Οι Λαγκαδινοί μάστορες ασφαλώς δεν έχτισαν μόνο την Αρκαδία, αλλά στα χωριά της έχουν αφήσει μοναδικά μνημεία του πολιτισμού της πέτρας. Γεφύρια, εκκλησίες, αρχοντικά και απλά σπίτια, όλα χτισμένα με σοφία και τέτοια μαστοριά που τους επέστρεψε να αντέξουν στον χρόνο και που κερδίζουν τον θαυμασμό όλων.

 

Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στο έργο των Λαγκαδινών μαστόρων και στον τρόπο με τον οποίον λάξευαν και δάμαζαν τη σκληρή πέτρα  (δείτε ΕΔΩ και ΕΔΩ). Υπάρχει, όμως, ένα υλικό εξίσου σημαντικό τόσο για την εργονομία όσο και για την αντοχή των μνημείων που έβγαιναν από τα χέρια τους. Το σνυδετικό υλικό ανάμεσα στις πέτρες, η ορυκτή άμμος, που με μόχθο συγκέντρωναν και μετέφεραν στον τόπο εκτέλεσης του κάθε έργου τα μαστορόπουλα, οι μαθητές των μαστόρων.

 

Λίγο έξω από τα Λαγκάδια, υπάρχει -και σηματοδοτήθηκε με μια πολύ κατατοπιστική επιγραφή από το Κίνημα Πολιτών Άνθη της Πέτρας- η θέση «Γκριλάς», τόπος εξόρυξης ορυκτής άμμου.

Στην επιγραφή διαβάζουμε:

 

Τα υλικά δόμησης στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική προέρχονταν απλόχερα από την ίδια τη φύση. Η ντόπια πέτρα και το ξύλο, που προέρχονταν από τα πέριξ του οικισμού δάση, είναι τα βασικότερα υλικά δημιουργίας δημόσιων και ιδιωτικών κατασκευών. Ως συνδετικό υλικό στο χτίσιμο, αρχικά χρησιμοποιήθηκε νερό με άργιλο (κοκκινόχωμα), ενώ στη συνέχεια, όταν οι κατασκευές έγιναν μεγαλύτερες, άμμος (ορυκτή ή ποταμίσια) και ασβέστης.

 

Η ορυκτή άμμος χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα και στον οικισμό των Λαγκαδίων. Συγκεκριμένα, τοποθεσίες εξόρυξης και συλλογής άμμου γύρω από τον οικισμό περιελάμβαναν τον Γκριλά, την Κούμπλιζα και τον Ελατάκο, όπου ασβεστόλιθος, μέσα από παμπάλαιες γεωλογικές διεργασίες, είχε κατακερματισθεί σε κλάσματα μεγέθους λίγων χιλιοστών, κατάλληλος για την κατασκευή κονιαμάτων. Η εξόρυξη γινόταν με τη χρήση κασμά -λιθαροκασμά- το δε σκάψιμο ήταν οριζόντιο (κατά μέτωπον).

 

Για τη μεταφορά της άμμου, τα μαστορόπουλα χρησιμοποιούσαν δύο ξύλινα κασόνια που ήσαν ανοιχτά και φαρδιά πάνω και στενεύοντας προς τα κάτω έκλειναν με μια σανίδα, που δεν ήταν σταθερή, αλλά ανοιγόκλεινε σταυρωτά.

 

Τα κασόνια αυτά τα φόρτωναν στο σαμάρι του ζώου, ένα σε κάθε πλευρά, και τα γέμιζαν με τη βοήθεια φτυαριού, προσέχοντας να μοιράζουν τις φτυαριές εξίσου και στα δύο κασόνια, για να μην «γέρνει το σαμάρι».

 

Σαν έφταναν στην περιοχή του έργου, δεν ξεφόρτωναν τα κασόνια από το ζώο, αλλά ανοίγοντας την κάτω σανίδα, άδειαζαν το υλικό σε σωρούς στο έδαφος.