Η μετανάστευση των Λαγκαδινών στην Αμερική

Η μετανάστευση των Λαγκαδινών στην Αμερική

Οκτώβριος 12, 2017 - 09:08
0 σχόλια

Μέρος 1ο

Ιωάννης Κάππος
Δρ Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας

Η μετανάστευση των Ελλήνων   από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους μέχρι τις μέρες μας συνδέεται με   διάφορες κρίσεις κυρίως της αγροτικής οικονομίας. Το  φαινόμενο της μετανάστευσης παρατηρείται σε κάθε περίοδο της Ελληνικής ιστορίας και προκαλείται από διάφορες αιτίες ανάλογα  με τις επικρατούσες συνθήκες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι αποικισμοί στην αρχαία Ελλάδα και η εγκατάσταση των  Ελλήνων  στη Δύση στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας. Στις δύο αυτές εγκαταστάσεις παρά τη μεταξύ τους  χρονική απόσταση οφείλεται εν πολλοίς  η εξάπλωση του  ελληνικού πολιτισμού στον ευρύτερο γεωγραφικό και πολιτιστικό χώρο  γεγονός που του προσέδωσε   κοσμοπολίτικο χαρακτήρα.   Δεν πρέπει επίσης να διαφεύγει της προσοχής μας ότι στους  Έλληνες λογίους της διασποράς που συγκρότησαν το ρεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού οφείλεται η πνευματική αναγέννηση του υπόδουλου Ελληνισμού κατά την περίοδο του 17ου και 18ου αιώνα.

Το μεταναστευτικό φαινόμενο δεν απέλειπε ουδέποτε  σε μια καθημαγμένη από τον πόλεμο χώρα. Μετά την απελευθέρωση το πρώτο μεταναστευτικό ρεύμα κυρίως  προς τις ΗΠΑ καταγράφεται  το 1890  ως αποτέλεσμα της σταφιδικής κρίσης,  Η παραγωγή και η εξαγωγή σταφίδας  στις περιοχές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου την περίοδο εκείνη λόγω της αυξημένης ζήτησης του προϊόντος στην Ευρώπη  σημείωσε εκπληκτική άνοδο. Η εκτόξευση των τιμών δημιούργησε εισοδήματα, θέσεις απασχόλησης  και οικονομική ανάπτυξη πρωτόγνωρη για την Ελλάδα εκείνης της εποχής.

Η φρενίτιδα αυτή ανακόπηκε βίαια το 1893 όταν τα γαλλικά αμπέλια θεραπεύτηκαν από τη φυλλοξήρα  και επιβλήθηκε δασμολόγιο στις εισαγωγές ως μέτρο προστατευτισμού που η Γερμανία είχε ήδη  επιβάλλει από το 1879. Το γεγονός αυτό προκάλεσε  τη ραγδαία πτώση των τιμών – στο λιμάνι του Λίβερπουλ η τιμή του εκατόλιτρου της σταφίδας από 21 σελίνια έπεσε στα 6-  αιφνιδιάζοντας  τον αγροτικό κόσμο που βρέθηκε απροετοίμαστος  χωρίς αγροτικό συνδικαλισμό και συνεταιρισμούς. Η βίαιη φτωχοποίηση ήταν πλέον οδυνηρή πραγματικότητα.

Οι πτωχοί πλέον και απέλπιδες  αγρότες αντιμέτωποι με το φάσμα της πλήρους αδυναμίας τους να εξασφαλίσουν τα στοιχειώδη για την επιβίωση των οικογενειών τους  μετακινήθηκαν αρχικά  προς τα αστικά κέντρα  χωρίς κανένα αποτέλεσμα παρά μόνο την περαιτέρω  διόγκωση των δανείων  και την απαξίωση των αγροτικών κλήρων.  Η κατάσταση ήταν πλέον τραγική  και η μετανάστευση φάνταζε ως η μοναδική διέξοδος για την αντιμετώπιση του  επισιτιστικού  προβλήματος  που απειλούσε πλήθος   οικογενειών.   Έτσι λοιπόν   ευάριθμο πλήθος αγροτών πήραν το δρόμο της μετανάστευσης κυρίως προς   τις ΗΠΑ με τα θρυλικά υπερωκεάνια της εποχής.

Η εγκατάσταση των πρώτων Ελλήνων  στη μακρινή χώρα συνοδεύτηκε από πλήθος  δυσκολιών  που είχαν να κάνουν με   την  άγνοια της γλώσσας και  τις προκαταλήψεις  των γηγενών εναντίον τους.   Στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες  οργανώθηκαν σε κοινότητες με κέντρο την Εκκλησία που όπως   η αρχαία εστία αποτελούσε το μίτο της ζωντανής σύνδεσης με την πατρίδα. Στην πλειοψηφία τους οι πρώτοι μετανάστες ήταν άντρες που είχαν αφήσει πίσω  πολυμελείς οικογένειες και σε καμία περίπτωση δεν θεωρούσαν  την εκεί εγκατάσταση τους  μόνιμη. Παρά ταύτα όμως  οργάνωσαν την κοινωνική τους ζωή με στόχο να διατηρήσουν ατόφια την παράδοσή τους και να τη μεταφέρουν ανόθευτη στις επερχόμενες γενιές. Δεν έλειψαν βεβαίως και οι εσωτερικές συγκρούσεις  για το έλεγχο των κοινοτήτων.

Στη συνέχεια όμως οι παθογένειες της ελληνικής οικονομίας και ο μεταπρατικός της  χαρακτήρας με τα απίθανα δίκτυα διαπλοκής  αποδιοργάνωσαν  την  παραδοσιακή αγροτική οικονομία που σε  συνδυασμό με την αδυναμία απορρόφησης εργατικών χεριών από την υποτυπώδη  βιομηχανία δημιουργούσαν νέες γενιές μεταναστών  για να επανδρώσουν το εργατικό δυναμικό  στις βιομηχανικές μονάδες των Ευρωπαϊκών χωρών. Οι ευκαιρίες για αύξηση των εισοδημάτων και την εκπλήρωση των οικογενειακών τους  προσδοκιών  οδηγούσαν στη διόγκωση  των μεταναστευτικών ροών.

Η πραγματικότητα αυτή με τα ανάλογα κάθε φορά χαρακτηριστικά μας επιτρέπει να  ομαδοποιήσουμε τη μετανάστευση  τουλάχιστον χρονολογικά.  Διακρίνουμε έτσι τη τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, την περίοδο 1900-1921, την περίοδο 1945-1950, την ανάλογη  1950-1960,  αυτή που ακολούθησε μέχρι το 1973 και τη σύγχρονη ως αποτέλεσμα της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης με πολλαπλές συνέπειες.

Η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των  κρατών με τα σημαντικότερα μεταναστευτικά ρεύματα. Μεγαλύτερη ροή μεταναστών σημειώθηκε μεταξύ των ετών 1900-1917  όπου  450.000  εισήλθαν στις ΗΠΑ.  Η ροή αυτή  αναχαιτίστηκε το 1924 με τα μέτρα που ελήφθησαν  για τον περιορισμό των μεταναστών από χώρες της νότιας και Ανατολικής Ευρώπης. Διόγκωση του μεταναστευτικού ρεύματος παρατηρήθηκε από το 1946 μέχρι το 1977  όταν ο αριθμός άγγιξε το 1.000.000. Το 61%  μετακινήθηκε στη Γερμανία και στις χώρες της βορειοδυτικής Ευρώπης, οι υπόλοιποι σε ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία  και λιγότεροι σε άλλες υπερπόντιες χώρες.  Υπολογίζεται ότι το 40%  του συνολικού  αριθμού των μεταναστών του 20ου αιώνα επέστρεψε στην Ελλάδα.

Κάθε γεωγραφικό  διαμέρισμα της χώρας  έχει το δικό του  μεταναστευτικό προφίλ  που προσδιορίζεται κυρίως από τις αιτίες  που το προκαλούν, τη σύσταση των μεταναστευτικών ομάδων και τις χώρες προορισμού. Οι μετανάστες αρχικά όπου και να εγκαταστάθηκαν εντάχθηκαν στην εργατική τάξη. Λίγοι ήταν αυτοί που κατόρθωσαν να ανοίξουν τη δική τους μικροεπιχείρηση που στηρίχθηκε κυρίως στη σκληρή δουλειά των μελών της οικογένειας. Αργότερα κάποια από τα παιδιά τους   ξέφυγαν από την κοινωνική μοίρα των γονέων τους ακολουθώντας τους δρόμους της επιστημονικής και επαγγελματικής ανέλιξης.

Σε κάθε περίπτωση όμως  η μετανάστευση αποτελεί φαινόμενο με θετικές και αρνητικές καταγραφές στην ιστορική διαχρονία του έθνους μας.  Είναι γνωστό ότι οι  πολιτιστικές  ταυτότητες δεν είναι αμετάβλητες αφού επηρεάζονται από τη διαπλοκή των διεθνών σχέσεων και των κοινωνικών συγκρούσεων.

Ωστόσο αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο ότι οι Έλληνες μετανάστες ως φορείς ισχυρών πολιτιστικών καταβολών  αγωνίστηκαν για τη διατήρησή τους  και  την  «εξαγωγή» τους στις τοπικές κοινωνίες. Η πραγματικότητα  αυτή ισχύει απολύτως και για τους Λαγκαδινούς μετανάστες οι οποίοι  ουδέποτε λησμόνησαν την πατρογονική εστία και με τα οικονομικά μέσα που διέθεταν συνέδραμαν αποφασιστικά  τη λειτουργία  της τοπικής εκπαίδευσης και των κοινωφελών ιδρυμάτων  Τα Λαγκάδια  ήταν παρόντα στους τόπους της  ξενιτειάς   με τις  ιστορίες, τα πρόσωπα και  το  γλωσσικό τους ιδίωμα. Στις  κοινότητες  των Ελλήνων  όπου υπήρχε Λαγκαδινός  συμμετείχε ενεργά στον ορθόδοξο ναό, στις πολιτικές ζυμώσεις, στην έκδοση εντύπων, και  στο δίκτυο  επικοινωνίας με τη μητρόπολη. Ήταν  το ζωντανό  κύτταρο  της  κοινότητας που εργάζονταν για την ενίσχυση των συνεκτικών  δεσμών. Ήταν ο Λαγκαδινός κοσμοπολίτης που πάσχιζε για την προσωπική του προκοπή έχοντας ως αφετηρία τις αξίες και τις αρχές του τόπου καταγωγής του.

Θα μπορούσαμε χωρίς υπερβολή να ισχυριστούμε παραφράζοντας τους στίχους του Ελύτη ότι εκεί που ζούσε ο Λαγκαδινός πατριώτης δεν είχε στο μυαλό του τίποτε άλλο πάρεξ  το πατρικό του σπίτι και τα Λαγκάδια.

Δημοσιεύτηκε στην «Ηχώ των Λαγκαδίων» Νο. 602, Μάιος-Ιούνιος 2017


Προσθήκη νέου σχολίου

Το ArcadiaPortal.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά, συκοφαντικά σχόλια και διαφημίσεις. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.