ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

του Πέτρου Σιώρη(ᵻ) και του Χάρη Ασημακόπουλου

Είναι αλήθεια ότι ένα σημαντικό  ηρωικό κεφάλαιο, αυτό της αντιστασιακής  οργάνωσης και δράσης των πατριωτών του χωριού μας δεν έχει καταγραφεί σχολαστικά και φυσικά δεν έχει αναδειχθεί. Πρέπει δε να τονιστεί , ότι αυτή υπήρξε αρκετά πρώιμη (ήδη από τον  Νοέμβριο του1941), συγκρινόμενη με άλλες περιοχές.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με την πρώτη καταγραφή και στην πορεία αυτή της ανάδειξης των ανθρώπων και των γεγονότων, ας συνδράμουμε όλοι με στοιχεία, καταγραφές και έγγραφα.

Ένα πρώτο στοιχείο :   Η πρώτη αντιστασιακή ομάδα στο χωριό μας.

Στο βιβλίο «50 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ» (2001) του  Ευάγγελου Μαχαίρα, πρώην προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών αναφέρεται:

«…οι πρωτεργάτες από την Μεγαλόπολη, της Νέας Φιλικής Εταιρίας, Γιάννης Σιμόπουλος, Γιώργος Παπαϊωάννου, Τάκης Παπαγιαννάκος κ.α, προσχώρησαν τον Νοέμβριο του 1941 στο ΕΑΜ και απέκτησαν επαφή με το ΕΑΜ Τρίπολης.

Στο Ίσαρη προσχώρησαν οι Στέφανος Ανδριόπουλος, οδοντογιατρός  (αδελφός του γιατρού  και βουλευτή του Λαϊκού κόμματος Γιάννη Ανδριόπουλου), Απόστολος Κατριβάνος τηλεγραφητής , Δημήτρης Κυριακόπουλος δημοσιογράφος και μέλος της επαρχιακής επιτροπής Μεγαλοπόλεως του ΕΑΜ, αρμόδιος επί του Τύπου και υπεύθυνος των αντιστασιακών εφημερίδων «ΑΓΩΝΑΣ», «ΣΠΙΘΑ», «ΝΙΑΤΑ» και «ΛΑΪΚΗ ΘΕΛΗΣΗ , Απόστολος Σωτηρόπουλος, Λυκούργος Σιώρης, Χρήστος Πέρρος και Βασίλης Ρέτσος…»

Ένα δεύτερο στοιχείο για την αντιστασιακή δράση των Ισαραίων, αντλείται από το βιβλίο «Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ»(1992) του Πάνου Παπαελευθερίου, όπου ο Ισαραίος, Ανδρέας Δήμου Λάμπρος, γεωργός, εκτελέστηκε στις Βίγλες στις 24/2ου/1944 μαζί με 219 ακόμα ηρωικούς Μεγαλοπολίτες.

Πολλά στοιχεία επίσης βρίσκουμε στο βιβλίο «ΙΣΑΡΑΪΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ»(2019) του Γιώργου Ν. Μεντή. Ενδεικτικά αναφέρουμε, «…Σε όλη την Ελλάδα και στο χωριό βέβαια είχαν δημιουργηθεί αντιστασιακές οργανώσεις, στις οποίες σχεδόν είχαν ενταχθεί όλοι οι νέοι από της ηλικίας δεκαπέντε χρόνων και πάνω. Αλλά και μικρότερης ηλικίας προσέφεραν βοηθητικές εργασίες. Κύρια οργάνωση ήταν το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και για τη νεολαία η ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλήνια Οργάνωση Νέων). Νύχτα μέρα φύλαγαν σκοποί, σε επίκαιρα σημεία του χωριού, εκ περιτροπής όλοι οι χωριανοί για να ειδοποιήσουν τους κατοίκους, όταν έβλεπαν να έρχονται οι Γερμανοί. Στη περίπτωση αυτή χτυπούσε η καμπάνα της εκκλησίας και όλοι οι άντρες του χωριού κατέφευγαν στο βουνό και στο δάσος να κρυφτούν, φοβούμενοι μη τους πάρουν μαζί τους ή και τους σκοτώσουν κιόλας, άμα ο συνοδός πατριώτης δοσίλογος, τους υπεδείκνυε τη θέλησή του για εκδίκηση για κάποιον προσωπικό λόγο, αλλά με το πρόσχημα ότι θεωρείται πυρήνας κάθε μορφής αντίστασης.

Εδώ θα αναφερθώ σε μια προσωπική μου εμπειρία. Ήταν Οκτώβριος του 1942, όταν μια νύχτα, κοντά στα ξημερώματα, χτύπησε η καμπάνα και ο σκοπός που ήταν ο μπάρμπα-Γιώργης Ντόρντας (Ντράβας), με ένα χωνί μεγάλο του κρασιού, για τηλεβόα, καλούσε τον κόσμο να φύγει γιατί έρχονταν οι Γερμανοί, από της «Κατσούλας το χορό» (τοπωνύμιο). Έδινε το στίγμα από ποιο μέρος έρχονταν, για να φύγει ο κόσμος προς άλλη κατεύθυνση. Συνήθως όταν έρχονταν στο χωριό οι Γερμανοί, έμεναν δύο-τρεις ώρες, έκαναν ότι είχαν προγραμματίσει και μετά έφευγαν. Εκείνη την ημέρα κάθισαν μέχρι το απόγευμα. Έσπασαν την καμπάνα, έκαψαν τρία σπίτια, λεηλάτησαν αλλά και πήραν αιχμαλώτους. Την άλλη μέρα το χωριό αποτιμούσε την καταστροφή.

Άλλη μια φορά, οι Γερμανοί ήρθαν  ξαφνικά και ο σκοπός δεν τους πήρε είδηση ενωρίς και τον αιφνιδίασαν, τα χρονικά περιθώρια ήταν περιορισμένα για να κτυπήσει την καμπάνα και να φύγουν κάπως άνετα οι άνθρωποι και δημιουργήθηκε πανικός. Εκείνοι που ήταν στις άκρες, πρόλαβαν και έφυγαν, όσοι δεν πρόλαβαν να φύγουν κρύφτηκαν σε διάφορες κρυψώνες (αχεργιώνες, κασόνια, βαρέλια, κ.α.). Ο πατέρας μου πρόλαβε και έφυγε, εγώ ο προστάτης της περιουσίας (!) πιάστηκα στον ύπνο. Κάποια στιγμή, από τη φασαρία που γινόταν στο σπίτι και από τις μπότες των Γερμανών ξύπνησα και προσπάθησα να σηκωθώ. Μου λέει η μάνα μου: «Λούμω χάμω, τώρα θα φύγουν». Έτσι και έκανα, σε λίγο έφυγαν χωρίς να πειράξουν τίποτα.

Τέτοια περιστατικά και ανάλογες επισκέψεις ζούσαμε τακτικά. Είχαμε πλέον συνηθίσει. Εκείνοι στο χωριό, εμείς στο δάσος και στην Πλακίτσα. Εκείνοι στη Μεγαλόπολη, εμείς στα σπίτια μας. Από το κτήμα μας στη Κοκκινόλακα περνά η σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Καλαμάτας. Εκεί υπάρχει μια σιδερένια γέφυρα, κάτω από την οποία περνά το ποτάμι που εκβάλει στον Πάμισο. Τη γέφυρα αυτή, για λόγους ασφάλειας την φρουρούσαν οι Ιταλοί. Λόγω της γειτνίασης με το κτήμα μας, οι Ιταλοί ήταν τακτικοί επισκέπτες μας, για τους λόγους που έχω αναφέρει προηγούμενα. Η τακτική επαφή μας ενθάρρυνε να πηγαίνουμε στη γραμμή να παίζουμε ισορροπώντας στις ράγες, να παίρνουμε νερό  από μια πηγή που ήταν κοντά στο φυλάκιο και να μαζεύουμε κανένα άδεια κονσερβοκούτι, που οι Ιταλοί αφού έτρωγαν το περιεχόμενό τους τα πετούσαν. Εμείς τα χρησιμοποιούσαμε για κύπελλα να πίνουμε νερό ή το γάλα μας, γιατί ήταν γαλβανισμένα και δεν σκούριαζαν. Κάπου-κάπου μας έδιναν και κανένα γεμάτο.

Όταν όμως τον Ιούλιο του 1943 έπεσε ο Μουσολίνι  και έσπασε ο άξονας Ιταλίας-Γερμανίας και η διάδοχος ιταλική κατάσταση πήγε με το μέρος Άγγλο-Αμερικανών, η Ιταλία έγινε κατεχόμενη από την Γερμανία χώρα. Έτσι οι Ιταλοί στρατιώτες που ήταν στην Ελλάδα, κυνηγηθήκαν από τους Γερμανούς. Ένα μεγάλο μέρος έφυγε από το λιμάνι της Καλαμάτας για Ιταλία και άλλοι σε διάφορα άλλα μέρη. Μερικοί συντάχθηκαν και με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ.Θυμάμαι που περνούσαν συνέχεια τα τρένα, με πολλά βαγόνια, κατευθυνόμενοι προς Καλαμάτα κατάφορτα με Ιταλούς στρατιώτες, που κρέμονταν από τις πόρτες και τις σκάλες των βαγονιών για να προλάβουν το βαπόρι να φύγουν.Μόλις πέρασε το τελευταίο τρένο, ακούσαμε ένα μεγάλο κρότο. Είχαν ανατινάξει τη γέφυρα, για να εμποδίσουν τους Γερμανούς, μη φτάσουν γρήγορα στην Καλαμάτα…» 

Ιούλιος 1943. 1ο Σαμποτάζ στο Μωριά. Ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας στη θέση Κοκκινόλακα στο Ίσαρη.( φώτο Σπύρος Μελετζής)

Η συμβολή των Ισαραίων και Μεγαλοπολιτών Ανταρτών αναγνωρίζεται και από την Βρετανική Υπηρεσία Πληροφοριών ΜΙ 3 του Υπουργείου Στρατιωτικών την ίδια ακριβώς περίοδο.

Σε αναφορά καταγράφεται:

Σε σύνολο 5 γερμανικών μεραρχιών και στρατιωτικών τμημάτων δευτέρας γραμμής, που βρίσκονται ακόμη στην Ελλάδα, η παρουσία 2 ½ έως και 3 μεραρχιών πιστεύεται να οφείλεται στους Αντάρτες. Στη σιδηροδρομική γραμμή Διαβολιτσίου προς Ίσαρη Αρκαδίας λαμβάνουν χώρα τρία σχέδια δολιοφθορών που είναι καταγεγραμμένα στις Ημερήσιες Αναφορές Γερμανικών Μονάδων. Οι αναφορές αυτές φυλάσσονται στο Ομοσπονδιακό Αρχείο της Γερμανίας και τονίζουν: Α. Ημερήσια Αναφορά 24 Οκτωβρίου 1943, EisenbahnbrückebeiDiawolitsiongesprengt. In der Nähe weitere Gleichsprengung. Wiederhestellung beendet. B. Ημερήσια Aναφορά 25 Οκτωβρίου 1943,27.10., vorm., Bandenüberfall auf Bahnsicherung bei Issari (11 Km SW Megalopolis). Eigene Verluste 1 Schwer-, 1 Leicht-verwumeter. Η δολιοφθορά είχε ως αποτέλεσμα τη διενέργεια συλλήψεων από τις γερμανικές κατοχικές αρχές με 18 πατριώτες να οδηγούνται στις φυλακές της Τρίπολης. Πρόκειται για τους, Αθανασόπουλο Μιχαήλ (ετών 32), Αλεξέα Γεώργιο (ετών 28), Ανδριόπουλο Απόστολο (ετών 31), Βασιλόπουλο Παναγ. (ετών 19), Γιαννακόπουλο Ιωάννη (ετών 44), Ευθυμιόπουλο Κων/νο (ετών 40), Καπόπουλο Κων/νο (39), Μιχαλακόπουλο Γεώργιο (ετών 17), Παπαχριστόπουλο Γεώργιο (ετών 26), Πολυκόγκωνα Νικόλαο (ετών 34), Ρέππα Παναγιώτη (ετών 44), Σπηλιόπουλο Θεμιστ. (ετών 37), Σπηλιόπουλο Ιωάννη (ετών 19), Τσαγκάρη Εμμ. (ετών 64), Φώτη Δημήτριο (ετών 67), ΑΕΤΟΣ (αγνώστων στοιχείων), Καμαρινό Δημήτριο (ετών 40). Σύμφωνα με τον Θεοφάνη Π. Ρέππα, γιού συλληφθέντος, αφορμή για το μπλόκο και τις συλλήψεις ήταν η ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας που βρίσκεται μεταξύ των σιδηροδρομικών σταθμών στα χωριά Ίσαρη και Δεσύλλα. Η ενέργεια αυτή έγινε κατόπιν εντολής του Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής στις αντιστασιακές οργανώσεις της περιοχής σε συνεργασία με αξιωματικούς και Άγγλους κομάντος.

 Ακολούθως από το βιβλίο του Γεωργίου Ι. Ζαχαρόπουλου «Από το κρυφό σχολειό στο ολοήμερο σχολειό»(2010), αναφέρεται ότι το Δημοτικό Σχολείο του Ίσαρη στέγασε για πολλά χρόνια τους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος (Δ.Σ.Ε.), οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν για τον στρατωνισμό τους.

Δημοτικό Σχολείο Ίσαρη

    Αναμφίβολα τα περισσότερα στοιχεία για την δράση των Ισαραίων Αντιστασιακών περιγράφονται γλαφυρά στο βιβλίο « Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 1941-1944 ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ» (1980) του Δικηγόρου και μέλους του ΕΑΜ, Γιάννη Σίμου Σιμόπουλου. Η πρώτη του αναφορά στο Ίσαρη, γίνεται για τον Νοέμβριο του 1941 όπου το ΕΑΜ αποφασίζει την επέκταση της Οργάνωσης σε όλα τα χωριά της Επαρχίας Μεγαλόπολης. Συγκεκριμένα, στο χωριό μας συγκροτήθηκε τοπική Επιτροπή και τομεακή Επιτροπή.

   Επίσης, το φθινόπωρο του 1941 πολλοί μαυραγορίτες έμποροι και συνεργάτες των Γερμανών και Ιταλών βρίσκοντας ευκαιρία πλουτισμού μέσω της υλοτομίας, ρίχτηκαν σε δασικές εκτάσεις του Ίσαρη, Χράνων, Χωρεμίου και Καστανοχωρίου, αρχίζοντας την αποψίλωσή τους. Η Οργάνωση με μαχητικές ομάδες στα χωριά πέτυχε να τους εκδιώξει, γλυτώνοντας από την υλοτομία.

  Τους πρώτους μήνες του 1943 έκαναν την εμφάνισή τους δημόσια, στα ορεινά χωριά της Επαρχίας, οι πρώτες αντάρτικες ομάδες του ΕΑΜ, οι οποίες έτυχαν απερίγραπτου ενθουσιασμού και υποδοχής. Η Χωροφυλακή, με διαταγή της Κυβέρνησης των Αθηνών και των Αρχών κατοχής και υπό τον φόβο αφοπλισμού των ανδρών της, αποσύρθηκε από τις έδρες των ορεινών χωριών με αποτέλεσμα την δημιουργία ελεύθερων περιοχών. Από τις πρώτες που αποσύρθηκαν, ήταν αυτή του Ίσαρη.

   Άξιο αναφοράς, το πόσο υπέφερε το Ίσαρη και άλλα χωριά από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των ανταρτών. Το Ίσαρη υπέστη επιδρομή από το Τάγμα Ασφαλείας του Μελιγαλά, κατά την οποία σκοτώθηκε ο γνωστός κτηματίας Βασίλης Κυριαζής του Πανάγου.

Βασίλειος Κυριαζής του Πανάγου

  Ένα ακόμα γεγονός είναι η ανατίναξη της σιδηροδρομικής γραμμής της γέφυρας στο Ίσαρη. Η ανατίναξη διέκοψε για πολλές ημέρες την  συγκοινωνία προς Καλαμάτα και επέφερε μεγάλη δυσχέρεια στις μεταφορές εχθρού. Οι Γερμανοί υποχρέωσαν τους Ισαραίους για την φύλαξη της γραμμής, αλλά με αντίδραση των Εαμικών οργανώσεων δεν μπόρεσαν να συγκεντρώσουν αρκετούς κατοίκους.

   Τον Απρίλη 1944, στη διάρκεια μιας Εαμικής διάσκεψης στο Ίσαρη, Γερμανική δύναμη κινήθηκε προς το Ίσαρη, αλλά φοβούμενη ενέδρας, δεν μπήκε στο χωριό. Έφτασε μέχρι το Μεγαμπέλι και αποχώρησε.

   Παρατίθεται η λίστα με τους φονευθέντες Ισαραίους:

Ιωάννης Ζιόμπολας, Δημήτρης Τσουτσουμπρής, Ιωάννης Ψηλοβασιλόπουλος, Βασίλης Κυριαζής (από τα τάγματα ασφαλείας του Μελιγαλά και της Πύλου), Αθανάσιος Τόγκας (εκτελέστηκε από τους Γερμανούς με απαγχονισμό),Ανδρέας Λάμπρος (Εαμίτης, εκτελέστηκε στις Βίγλες, 24 Φεβρουαρίου 1944).

  Ο Δημήτρης Αποστολόπουλος, ο Κώστας Κονταξής, η Δήμητρα Κονταξή, ο Ελευθέριος Σακελλαριάδης (στο Μελιγαλά) και ο Νικόλαος Τσαντίλης (επίσης στον Μελιγαλά)  από το χωριό μας, φέρονται ως φονευθέντες, για αγνώστους λόγους, από τις δυνάμεις της Αντίστασης.

  Αντάρτες, υπαξιωματικοί και οπλίτες του ΕΛΑΣ 1941-1944 από το Ίσαρη αναφέρονται οι εξής:

Αθαν. Τόγκας, Γιάννης Ζιόμπολας, Δημ. Τσουτσουμπρής, Γιάννης Ψηλοβασιλόπουλος, Κώστας Μεντής, Αντώνης Βουζίκας, Γιώργης Ζιομπολας, Χρήστος Ζέρβας, Γιάννης Ζώης, Παναγ. Κυριαζής, Ασημάκης Κυριαζής, Πέτρος Κατσιλιέρης, Γεώργης Λάμπρος, Γιάννης Μητρόπουλος, Αθαν. Ρούπας, Γιάννης Ρούβαλης, Σαράντος Σιώρης, Άγγελος Τίτσης, Ηλίας Τίτσης, Ανδρέας Τσουτσουμπρής, Αθαν. Τσουτσουμπρής, Γιάννης Τζέμης, Πάνος Χαραλαμπόπουλος, Αριστείδης Παπανδρέου, Βίκτωρ Ρούπας.

Αντί επιλόγου: Η ιδέα της διερεύνησης, της έρευνας και της υλοποίησης του παραπάνω άρθρου ανήκει στον Πέτρο Σιώρη και τον Χάρη Ασημακόπουλο.Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ισαραίων, Χάρης Ασημακόπουλος αφιερώνει το παραπάνω άρθρο στη μνήμη του Πέτρου Σιώρη, ο οποίος δυστυχώς δεν κατάφερε να το δει ολοκληρωμένο.Αιωνία του η μνήμη

Από το isari.gr