Η ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Ελλάδα ξεκίνησε, δεδομένων των συνθηκών, πολύ αργότερα από ό,τι στην Ευρώπη και έχει ελάχιστα κοινά σημεία μαζί της, καθώς, αν και υπήρχαν σχέδια και προθέσεις, δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις για να ευδοκιμήσει. Ωστόσο, και παρά την έλλειψη χρηματοδοτικών εργαλείων, ακόμα και σε τοπικό επίπεδο, εμφανίστηκαν μικρότερες ή μεγαλύτερες βιομηχανικές μονάδες που εξυπηρετούσαν την τοπική οικονομία αλλά και που, κάποιες φορές, διέπρεψαν και εκτός αυτών.

Στην Τρίπολη των αρχών του 20ού αιώνα ένας μικροπωλητής που προμήθευε με τα απαραίτητα τους εργάτες του σιδηροδρόμου ονειρεύτηκε και πέτυχε να ιδρύσει το δικό του εργοστάσιο σαπωνοποιίας και στη συνέχεια μακαρονοποιίας και παγοποιίας. 

Ο Ν. Μάµαλης, «πατέρας» του εργοστασίου, γεννήθηκε στον Αχλαδόκαµπο και ξεκίνησε τη σταδιοδροµία του ως µικροπωλητής στους εργάτες που άνοιγαν την Σιδηροδροµική Γραµµή. Παντρεύτηκε τη Μαριγούλα Ντούσια και απέκτησαν επτά παιδιά (τους Γιώργη, Θεόδωρο, Τάκη, Βασίλη Θάνο και δυο κορίτσια, τη Γεωργία και τη Μαρίκα). 

Το 1913 γνωρίζει τους Αφούς Σβολόπουλους, σαπωνοποιούς, και συνεταιρίζεται. Με τις λίγες οικονοµίες του αγοράζει ένα παλιό χάνι στην οδό Σπάρτης, το οποίο µετατρέπει σε εργοστάσιο σαπωνοποιίας αφού διέλυσε την εταιρεία µε τους Αφούς Σβολόπουλους. Μαζί µε τα παιδιά του (Γιώργος, Θεόδωρος, Τάκης, Βασίλης και Θανάσης) δουλεύουν νύχτα-µέρα, µπαίνουν  δυναμικά στην αγορά, ανοίγουν υποκατάστηµα στο Ναύπλιο ενώ παίρνουν και διάφορες αντιπροσωπίες όπως το γάλα ΑΣΠΙΣ.

Για μια σαπωνοποιία στην Τρίπολη εγκαινιάζονται θαλάσσιες γραμμές στην Κρήτη

Επειδή στα σαπούνια η πρώτη ύλη ήταν το λάδι και η Τρίπολη δεν είχε παραγωγή, το 1924 διαλέγουν ένα λαδοχώρι στην Κρήτη, στην νότια παραλία της Παλιοχώρας, και ιδρύουν εργοστάσιο σαπωνοποιίας που απορροφά όλη την παραγωγή λαδιού της περιοχής. Εγκαινιάζεται θαλάσσια συγκοινωνία µε καΐκια από την Παλαιόχωρα (διότι αρχικά η συγκοινωνία γινόταν µε µουλάρια µέσα από τα φαράγγια) στα Χανιά και από εκεί στο Πειραιά για να µεταφέρουν τα σαπούνια. 

Στη συνέχεια στην Τρίπολη και στη συµβολή των οδών Λαγοπάτη και Αταλάντης ξεκίνησαν το παγοποιείο, τα ψυγεία και το 1934 το µακαρονοποιείο. Παρασκεύαζαν τα µακαρόνια Primo, Star, Λέοντος, αλλά και πάγο που τον πουλούσαν στα σπίτια και τα καταστήµατα. Τα παιδιά  του δουλεύουν σκληρά, µεγαλώνουν το εργοστάσιο και προσλαµβάνουν πολλούς εργάτες. Ο Γεώργιος, ο Θεόδωρος και ο Τάκης αφού τέλειωσαν το σχολείο ασχολούνται µε το εργοστάσιο µε σύµβουλο πάντα τον πατέρα τους. Ο Βασίλης και ο Θάνος πηγαίνουν σχολείο στην Αθήνα  στη Λεόντειο Σχολή και συνεχίζουν  στο Πανεπιστήµιο. Ο Βασίλης τελείωσε το Χηµικό του Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου και ο Θάνος την ΑΣΟΕ. Με τον Πόλεµο σταµατάει η παραγωγή. Το 1944 πεθαίνει ο Νίκος Μάµαλης. Ο  Βασίλης, χημικός το επάγγελμα προτού γυρίσει στο εργοστάσιο εργάστηκε αρχικά στο Χηµείο του Κράτους και µε τα ταξίδια του στο εξωτερικό διάλεγε και έφερνε τα καλύτερα µηχανήµατα λόγω της µεγάλης ζήτησης των προϊόντων τους. 

Ο Βασίλης, αν και δεν ήταν παρών στο εργοστάσιο, πάντα έδειχνε το ενδιαφέρον του και έδινε τη γνώµη του σε κάθε νέα επιχειρηµατική  κίνηση Το  αποτέλεσµα ήταν να ανεβάσουν ακόµα πιο ψηλά αυτό που ξεκίνησε αρχικά ο πατέρας τους. 

Φυσικά η επιτυχία του εργοστασίου τις δεκαετίες 1950-1970 οφειλόταν και  σε αυτούς αλλά και στην εργατικότητα του προσωπικού. Μεγάλες παραγγελίες έφευγαν κάθε µέρα για Ηλεία, Λακωνία,  Αργολίδα, Μεσσηνία, για όλη την Αρκαδία αλλά και για την Αθήνα.

Το εργοστάσιο έμεινε στα χέρια του Νικόλαου Μάµαλη, εγγονού του ιδρυτή (ο οποίος εξόπλισε το εργοστάσιο µε µοντέρνα µηχανήµατα), και συνέχισε τη λειτουργία του µέχρι τη δεκαετία του 1970. 

Σήµερα, στο χώρο του πάλαι ποτέ εργοστασίου υψώνεται µεγάλο συγκρότηµα γραφείων, όπου στεγάζονται, εδώ και τρία χρόνια οι περισσότερες υπηρεσίες του ∆ήµου Τρίπολης.

Ευχαριστώ για τις πληροφορίες του εργοστάσιου τον Νίκο Γ. Μάµαλη και τη Μαρί Αθ. Μάµαλη. Το φωτογραφικό αρχείο είναι ευγενική προσφορά του κ. Νικόλαου Γεωργίου Μάµαλη και της κυρίας Ασπασίας Μπιρμπίλη. Η διαφήµιση είναι από την εφηµερίδα «Μορέας».

ΧΡΗΣΤΟΣ Η. ΜΗΤΣΙΑΣ

Για να επικοινωνήσετε με τον κ. Μήτσια στείλτε του e-mail στο xristoshmitsias@hotmail.com