Ο όρος έμφυλη βία είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε οποιαδήποτε βλάβη προκαλείται σε κάποιο άτομο λόγω του κοινωνικού ή βιολογικού του φύλου και είναι το αποτέλεσμα των διακρίσεων που υπάρχουν μεταξύ αντρών και γυναικών.

Ως εκ τούτου αποδέκτες έμφυλης βίας μπορεί να γίνουν με την ίδια πιθανότητα  και οι άντρες και οι γυναίκες. Ωστόσο η βία ποιοτικά και ποσοτικά  πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες γι'αυτό επικρατεί ο απλούστερος όρος “βία κατά των γυναικών” (Ward et al, 2002).

Δίνοντας, λοιπόν, έναν πιο ειδικό ορισμό η  «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, την σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στην δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή (παρ 113. της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνο) .

Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά διαπιστωμένης ανισότητας στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα τη παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους (παρ 118. της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνο).                                                                  

 Επομένως ο όρος βία περιλαμβάνει:

Τη βία μέσα στην οικογένεια (ενδοοικογενειακή βία).
Τη βία γενικά μέσα στην κοινωνία (βιασμός, σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, trafficking/σωματεμπορία).

Ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται κάθε είδους σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος του θύματος από τον πρώην ή νυν σύζυγο ή σύντροφο, καθώς και από μέλη της οικογένειάς του.    

                                                                              
Κύριες εκφάνσεις της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί η βία μεταξύ συζύγων ή συντρόφων, οι επιθέσεις εφήβων προς τους γονείς, η κακοποίηση και εκμετάλλευση ανήλικων ή ηλικιωμένων μελών της οικογένειας (de Benedictis et al, 2006) .

Από τις πιο συνηθισμένες μορφές ενδοοικογενειακής βίας είναι αυτή που εκδηλώνεται από τον (πρώην ή νυν) σύζυγο ή σύντροφο προς τη σύζυγο ή σύντροφο αντίστοιχα η οποία και  θα αναπτυχθεί αναλυτικά σε αυτό το άρθρο.

Η βία μεταξύ συζύγων ή ερωτικών συντρόφων μπορεί να εμφανίζεται με μορφές όπως :

Σωματική που περιλαμβάνει: σπρωξιές, πέταγμα αντικειμένων, γροθιές, κλωτσιές, χαστούκια, άρπαγμα,μπουνιές, χτυπήματα σε διάφορα σημεία του σώματος με τα χέρια ή άλλα αντικείμενα, τσιμπήματα,τρικλοποδιές, ξυλοδαρμό, μώλωπες, δαγκωνιές,κατάγματα,  καταναγκαστική ακινητοποίηση, απόπειρα πνιξίματος, περιορισμός, εγκλεισμός στο σπίτι ή σε δωμάτιο,επιθέσιες με όπλο ή αιχμηρό αντικείμενο,εγκαύματα,συστηματικά βασανιστήρια, ακόμα και φόνο.

Η σωματική κακοποίηση, λοιπόν, κυμαίνεται από το φυσικό περιορισμό μέχρι την αφαίρεση της ζωής.

Ψυχολογική που περιλαμβάνει: προσβολές, χρήση υποτιμητικών ονομάτων, λεκτική κακοποίηση, συναισθηματικό εκφοβισμό, καταστροφή ιδιοκτησίας ή περιουσίας ή αντικειμένων που της ανήκουν ή διατύπωση σχετικών απειλών, βασανισμό ζώων παρουσία του θύματος ως μέσο για να την κάνει να φοβηθεί ότι θα υπάρξει και περαιτέρω βία,ταπείνωση, εμπαιγμό ή κοροϊδία του θύματος ιδιωτικά ή δημοσίως, παρενόχληση,  υπερβολική κτητικότητα, απομόνωση από φίλους ή συγγενείς, να την υποχρεώνει να παραμείνει στο χώρο μετά από ένα καυγά ή να την εγκαταλείπει κάπου μετά τον καυγά μόνο και μόνο να της “δώσει ένα μάθημα”, άσκηση διαρκούς και έντονου ελέγχου,  καταδίωξη (φυσική ή ηλεκτρονική).
Σεξουαλική που συνίσταται σε: σεξουαλική επίθεση (εξαναγκασμός της γυναίκας να συμμετέχει, παρά τη θέλησή της, σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη η σε κάποια μη ασφαλή ή υποτιμητική σεξουαλική δραστηριότητα), σεξουαλική παρενόχληση (εξευτελισμός της γυναίκας, περιορισμός της σεξουαλικότητας ή των αναπαραγωγικών της επιλογών) και σεξουαλική εκμετάλλευση (εξαναγκασμός της γυναίκας να δει περνογραφικό υλικό ή να συμμετάσχει σε πορνογραφική ταινία, παρά τη θέλησή της).

Η σεξουαλική κακοποίηση συχνά συνδυάζεται με τη σωματική: μπορεί να συμβαίνουν ταυτόχρονα ή η σεξουαλική κακοποίηση να συμβαίνει μετά από ένα επεισόδιο σωματικής βίας.

Οικονομική που εκδηλώνεται με οικονομική εκμετάλλευση των πόρων του θύματος, αποστέρηση βασικών φυσικών αγαθών ή οικονομικών πόρων όπως τροφή, ρούχα, φάρμακα, στέγη, χρήματα ή πιστωτικές κάρτες, παρεμπόδιση ή αποτροπή της συζύγου ή συντρόφου να εργαστεί ή να διαλέξει ελεύθερα μια απασχόληση, κλοπή ή απόκτηση των χρημάτων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων του ατόμου μέσω εξαπάτησης.

Βασική συνιστώσα της ενδοοοικογενειακής βίας είναι ο φόβος. Βασίζεται στην επιβολή δύναμης και στην άσκηση ελέγχου από τον σύντροφο ή τον σύζυγο και συχνά, χειροτερεύει με το πέρασμα του χρόνου. Η άσκηση βίας και η κακοποίηση αποτελούν παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (de Benedictis et al, 2006) .

Οι βίαιοι  άντρες μπορεί να είναι κάθε εκπαιδευτικού, μορφωτικού, οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τη φυλή, τη θρησκεία κ.λ.π. Η βίαιη συμπεριφορά τους δεν οφείλεται αναγκαστικά σε αποτυχίες στην επαγγελματική τους ζωή, σε ψυχικές διαταραχές ή σε εξαρτήσεις από ουσίες και αλκοόλ.

Οι κακοποιημένες γυναίκες μπορεί να είναι γυναίκες κάθε εκπαιδευτικού, μορφωτικού, οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τη φυλή, τη θρησκεία κ.λ.π. Τουλάχιστον μία στις τρεις γυναίκες αντιμετωπίζει, κάποια στιγμή στη ζωή της, σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική βία από κάποιο σύντροφο.

Η κακοποίηση, επίσης, έχει επιπτώσεις σωματικές και ψυχολογικές τόσο στις γυναίκες όσο και στα παιδιά  που πολλές φορές κακοποιούνται είτε άμεσα είτε έμμεσα. 

Συνήθεις συμπεριφορές

Ο σύντροφος που κακοποιεί συνήθως:

Ζηλεύει παθολογικά. Είναι υπερβολικά κτητικός.
Θέλει να ξέρει κάθε ώρα και στιγμή πού είναι και τι κάνει η γυναίκα.
Θέλει να περνά η γυναίκα όλο τον ελεύθερο χρόνο της  μαζί του.
Ζηλεύει τα παιδιά του, τους συγγενείς, τους φίλους ή τους συναδέλφους της γυναίκας.
 Απομονώνει την γυναίκα  από την οικογένεια και τους φίλους της  και δεν της  επιτρέπει να έχει  επαφές μαζί τους.
Της υπαγορεύει πώς να μιλήσει και πώς να συμπεριφερθεί ή τι απόψεις να έχει.
Εξοργίζεται όταν έχεις διαφορετική άποψη από τη δική του.
Την μειώνει μπροστά σε άλλους, την ταπεινώνει δημόσια.
Δεν σέβεται τη σωματική και την ψυχική της υγεία.
Σχολιάζει αρνητικά την εμφάνιση, τα κιλά, τα ρούχα της.
Την εξαναγκάζει σε ερωτική επαφή ή σε ερωτικές πράξεις.
Επιμένει να έχει τον έλεγχο των χρημάτων της.
Δεν της επιτρέπει να εργαστεί ή την αναγκάζει να εργαστεί.
Θυμώνει εύκολα.
Είναι επιθετικός με άλλους ανθρώπους.
Μοιάζει να έχει διπλή προσωπικότητα. Γοητευτικός και ευχάριστος στους άλλους, επιθετικός με την γυναίκα.
Την κατηγορεί για τη συμπεριφορά του και τα προβλήματά του.
Δεν δέχεται τις συμβουλές της. Απαξιώνει ταυτόχρονα τη γνώμη ή την κρίση της.
Ρίχνει την ευθύνη για τα προβλήματά του στις προηγούμενες σχέσεις του, στις πρώην συντρόφους του.
Έχει ιστορικό βίας στην οικογένειά του.
 Κάνει την γυναίκα  να φοβάται να δώσει τέλος στη σχέση  μαζί του.
Δείχνει να μην υπολογίζει τον νόμο και να θέτει εαυτόν υπεράνω αυτού (de Benedictis et al, 2006) .

Ερμηνεία του φαινομένου υπό την οπτική του φύλου

Τα κοινωνικά στερεότυπα παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών βάσει του φύλου, οπότε από την παιδική κόλας ηλικία κατασκευάζεται μια μπλε και μια ροζ φυλακή μ' όλες τις κλασσικές απόψεις που διαχωρίζουν τα παιδιά βάσει του φύλου. Σε μια τέτοια πατριαρχική κοινωνία στην οποία κυριαρχούν γενικώς οι οριζόντιες και οι κάθετες διακρίσεις ο “σωστός” άνδρας και η “σωστή” γυναίκα έχουν πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία οφείλουν να μάθουν, να τα εκδηλώσουν και να τα περάσουν από γενιά σε γενιά.Τα κοινωνικά αυτά στερεότυπα αποτελούν τον κοινωνικό καθορισμό του ανδρισμού και της θηλυκότητας.Οι άνδρες επιλύουν τις διαφορές τους με σωματική δύναμη και ανδρισμό ενώ οι γυναίκες με το να υποχωρούν και να παραπονιούνται. Επίσης οι άνδρες δεν πρέπει να δείχνουν φόβο, θλίψη και πρέπει να είναι κυρίαρχοι και επιθετικοί (Petroulaki et al, 2006).

Ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία

Ένα ειδικό και ενιαίο νομοθέτημα εμφανίζεται στην ελληνική έννομη τάξη το 2006  για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας που απαγορεύει τη βία κάθε μορφής στα πλαίσια της οικογένειας. Στα πλαίσια του νόμου 3500, η γυναίκα ως νυν, πρώην ή εν διαστάσει σύζυγος, αλλά και ως σύντροφος, αρκεί να συνοικεί με το δράστη, προστατεύεται μέσα από ένα πλέγμα διατάξεων αστικού και ποινικού δικαίου. Η άσκηση κάθε μορφής βίας (ψυχολογική, σωματική, προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας) μεταξύ των οικογενειακών μελών απαγορεύεται, ενώ η διάπραξη αδικήματος ενδοοικογενειακής βίας συνιστά μαχητό τεκμήριο κλονισμού του γάμου. Αυξάνονται τα όρια ποινής των ποινικών αδικημάτων που στο νόμο αναφέρονται, με το συζυγικό εξαναγκασμό σε συνουσία να μεταρέπεται σε κακουργηματική πράξη. Εισάγεται επίσης, ο θεσμός της ποινικής διαμεσολάβησης που συστήνει μια νέα δυνατότητα εξωδικαστικής επίλυσης υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας, χωρίς να στερεί από τους συζύγους τη δυνατότητα να διαζευχθούν. Τα ποινικά αδικήματα που στο νόμο προβλέπονται είναι αυτεπάγγελτα διωκόμενα, παρέχοντας στο θύμα δυνατότητα για δωρεάν καταγγελία, ενώ προβλέπεται η δυνατότητα προστασίας του με περιοριστικούς όρους και ασφαλιστικά μέτρα προσωρινής ρύθμισης της κατάστασης. Επίσης, στα θύματα ενδοικογενειακής βίας που ζητούν τη λήψη τέτοιων ασφαλιστικών μέτρων παρέχεται η δυνατότητα δωρεάν νομικής βοήθειας με μόνη την απόδειξη του περιστατικού βίας, αν υφίσταται έστω και προσωρινά αδυναμία καταβολής των απαραίτητων δικαστικών δαπανών.

Το Συμβουλευτικό Κέντρο Τρίπολης

          Στο πλαίσιο πρόληψης και καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών στην πόλη μας λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2012 το Συμβουλευτικό Κέντρο Τρίπολης το οποίο εντάσσεται στο δίκτυο υποστηρικτικών δομών για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) και συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του ΠΕΠ Πελοποννήσου 2014-2020.

          Το Συμβουλευτικό Κέντρο Τρίπολης παρέχει ΔΩΡΕΑΝ υπηρεσίες συμβουλευτικής στήριξης σε γυναίκες θύματα βίας που έχουν δεχθεί οποιαδήποτε μορφή βίας και στελεχώνεται από σύμβουλο υποδοχής/διοικητικό προσωπικό, ψυχολόγο, κοινωνική  λειτουργό και νομικό. Οι υπηρεσίες καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής και αφορούν σε:

ενημέρωση και εξειδικευμένη πληροφόρηση
ψυχοκοινωνική συμβουλευτική (εξειδικευμένη στήριξη με την οπτική του φύλου)
εργασιακή συμβουλευτική
νομική συμβουλευτική/πληροφόρηση για τα δικαιώματα των γυναικών, τους σχετικούς νόμους, τις απαιτούμενες διαδικασίες για την υποβολή μήνυσης, καταγγελίας, κ.ά.
συνεργασία με άλλες υπηρεσίες και παραπομπή των γυναικών σε ξενώνες, στις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές, στο δικαστήριο, σε νοσοκομεία, σε φορείς αρμόδιους για προνοιακά ή άλλα επιδόματα, σε φορείς απασχόλησης, προστασίας και υποστήριξης παιδιών κ.ο.

       Οι ενδιαφερόμενες μπορούν να απευθύνονται στο Συμβουλευτικό Κέντρο:

Πλατεία Νέας Δημοτικής Αγοράς, Ισόγειο (Δευτέρα έως Παρασκευή από τις 8πμ-4μμ)

Τηλ.: 2710 241814 / Fax: 2710 239592 / E-mail: tripoli@isotita.gr

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα:.womensos.gr

Από τα στελέχη του Συμβουλευτικού Κέντρου Τρίπολης

Αγγελική Χριστοπούλου, Κοινωνική Λειτουργός

Ελένη Μητροπούλου, Νομικός

Θεοδώρα Τσαούση, Ψυχολόγος

Σταυρούλα Πολυζωγοπούλου, Σύμβουλος Υποδοχής

Βιβλιογραφία:

Beijing Declaration and Platform for Action.                    Ανακτήθηκε από το:  http://www.un.org/womenwatch/daw/beijing/platform/declar.htm

de Benedictis, T., Jaffe, J., & Segal, J. (2006). Domestic Violence and Abuse: Types, Signs, Symptoms, Causes, and Effects. The American Academy of Experts in Traumatic Stress. Retrieved July 10, 2010 from: www.wellspring.edu.lb/s/696/images/FileLibrary/56286801-f219-44ae-a360b0...

Petroulaki, K., Dinapogias, A, Morucci, S., & Petridou, E. (2006). Sensitizing male population against intimate partner violence (IPV): Trainer’s Manual. Athens: Center for Research and Prevention of Injuries (CEREPRI), Department of Hygiene and Epidemiology, School of Medicine, Athens University.

Ward, J. (2002). If Not Now, When? Addressing Gender-based Violence in Refugee, Internally Displaced and Post-conflict Settings - A Global Overview. New York: The Reproductive Health for Refugees Consortium (RHRC). Retrieved April 10, 2015 from: http://goo.gl/HK02XD