«Η μισή Ανατολική Αττική είναι αυθαίρετα χτισμένη. Το Ηράκλειο σε ποσοστό 70% είναι αυθαίρετα δομημένο. Μια ολόκληρη πόλη, δηλαδή.»

Τα παραπάνω αποτελούν παραδοχές της προσκεκλημένης του ΤΕΕ Πελοποννήσου κυρίας Σταυρούλας Αγρίου, Πολιτικού Μηχανικού, Συμβούλου υπουργού Περιβάλλοντος & Ενέργειας, η οποία παρουσίασε στους πολιτικούς μηχανικούς τον Νόμο 4495/17 (167Α/3-11-2017) «Έλεγχος και προστασία του δομημένου περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις» στο κατάμεστο Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο στην Τρίπολη τη Δευτέρα 27 Νοεμβρίου. Έναν νόμο που, σύμφωνα με τους δημιουργούς του, θα λύσει πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν επαγγελματίες και υπηρεσίες.

Αρκεί, βεβαίως, όπως ειπώθηκε παραπάνω από μία φορές κατά την παρουσίαση, να προχωρήσουν οι ηλεκτρονικές διαδικασίες και να δημιουργηθούν οι πλατφόρμες που είναι απαραίτητες ώστε να λειτουργήσει το νέο νομοθετικό πλαίσιο, στόχος του οποίου είναι η μείωση του χρόνου αναμονής και η απλοποίηση των διαδικασιών, αλλά και η πλήρης διαφάνεια.

Στον απόηχο της μεγάλης καταστροφής στη Δυτική Αττική, δε, που κόστισε τη ζωή σε 23 ανθρώπους, ο νέος νόμος αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ιδιαιτέρως, μάλιστα, αφού ο ίδιος ο Δήμος είχε κατασκευάσει μέσα σε ρέμα ολόκληρο αμαξοστάσιο…

Η πρόεδρος του ΤΕΕ Πελοποννήσου κυρία Χαρίκλεια Τσιώλη παρουσίασε την προσκεκλημένη κυρία Αγρίου και τόνισε ότι οι μηχανικοί είναι υπέρ της απλοποίησης των διαδικασιών και υπέρ της επιτάχυνσης των αδειοδοτήσεων. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι χρειάζεται ανθρώπινο δυναμικό στις υπηρεσίες, όπως και σοβαρή χρηματοδότηση, καθώς προβλέπονται πολλά ηλεκτρονικά συστήματα, πλατφόρμες και βάσεις δεδομένων, αλλά και πολιτική βούληση. Επομένως, σύμφωνα με την κυρία Τσιώλη, το ζητούμενο είναι να υπάρξει εθνική χωροταξική πολιτική που είναι το βασικό εργαλείο για να υπάρξει παραγωγή, ανάπτυξη και πρόοδος στον τόπο μας. 

Σκοπός είναι ο νόμος αυτός να υλοποιηθεί και να λειτουργήσει. Όπως να προχωρήσουν το Κτηματολόγιο, οι χρήσεις γης, οι δασικοί χάρτες, τα διάφορα χωροταξικά σχέδια.

Ακολούθως τον λόγο έλαβε η κυρία Αγρίου, η οποία είπε ότι για να συνταχθεί ο νέος νόμος πραγματοποιήθηκαν συνεχείς συνεδριάσεις επί δύο χρόνια, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος, που ήταν να αντιμετωπιστεί ολιστικά το ζήτημα του ελέγχου και της προστασίας του δομημένου περιβάλλοντος. Αναφέρθηκε στην πραγματικότητα: από το 1880 ψηφίζονται νόμοι και εκατοντάδες διατάξεις για τα αυθαίρετα, «τακτοποιούνται», αλλά η κατάσταση δεν αντιμετωπίζεται. Όπως είπε, ο νέος νόμος έρχεται να αντιμετωπίσει τον υδροκεφαλισμό των υπηρεσιών, να απλοποιήσει τη διαδικασία αδειοδότησης, να καθιερώσει όργανα που θα ασκούν έλεγχο, καθώς έως σήμερα ο έλεγχος αντιμετωπίζεται ως πάρεργο στις πολεοδομίες, και να εισαγάγει διαφανείς διαδικασίες μέσω των ηλεκτρονικών εφαρμογών που θα λειτουργήσουν.

Σήμερα χρειάζονται 30 χρόνια για μία πολεοδομική μελέτη.

Οι αρμοδιότητες ελέγχου στις Περιφέρειες

Όπως είπε η κυρία Αγρίου, οι Υπηρεσίες Αδειοδότησης Δόμησης παραμένουν στους Δήμους, αλλά κάθε Περιφέρεια θα αποκτήσει από μία Υπηρεσία Ελέγχου Δόμησης. Δηλαδή, στη χώρα μας θα στελεχωθούν 13 Παρατηρητήρια και ένα Κεντρικό. Όπως είπε η σύμβουλος του υπουργού, με Προεδρικό Διάταγμα θα προσληφθεί το προσωπικό που θα στελεχώσει τα Παρατηρητήρια.

Οι Δήμοι που δεν έχουν υπηρεσίες, θα ενωθούν με όμορους Δήμους ώστε να δημιουργηθεί μια Πολεοδομία.

Σκοπός των Παρατηρητηρίων είναι να ελέγχουν το δομημένο περιβάλλον, ενώ ένα νέο όργανο, το Συμβούλιο Δομημένου Περιβάλλοντος στο οποίο θα συμμετέχουν και αιρετοί της ΚΕΔΕ αλλά και οι περιφερειάρχες, θα έχει την ευθύνη των Παρατηρητηρίων και της καταγραφής.

Ακόμη, στον νέο νόμο προβλέπεται η επιτάχυνση της έκδοσης οικοδομικής άδειας. Όλα θα γίνονται ηλεκτρονικά . Θεσπίζεται η Προέγκριση Οικοδομικής Άδειας και ο δειγματοληπτικός έλεγχος στο 30% των δομημένων επιφανειών κάθε χρόνο, μέσω ενός αλγορίθμου.

Η Τράπεζα Δικαιωμάτων Δόμησης

Με τον νέο νόμο δημιουργείται μια Τράπεζα Δικαιωμάτων Δόμησης, στην οποία θα αποθηκεύονται όλα τα δικαιώματα ιδιοκτησίας από βαρυνόμενα ακίνητα και από κοινόχρηστους χώρους για τους οποίους δεν έχουν δοθεί αποζημιώσεις. «Παίρνουμε τους τίτλους από τα βαρυνόμενα και τους βάζουμε στην Τράπεζα Δικαιωμάτων, ώστε να πληρώσει ο ωφελούμενος τον βαρυνόμενο. Αυτό θα γίνεται ανά Δήμο», διευκρίνισε η κυρία Αγρίου.

Αυθαίρετα, πρόστιμα, εκπτώσεις

Τα αυθαίρετα προ του 1955 δεν θεωρούνται αυθαίρετα, δεν τους επιβάλλονται πρόστιμα νομιμοποίησης και επιτρέπεται η μεταβίβασή τους. Το ίδιο ισχύει και για παλαιά αυθαίρετα που έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση με τους αντίστοιχους νόμους του 1977, 1983, 1985 και 2005. Τα αυθαίρετα 1955-1975 νομιμοποιούνται με την καταβολή παραβόλου 250 ευρώ, χωρίς την πληρωμή προστίμου. Τα αυθαίρετα 1975-1982 νομιμοποιούνται με την πληρωμή παραβόλου και του 15% του προστίμου.

Ακόμη, για τα αυθαίρετα από 1.1.1983 έως 31.12.1992 και για εκείνα από 1.1.1993 έως 28.7.2011: Τα πρώτα νομιμοποιούνται με την πληρωμή παραβόλου και του 60% του προστίμου. Τα δεύτερα καταβάλλοντας το παράβολο και το 100% του προστίμου. Για τα αυθαίρετα με παρανομίες άνω του 40%, η οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση θα γίνει με επιπλέον αγορά συντελεστή, όταν ετοιμαστεί το σχετικό ηλεκτρονικό σύστημα.

Ο υπολογισμός του προστίμου γίνεται με βάση το εμβαδόν της αυθαίρετης κατασκευής ή χρήσης επί την τιμή ζώνης στην περιοχή του ακινήτου, σύμφωνα με το σύστημα αντικειμενικών αξιών, επί τον συντελεστή 15% και επί τους συντελεστές των σχετικών ενδείξεων - τετραγωνιδίων της αίτησης, όπου απαιτούνται (ανάλογα με την κατηγορία του αυθαιρέτου).

Ο ιδιοκτήτης μπορεί να διαλέξει ανάμεσα στην εφάπαξ αποπληρωμή (εξασφαλίζει έκπτωση 20%, αν γίνει σε ένα μήνα), την άμεση καταβολή του 30% και του υπολοίπου 70% με δόσεις (εξασφαλίζει έκπτωση 10%, επίσης εντός μήνα) ή την καταβολή με δόσεις (έως 100). Να σημειωθεί ότι ο ιδιοκτήτης δικαιούται έκπτωση 20% αν ξεκινήσει τη διαδικασία έως τις 8.4.2018 και 10% αν ξεκινήσει τη διαδικασία από 9.4.2018 έως 8.10.2018. Μια σειρά από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες: ΑμεΑ (καταβάλλουν 15-20% του προστίμου), παλιννοστούντες ομογενείς (20% του προστίμου) και πολύτεκνοι (20%-50%). Επίσης, τρίτεκνοι με ατομικό εισόδημα έως 25.000 ευρώ ή οικογενειακό εισόδημα έως 40.000 ευρώ (30% του προστίμου), μακροχρόνια άνεργοι (30% του προστίμου) κ.ά.

«Ο νέος νόμος θέλει χρόνο»

Στην αρχή της τοποθέτησής της, η κυρία Αγρίου υπογράμμισε ότι για να λειτουργήσει ο νέος νόμος, πρέπει να του δοθεί χρόνος. Πράγματι, έχουμε συνηθίσει οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα να αλλάζουν το νομοθετικό πλαίσιο που κληρονομούν, πολλές φορές δίχως καν να προηγηθεί μια αξιολόγηση για το κατά πόσον αυτό «δουλεύει» ή όχι. Σχεδόν εκδικητικά αλλάζουν οι νόμοι στην Ελλάδα, όταν θα έπρεπε να υπάρξει σταθερότητα σε βάθος ετών.

Σε τούτη την περίπτωση, σχεδόν ομόφωνα οι μηχανικοί παραδέχονται ότι χρειαζόταν αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου. Ωστόσο, πρέπει να δοθεί χρόνος και κυρίως χρήμα και μάλιστα σε δύσκολα μνημονιακά χρόνια για να λειτουργήσουν όλες αυτές οι πολύ χρήσιμες ελεγκτικές δομές και οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες που ευαγγελίζονται ουσιαστικές αλλαγές.

Όμως, επειδή η πείρα από τη δημιουργία ανάλογων ηλεκτρονικών συστημάτων στη χώρα μας είναι πικρή –για παράδειγμα, έχουν δαπανηθεί πολλά εκατομμύρια μέσα σε δέκα χρόνια και δεν υπάρχει ηλεκτρονική διασύνδεση ανάμεσα στα υπουργεία- φοβούμαστε ότι όλα τα παραπάνω θα μείνουν κενό γράμμα.

Γαλανιάδη Εύα