Την 20η Μαρτίου εορτάζεται στο Παλούμπα, (Δημοτική Ενότητα Ηραίας) του Δήμου Γορτυνίας στην Αρκαδία  (30χλμ από τη Δημητσάνα), η έναρξη της Γορτυνιακής επανάστασης, που στην πραγματικότητα αντιστοιχούσε στην κήρυξη της Μοραΐτικης Επανάστασης εφόσον  ηγέτες της ήταν ο Παλουμπαίος Δημητράκης Πλαπούτας και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Μελετώντας τον πρωτοσύγκελο και μοναχό της Ιεράς Μονής του Μεγάλου Σπηλαίου Αμβρόσιο Φραντζή, και συγκεκριμένα το πεντάτομο έργο του «Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος», ιστορικά απομνημονεύματα τα οποία τον καθιέρωσαν  ως τον πρώτο ιστορικό  της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, μεταφέρουμε το παρακάτω απόσπασμα:

«ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ»

Αρχόμενη από του έτους 1715 και λήγουσα το 1835

ΔΙΗΡΗΜΕΝΗ ΕΙΣ ΤΟΜΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΑΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣΑ

ΠΑΡΑ ΑΜΒΡΟΣΙΟΥ ΦΡΑΝΤΖΗ

Πρωτοσύγκελλου της πρώην Χριστιανουπόλεως, επαρχίας (Αρκαδίας)

ΚΑΙ ΕΚΔΟΘΕΙΣΑ παρ’αυτού προς χρήσιν των Ελλήνων προσφωνηθεισα σε τω ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΑΤΩ ΒΑΣΙΛΕΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΟΘΩΝΙ ΤΩ Α

ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1839

«…. Οι αδελφοί Πλαπούται Δημήτριος και Γεωργάκης υιοί του Κώλια Πλαπούτα διαδεχθέντες την υπηρεσία του Πατρός των, φθάσαντος εις γηραιάν ηλικίας, αναδειχθέντες δε μιμηταί του πατρός αυτών, και οπαδοί της πολυπειρίας και ικανότητος του, και ως τοιούτοι μυηθέντες τα της φιλικής εταιρίας, ο μεν Δημήτριος διαμένων εις την Ζάκυνθον και διατελών αξιωματικός εις την Αγγλική Υπηρεσίαν, ο δε Γιωργάκης κατηχθείς παρ’ αυτού ελθόντος από την Ζάκυνθον (το 1819 Μαρτίου 17), έμενον αμφότεροι εις Παλούμπα (Κώμην της Καρυταίνης) την πατρίδα των, έχοντες βεβαιότητα ότι την 25η Μαρτίου 1821 έμελλε να εκραγή η Ελληνική Επανάστασις καθ’όλα τα μέρη, και είδοτες καλώς τας υπόνοιας και τους φόβους των Οθωμανών, συνεννοηθέντες μετά του Θ. Κολοκοτρώνη και τίνων άλλων, συνήθροισαν εκ την ιδίας αυτών Κώμης, Παλούμπα, 50 οπλοφόρους , λάβοντες δε πρώτον τας ευχάς του γέροντος πατρός των, και προσκαλέσαντες τον ιερέα, έψαλον εν τω μέσω της Κώμης (Παλούμπα) των Λιτανίαν, και ούτως ασπασμένοι τας αγίας εικόνας κα αλλήλους των, την 20η Μαρτίου….»

Βιβλιοθήκη Ακαδημίας Αθηνών: Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος / Αμβροσίου Φραντζή ; εισαγωγή Γεωργίου Π. Κουρνούτου ; ευρετήριον - επιμέλεια Ιωάννας Γιανναροπούλου,

Αθήναι :Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών , 1975

Μελετώντας για την  δράση των Πλαπουταίων, από το Παλούμπα Αρκαδίας, διαβάζουμε στο έργο του Τάκη Κανδηλώρου «Η ΓΟΡΤΥΝΙΑ» 1898, μεταφέρουμε το παρακάτω απόσπασμα:

«….πολλά ψάλλονται άσματα υμνούντα τους κατά Λαλαίων θριάμβους του. Ιδού τρία εξ αυτών, ων τα δυο πρώτα εισίν ανέκδοτα, το δε τρίτον συμπεπληρωμένον:

Το λεν οι κούκοι στα βουνά και η πέρδικες στα πλάγια

Το λέει μια Φαναριώτισα και μια Λαλιωτοπούλα

Δεν σ’ τωπα Κεχαγιόμπεη και σένα Βέη-Ζουλάγα

Την Κυριακή να φύγετα στου Λάλα μη σταθήτε

Γιατί έφτασεν η κλεφτουργιά κι ο Κόλιας ο Πλαπούτας

Κι ακόμα ο λόγος έστεκε κι ακόμα ο λόγος λέει

Κι ο Γέρω Κόλλιας έρχεται το κάστρο να τους πάρη..

Κατά την έφοδον εκείνην ο Κόλιας απήγαγεν εις Παλούμπα αιχμαλώτους άνδρας και γυναίκας, οι δε Παλουμπαίοι έψαλλον μυκτηριστικώς, απευθυνόμενοι εις τας ενδόξους τοποθεσίας των αντιζήλων τα εξής:

Λουκίσσα με τα κρύα νερά, με τους εφτά καντάλους

Και συ καημένε Μπαστηρά με τα πολλά κεράσια

Και Λάλα με χανούμισες με της βαρειές κυράδες

Που δεν εμπεγεντούσανε τη γης για να πατήσουν.

Τώρα πως καταντήσανε… Βαρελοκουβαλίστρες

Φέρνουν βαρέλια για ψωμί του Κόλια του Πλαπούτα

Ιδού δε και τρίτον άσμα, εξ ου φαίνεται η προς τον συμπένθερον Θεοδώρον Κολοκοτρώνη άπειρος πεποίθησις και εκτίμησις του Κόλια:

Πιάνουν και γράφουν γράμματα οι Τούρκοι οι Λαλαίοι

Και γράφουν του Καπόμπαση του Κόλια του Πλαπούτα,

Απ΄ όξω λέει τα’ απόγραμμα και μέσα λέει το γράμμα

Σ’ εσέ Κόλια Καπόμπαση Ζαπίτη της Λειοδώρας

Για πέμας, τι ζουρλάθηκες και συ και τα παιδιά σου

Και μας γυρεύεις πόλεμο για να μας πολεμήσης;

Αν θέλης γρόσια πάρε μας, φλωριά μη τα λυπάσαι

Αν θέλης και του Μπέλεσι τσιφλίκι να το πάρης…

Αλλοιώς πασάδες θε να ρθούν Κόλια να σε χαλάσουν…

-Εγω Πασά δεν σκιάζουμαι και Τούρκους δεν φοβάμαι

Και θα σας κάνω πόλεμο για να σας πολεμήσω

Γιατί ταχειά από το Ζάκυνθο θα ρθή ο Κολοκοτρώνης

Τότε θα ιδήτεβρε σκυλιά και εσείς παληομουρτάδες

Θα ιδήτε της Χανούμισες μ’ όλους τους φερετζέδες

Να ιδήτε πως σας κανουμε εμείς οι Παλουμπαίοι»

Αλλ’ η βιαιότης του χαρακτήρος του Κόλια εξεδηλώθη πολλάκις και εναντίον τινων Ελλήνων, ους εμίσει. Αντίζηλος του εν τη επαρχίς φιλοδόξων την θέισν του Καπόμπαση, ήτο ο εκ Κοκορά της Ηραίας Κ. Τσάκαλης, εκδράμων δε πότε ο Κόλιας κατά του χωριού εθριάμβευσε φονευσάντος του Λιακόπουλου τον γαμβρόν του Τσάκαλη Νταφλώρον, έκτοτε δ’ εκείνος ησύχασεν.

Στη συνέχεια σε επόμενο  απόσπασμα, ο Κανδηλώρος, αναφέρει τους υπασπιστές και υπαρχήγους έμπιστους συμπολεμπιστές του, στην ουσία τους Ηραιάτες που αποτελούσαν το αποκλειστικό Επιτελείο του Δημητράκη Πλαπούτα.

«…..Του Πλαπούτα γραμματείς υπήρξαν οι Γ. Γιωτόπουλος και Φώτης Δάρας, υπασπιστής δ’ επί Δράμαλη ο εκ Λαγκαδίων Ι. Στρατηγόπουλος, τέως εν ύδρα έμπορος πολλά θυσιάσας δια την πατρίδα. Ως υπαρχηγοί του τμήματος τούτου διέπρεψαν εκ Παλούμπα και τα δύο νόθα τέκνα του Κόλια, Παρασκευάς και Αθανάσιος και ο ενήλιξ ήδη υιός του Γεωργάκη, Γιαννίκος, ως πρωτοπαλλήκαρα δε  του Στρατηγού ο Πανοριάς (Πανουργιάς-Παναγιώτης) Ηλιόπουλος από Παλούμπα, ο Μαστρο-Γιώργης Μπίρης, ο Πανουσάκος Πανταζόπουλος, ο Λιάκος Λιακόπουλος ή Μαυροειδής, ο Χρήστος Τσέμης και ο Γ. Τσώκος, ο εκ Βλόγγου Παναγ. Καντάσης, ο Αντ. Λαμπρόπουλος και ο Ι. Πισιμίσης σημαιοφόρος αυτού. Εκ Βλόγγου οπλαρχηγός ο Νικ. Καφετζής πληγωθείς εν Λάλα, εκ Τρέσταινας ο Καπετάν Αγγελής γαμβρός του Γ. Πλαπούτα, εκ Βλαχοραυτίου ο Κυρ. Αλεξόπουλος και ο τροφοδότης του Κολοκοτρώνη Παπαθανάσης. Εκ Ζατούνης προεστώς επίσημος ο Παναγιώτης Ηλιόπουλος ων γαμβρός του Αθαν. Αντωνόπουλου και πολλάκις διωχθείς υπό των Τούρκων. Δεύτερος προεστώς ήτο ο Νικ. Θανόπουλος. Επολέμησαν δε υπο το Πλαπούταν ο Αθ. Θανόπουλος,  ο Καψοκαλύβας ή Σταματόπουλος και ο Γ. Βενετσανόπουλος φονευθείς εν Αθήναις. Μικροί οπλαρχηγοί ήσαν ο Μητρόπουλος εκ Κακουραίων, ο Παπαγιώργης από τα Ζουλάτικα, ο Ιωαν. Κουσουρής εκ Ψάρι, ο Φώτης Δάραςεκ Σέρβου και ο Ανδρέας ο Γιαννόπουλος από το Καραχασάνι. Προεστώς εις τον Αγιάννην ο Κ. Μιχαλακόπουλος αποθανών βουλευτής, των όπλων δε ο υιός του Χαραλάμπης, γαμβρός του Πλαπούτα, από το Καλιάνι δε ο Γ. Κοκοσούλης.

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΗ ΠΛΑΠΟΥΤΑ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ