων του παλαιού ναού, ο σημερινός σωζώμενος ναός. Μάλιστα, το «Χρονικό του Γεωργίου Φραντζή του Πρωτοβεστιαρίου» (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae) αναφέρεται ότι το χωριό είχε κατοικηθεί ήδη από το 1467.

Η μονή ήταν μετόχι της Μονής Μαλεβής. Και το 1609, όπως αναφέρεται σε έγγραφο, δίνεται άδεια «προς τον κάτοικον αυτής παπα-Θεοφάνη του γέροντος Μήτρου» να ανοικοδομηθεί ερειπωμένη εκκλησία στη θέση «Σελα». Η Σέλα αναφέρεται σε έγγραφο της Μονής Μαλεβής του έτους 1791, ενώ το 1826 πυρπολείται από τον Ιμπραήμ. Στις πηγές αναφέρεται και ένας μεγάλος δικαστικός αγώνας, ανάμεσα στη Μονή Μαλεβής και στον Πλάτανο, από το 1851 έως το 1854, ως προς την κυριότητα της Σέλας, που έληξε με συμβιβασμό το 1854. Η μονή κάλυπτε μέρος των εξόδων των αλληλοδιδακτικών σχολείων της Κυνουρίας, ενώ οι μοναχοί της ενίσχυσαν οικονομικά και τον αγώνα για την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς, αλλά και τις προσπάθειες να οικοδομηθούν σχολεία στον τόπο μετά τη σύσταση του νέου κράτους. Το 1966 κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ο ναός είναι μονόκλιτος, βυζαντινού ρυθμού, σε σχήμα εγγεγραμμένου σταυρού με οκτάγωνο τρούλο και μία κόγχη ιερού. Κάτω από τα πολλά στρώματα ασβέστη, διακρίνεται κάπως η λιθοδομή του. Έχει μία είσοδο, από τη βόρεια πλευρά, επάνω από την οποία υπάρχει μια κόγχη με τη μορφή της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας. Το ιερό του ναού φωτίζεται από μία θυρίδα και ένα παράθυρο που ανοίχτηκε το 1959. Το τέμπλο του είναι ξύλινο. Στον τρούλο υπάρχουν τέσσερις θυρίδες, μία ακόμη στη βόρεια πλευρά του ναού και μία στη νότια. Η καμπάνα στην κορυφή της βόρειας κεραίας του ναού τοποθετήθηκε το 1959 επίσης.

Ο ναός είναι σκοτεινός, αλλά ο τρούλος φωτεινός. Έτσι, με τον τύπο του εγγεγραγραμμένου σταυροειδούς ναού, ο πιστός αντιλαμβάνεται ότι το κάτω μέρος του ναού αναπαριστά τον επίγειο και σκοτεινό κόσμο, ενώ το άνω μέρος του τον φωτεινό, ουράνιο και θείο κόσμο.

Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Σε αψίδα στη νότια πλευρά του ναού, πληροφορούμαστε για την αγιογράφησή του το 1770. Ωστόσο, στην απόφαση ανακήρυξης του μνημείου σε διατηρητέο, αναφέρεται το έτος 1528. Η διακόσμηση ανήκει στον Παναγιώτη Οικονομόπουλο-Κουλιδά, από τον Άγιο Ιωάννη Κυνουρίας, τον γιο του πατρός Γεωργίου, ο οποίος είχε διακοσμήσει πολλές εκκλησίες της Κυνουρίας. Δυστυχώς, οι αγιογραφίες όχι μόνο δεν έχουν συντηρηθεί, αλλά έχουν καλυφθεί και από ασβέστη, αν και, αν δεν κάνω λάθος, έχουν γίνει τα προηγούμενα χρόνια κάποιες προσπάθειες αποκατάστασής τους.

Οι πιο καλοδιατηρημένες αγιογραφίες βρίσκονται στη βόρεια πλευρά του ναού. Άγιοι, Απόστολοι, σκηνές από τον βίο του Χριστού, ο Χριστός ευλογών, ο Χριστός και ο Θεός, ο βίος της Παναγίας, όλα έχουν αναφορά στον μικρό ναό. Αλλά, εκείνο που προκαλεί εντύπωση, είναι η αναπαράσταση του φοβερού δράκοντα που καταπίνει στην κόλαση τους άπιστους, και οι πολλές απεικονίσεις με μαρτύρια χριστιανών. Ο ζωγράφος θέλησε ίσως με αυτόν τον τρόπο να τονίσει τους βασανισμούς κατά την τουρκοκρατία. Στις παραστάσεις, επίσης, παρατηρείται μεγάλη εφευρετικότητα ως προς τον τρόπο βασανισμού. Μεγάλο βάρος δίνεται από τον ζωγράφο και στην αναπαράσταση της Μέλλουσας Κρίσης και του Παραδείσου, για να μην χάνουν οι πιστοί το θάρρος τους και να ελπίζουν στη σωτηρία.

Ακόμα, έχουν διασωθεί τέσσερις φορητές εικόνες: του Αγ. Ιωάννη Προδρόμου (1744), της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1704), της Υπεραγίας Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας (1833) και της Ανάστασης του Κυρίου, εντός εξαπτέρυγου, που οι Πλατανίτες έχουν έθιμο να την στολίζουν με λουλούδια και να τοποθετείται δίπλα από την είσοδο του ναού, αν και δεν ανήκει στη Μονή Σέλας.

Ο ναός είναι μικρός και ποτέ ως παιδιά δεν παρακολουθήσαμε τη λειτουργία μέσα. Καθόμασταν στο τοιχάκι στον περίβολο και περιμέναμε να κοινωνήσουμε. Ο Γιώργης Πούλος έβγαινε και μας έραινε με κολόνια σημαδεύοντας συνήθως κατευθείαν στα μάτια, ενώ οι θείοι μου Τάκης, Γιάννης και Βασίλης Κούκλης, εξαιρετικοί ψάλτες και οι τρεις, έψελναν. Και μετά, γινόταν ένα γλέντι εκεί στον χώρο του ναού, από τον τότε αθλητικό σύλλογο Πλατάνου, με τους οργανοπαίχτες του χωριού να παίζουν και τον κύκλο του χορού να μεγαλώνει κάτω από τα πλατάνια.

Γαλανιάδη Εύα

(Οι πληροφορίες, από τη φροντιστηριακή εργασία στο μάθημα της Χριστιανικής και Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Επιγραφικής του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, της Αλεξάνδρας Γαλανιάδη «Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου», απ' όπου και οι φωτογραφίες. Περισσότερες πληροφορίες, Βασίλης Κούκλης, «Αναζητώντας τις ρίζες μας», Αθήνα, 1993) Οι παλιές φωτογραφίες έχουν απαθανατίσει παλαιότερα γλέντια και μαζώξεις στον χώρο της μονής.


Προσθήκη νέου σχολίου

Το ArcadiaPortal.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά, συκοφαντικά σχόλια και διαφημίσεις. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.