Η Τεγέα, η σπουδαιότερη αρχαία πόλη της Αρκαδίας, βρισκόταν κοντά στο σύγχρονο χωριό της Αλέας, στην περιοχή του ναού της Παλαιάς Επισκοπής. Στην Τεγέα ανήκε και το σημαντικότερο ιερό των Αρκάδων, αφιερωμένο στην Αλέα Αθηνά, από το οποίο σήμερα σώζονται τα ερείπια του μαρμάρινου ναού, που είχε σχεδιαστεί από τον σπουδαίο γλύπτη Σκόπα.

Κοντά στην αγορά της αρχαίας Τεγέας, με τα ιερά και τα αναθήματα, διακρίνεται το αρχαίο θέατρο, στα θεμέλια του Ναού της Παναγίας. Κατασκευάσθηκε τον 4ο π.Χ. αι. Αργότερα, στα 175 μ. Χ. περίπου, ο Αντίοχος Γ' ο Επιφανής ανήγηρε νέο μαρμάρινο θέατρο (κοίλο) στη θέση του παλιού. Στο κοίλο κτίστηκε αργότερα η παλαιοχριστιανική εκκλησία της παλαιάς Επισκοπής. Στον αρχαιολογικό χώρο της Επισκοπής μπορεί κανείς ακόμα να δει υπολείμματα μεσαιωνικών τειχών και τα μωσαϊκά δάπεδα από την παλαιοχριστιανική βασιλική. Αρχαιολογικά ευρήματα από την αρχαία Τεγέα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο Τεγέας που λειτουργεί στο χωριό Αλέα. Σημαντικό μέρος των εκθεμάτων περιλαμβάνει γλυπτικά κομμάτια σκοπαδικής τεχνοτροπίας. 

Ανασκαφές πραγματοποιούνται επίσης από τη δεκαετία του ’90 από το Νορβηγικό Ινστιτούτο, το οποίο βοήθησε στην ταύτιση κτιρίων και δρόμων, δίνοντας μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την περιοχή, ενώ επίσης έφερε στο φως και άλλα ευρήματα, που χρονολογούνται στους βυζαντινούς χρόνους και στην ύστερη αρχαιότητα.

Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τμήμα του αρχαίου θεάτρου της, τμήμα της αρχαίας Αγοράς, έναν βωμό αυτοκρατορικής λατρείας, μια παλαιοχριστιανική βασιλική και τμήματα βυζαντινού οικισμού. Ο χώρος είναι σήμερα επισκέψιμος και λειτουργεί ως αρχαιολογικό πάρκο.

Η έρευνα αυτή εντυπώθηκε σε ένα δίτομο έργο το οποίο και παρουσιάστηκε σε μία λιτή εκδήλωση την Τετάρτη 24 Μαΐου στην Αλέα. Η έκδοση εκθέτει τα πεπραγμένα των ανασκαφών στον Ναό και το Ιερό της Αθηνάς Αλέας στην Τεγέα κατά τα έτη 1990-1994 και 2004.

Το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών, υπό την αιγίδα του Δήμου Τρίπολης και σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, παρουσίασε  τη δίτομη έκδοση «Tegea Iand II, Investigations at the Temple and the Sanctuary of Athena Alea» (Αθήνα 2014), η οποία θα έχει και συνέχεια καθώς, όπως αποκαλύφθηκε στην εκδήλωση, θα ακολουθήσουν και άλλοι 3 τόμοι με στοιχεία από την ανασκαφική έρευνα.

Την εκδήλωση άνοιξε η διευθύντρια του Ινστιτούτου καθηγήτρια Jorunn Økland, έπειτα ακολούθησε χαιρετισμός από την κυρία Άννα Καραπαναγιώτου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, τον εντεταλμένο αντιδήμαρχο Τρίπολης κ. Δ. Βόσνο και τον περιφερειάρχη Πελοποννήσου Πέτρο Τατούλη.

Έπειτα τον λόγο έλαβε ο  κύριος ανασκαφέας του χώρου, καθηγητής Erik Østby ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή εδώ και 40 χρόνια και τέλος μίλησε  και η νεότερη ανασκαφέας, αρχαιολόγος Mari Malmer. 

Οι ομιλητές χαρακτήρισαν τον ναό της Αθηνάς στην Τεγέα ως έναν από τους λαμπρότερους της Πελοποννήσου. Ο ναός ήταν κτισμένος στο νοτιοδυτικό άκρο του οχυρωτικού περιβόλου της αρχαίας πόλης. Από τις ανασκαφές έγινε φανερό πως στη θέση αυτή υπήρχε ιερό και λατρεία θεάς από τα μυκηναϊκά χρόνια. Τα ερείπια που σώζονται ανήκουν στο νεότερο δωρικό περίπτερο (4x14) ναό, έργο του Παριανού Σκόπα, που κατασκευάστηκε είτε στα 370 π. Χ. είτε, κατ’ άλλους ερευνητές, στο β’  μισό του 4ου αι., από ντόπιο μάρμαρο των Δολιανών με πρόδρομο, σηκό και οπισθόδομο. Ο σηκός εσωτερικά στολιζόταν με κορινθιακούς ημικίονες και στο βάθος του ήταν στημένα το άγαλμα της Αλέας Αθηνάς (στο κέντρο) και τα μαρμάρινα αγάλματα του Ασκληπιού και της κόρης του Υγείας. Εξωτερικά, η διακόσμηση είχε θέματα από τους τοπικούς μύθους.

Έφη Καστραντά