Τα πηγάδια, τα ρέματα, οι βρύσες και οι νερόμυλοι της Τρίπολης (photos)

Τα πηγάδια, τα ρέματα, οι βρύσες και οι νερόμυλοι της Τρίπολης (photos)

Οκτώβριος 24, 2014 - 09:43
5 σχόλια

Η Τρίπολη από παλιά είχε μεγάλο υδροδοτικό πρόβλημα, γεγονός που οδήγησε κάθε σπίτι να έχει το δικό του πηγάδι, με τη συμπληρωματική βοήθεια δημόσιων πηγαδιών στις πλατείες. Την εποχή της Ενετοκρατίας το 1687, το νερό  ερχόταν από δύο αγωγούς,  τη Μάνα του Νερού, μήκους 4 χλμ. και το Φράγκικο Κουριαλό, από τους Κήπους Βαλτετσίου μήκους 8 χλμ.

Ο αγωγός αυτού του υποτυπώδους δικτύου ύδρευσης ήταν ένα  χτιστό αυλάκι, με ορθογώνιο σχήμα και καμπυλωτό πάτο, το οποίο ονομαζόταν «Σούγελο». Οι διαστάσεις του ήταν βάθος 0,35x0,40μ ύψος και σκεπαζόταν από πλακόπετρες.

Στη μεταφορά του νερού «συμμετείχαν» και δύο πετρόκτιστες υδατογέφυρες. Οι δύο αγωγοί συνδέονταν στη θέση «Σμιγμένα Νερά», σε μια πέτρινη  δεξαμενή, τον «Χασνέ». Ήταν μια μεγάλη πετρόχτιστη δεξαμενή με κωνοειδές πάτο με τη σωλήνα εξόδου προς τη πόλη να βρίσκεται πιο ψηλά από το πάτο. Ο σκοπός ήταν να εισέρχονται τα νερά μέσα και να κατακάθονται οι ακαθαρσίες στο κάτω μέρος της δεξαμενής.

Το πρώτο γεφύρι είχε τρία τοξωτά ανοίγματα μήκους 30μ. και ύψους 3.50 μ. Το δεύτερο γεφύρι με τρεις καμάρες είχε μήκος 45 μ. και πλάτος 2,5 μ., με το ύψος της μεσαίας καμάρας να φτάνει τα 6,5μ. Επάνω στο γεφύρι υπήρχε πήλινος σωλήνας τετράγωνου σχήματος και διαστάσεων 0,40x0.40 ή αλλιώς επίχρισμα (κεραμοκονία), το λεγόμενο «Κουρασάνι». Επρόκειτο για τριμμένο κεραμίδι ανακατεμένο με ασβεστολάσπη, υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τις κολλήσεις των πλακών στην ένωσή τους. Με τον καιρό ο αγωγός αυτός καταστράφηκε και αντικαταστάθηκε με σιδερένιο στρογγυλό αγωγό, επί Δημαρχίας Θ. Πετρινού το 1928.

Από το σημείο εκείνο ξεκινούσε ένας άλλος αγωγός και έφτανε στο Μύλο του Πετρινού και αφού περνούσε από το Μεσιανό Μύλο, μετά από ένα χιλιόμετρο, κατέληγε στο ύψωμα της Μεγάλης Τάπιας ( στη δεξαμενή έργο του Δημάρχου Αναστασίου Χατζησαράντου ).  Από τη δεξαμενή ξεκινούσε ένας αγωγός ο οποίος ύδρευε το μύλο του παζαριού και έπειτα έπεφτε σε αυλάκια τα οποία χρησίμευαν για την ύδρευση των σπιτιών, δημιουργώντας ένα υποτυπώδες δίκτυο ύδρευσης. Ωστόσο, αυτή ή «διαδρομή» του νερού, εξαιτίας της άμεσης επαφής με το περιβάλλον συνεπαγόταν ανθυγιεινές καταστάσεις με φυσικό επακόλουθο την πρόκληση ασθενειών.  Το γεγονός αυτό οδήγησε στη σταδιακή κατάργηση των νερόμυλων.

Το 1929 επί Δημαρχίας Θεόδωρου Πετρινού μεταφέρθηκε το νερό από τις πηγές του ποταμού Ελισώνα με σιδεροσωλήνες στην Τρίπολη και φτιάχτηκε μια δεξαμενή 2.597 κ.μ. Η Τρίπολη μετά τον πόλεμο όμως μεγάλωνε και το πρόβλημα της υδροδότησης ήταν μεγάλο. Το 1962 γίνεται ένα μεγάλο έργο επί Δημαρχίας Τάσου Σεχιώτη τη μεταφορά των νερών από Μεθύδριο και το Πυργάκι. Κατασκευάστηκε ένας αγωγός μήκους 50 χιλιομέτρων μέχρι την Τρίπολη και κατασκευάστηκε μια μεγάλη δεξαμενή χωρητικότητας 7.200 κ.μ. λύνοντας το πρόβλημα της υδροδότησης της πόλης.

ΠΗΓΑΔΙΑ

Το πρόβλημα της υδροδότησης ώθησε, όπως προαναφέρθηκε, πολλούς κατοίκους στο να αναζητήσουν το δικό τους πηγάδι. Από την εποχή της Τουρκοκρατίας, υπήρχαν πολλά πηγάδια σε όλη την πόλη. Τα πηγάδια ήταν σκορπισμένα σε όλη την πόλη με διάφορες ονομασίες  όπως: τα πηγάδια της Αράπισσας στην οδό Καλαβρύτων, του Σεφέρ στην οδό Αγίας Βαρβάρας δίπλα στην οικία Μόραλη, της Κάντως στην Ξερόβρυση στη συνοικία Καρτσαφλαίικα στην οδό Σπάρτης, τα Πηγαδάκια μπροστά από τις φυλακές, του Σιαρήμπεη στην οικία Χατζηχρήστου, του Στάικου, του Μενζήλ Χανέ στην οδό Σπάρτης πίσω από την οικία Τουρνικιώτη, του Κερήμ πίσω από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης, της Μαυρεντίναινας, της Αγίας Βαρβάρας, μέσα στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, του Μπηλάλη ή Μπήλ Αλή στα Δημητσανίτικα, στην οδό Θεοφιλοπούλου, του Μπασιάκου υπάρχει ως σήμερα, του Δερβίση στα Χελιωταίικα, του Κοττή που υπάρχει και σήμερα στην οδό Ρήγα Φεραίου, της Γαρούφως, της Κρεμάλας, στον περιφερικό δρόμο στο κτήριο του ΣΔΟΕ ( το όνομα βγήκε από το μέρος που απαγχόνιζαν οι Τούρκοι τους Έλληνες ), της Βολυμής, του Καπιτζή, κοντά στην παλιά πυριτιδαποθήκη, του Μπαλαμπίνη, προς την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, της Πανηγυρίστρας στο χεζολίθαρο, το Πλατύ Πηγάδι, του Κουγιά, προς την οδό Κάρτζοβα, κ.α.

Δύο, επίσης, πηγάδια βρίσκονταν στην Πλατεία Άρεως, το μεγαλύτερο από τα οποία βρισκόταν μπροστά από το σημερινό  ξενοδοχείο Μαίναλον ( αριστερή γωνία του ξενοδοχείου υπάρχει ως σήμερα ) και προς το μέσον της πλατείας, ενώ το δεύτερο βρισκόταν δίπλα από το σημερινό άγαλμα του Κολοκοτρώνη.

Κάθε πηγάδι «κουβαλά», ασφαλώς, τη δική του ιστορία. Για παράδειγμα, επειδή το πηγάδι της Αράπισσας ήταν στη έξοδος της πόλης διαβένοντας τη οδό Καλαβρύτων λίγο πριν φτάσουμε το Δημοτικό Γυμναστήριο στα δεξιά του δρόμου. Το πηγάδι αυτό είχε πολύ νερό, όλοι σταματούσαν και προμηθεύονταν νερό για τα σπίτια, τους κήπους και τα ζώα τους. Η συχνότητα των επισκέψεων ώθησε στη δημιουργία ενός μικρού καφενείου, το οποίο παρέμεινε σε λειτουργία, μετά την άλωση της Τρίπολης, ως την αρχή του 20ου αιώνα. Το πηγάδι πήρε το όνομά του από ένα φάντασμα γυναίκας που έβλεπαν οι κάτοικοι κάθε βράδυ να βγαίνει από το πηγάδι, να κάθεται σταυροπόδι και να καπνίζει. Ο θρύλος λέει ότι ένας Τούρκος σκότωσε τη νέα και όμορφη γυναίκα του μεθυσμένος, λόγω της ζήλειας που της είχε και το φάντασμα αυτής ακριβώς της γυναίκας «στοίχειωσε» το πηγάδι. Στο συγκεκριμένο πηγάδι, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, έγινε και το «Ανάθεμα του Βενιζέλου», κατά το οποίο κόσμος, υποκινούμενος από τις αρχές, παίρνοντας από μια πέτρα ο καθένας, την πετούσε σε ορισμένα σημεία που είχαν υποδείξει, για να αναθεματίσουν τον Βενιζέλο. Σήμερα, το πηγάδι είναι σκεπασμένο από τσιμέντο και εγκαταλελειμμένο.

Το πηγάδι της Γαρούφως το οποίο βρίσκεται κοντά στις φυλακές της Τρίπολης, έχει μαρμάρινο στόμιο, ενώ διατηρούνται οι ραβδώσεις που δημιουργήθηκαν από τα σχοινιά που χρησιμοποιούσαν. Το όνομά του προέρχεται από το όνομα της Γαριφαλιάς, κόρης του Σκάγιαννη, που είχε μεγάλη περιουσία (στην οποία συγκαταλεγόταν και το σπίτι του Καρυωτάκη) και την οποία κληροδότησε στον δήμο Τρίπολης.

Και το πηγάδι του Δερβίση συνοδεύεται από τη δική του «στοιχειωμένη» ιστορία. Ο θρύλος λέει ότι κάθε βράδυ έβγαινε ένας αράπης με ένα λευκό νυχτικό και κρεμασμένα κουδουνάκια, τον οποίο, αν τον έβλεπε κάποιος, τότε πέθαινε. Το πηγάδι είχε στοές που επικοινωνούσαν υπόγεια, όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με άλλα πηγάδια της περιοχής, με βάση την κεντρική δεξαμενή, το «Χασνές».

 Οι στοές των πηγαδιών της περιοχής επικοινωνούσαν με την έξω μεριά της πόλης, τα τείχη της οποίας εκτείνονταν από 200 ως 500 μ. μήκος. Αυτές οι στοές είχαν φτιαχτεί επί Τουρκοκρατίας από τους κλέφτες, με τη βοήθεια των Λαγουμιτζήδων (ειδικών τεχνιτών στην κατασκευή λαγουμιών), για να μπορούν να μπαίνουν στην πόλη. Κατά καιρούς, οι κάτοικοι που έσκαβαν στην περιοχή για να ανοίξουν καινούργια πηγάδια, έβρισκαν πολλές τέτοιες στοές και χωμένα παλιά πηγάδια. Ο θρύλος λέει ότι υπάρχει μια μεγάλη στοά που ξεκινάει από το ναό του Αγίου Βασιλείου, συνεχίζει κάτω από τα μαγαζιά που υπάρχουν στην πλευρά της οδού Κύπρου και τερματίζει στη δεξαμενή και στη βίλα του Τουρκοβασίλη, όπου υπάρχει η σχετική καταπακτή. Μια άλλη στοά ξεκινάει από τη οδό Νεομάρτυρα Δημητρίου ανάμεσα στα κτήρια Τραυλού και το κτήριο της Μονής Βαρσών και καταλήγει στη πλατεία Άρεως. Η στοά ήταν θολωτή και στο τοίχο της είχαν καρφωμένους Χαλκάδες που σημαίνει πιθανόν ήταν φυλακές του Σαράι και έξοδος διαφυγής.      

ΡΕΜΑΤΑ

Η χάραξη των δρόμων της Τρίπολης, που πραγματοποιήθηκε την εποχή του Καποδίστρια, «άφησε» πολλά μικρά σοκάκια και ρέματα που τη διαπερνούσαν, σε μεγάλο μάλιστα αριθμό.  Ένα ρέμα ερχόταν από την οδό Γορτυνίας,  περνούσε από την Πλατεία Αγίου Βασιλείου και προχωρούσε στην οδό Χατζηχρήστου. Άλλο ρέμα ερχόταν από την Άκολη Τρούπα», όπως την έλεγαν οι παλιοί, περνούσε την οδό Χρονά, συνέχιζε στην Πλατεία Βαλτετσίου και έφτανε στο σταθμό των τρένων. Το ρέμα έκανε μια μικρή διακλάδωση στη οδό Πελοπίδα περνούσε τη οδό Δεκάζου και στη γωνία με τη οδό Υψούντος πήγαινε διαγώνια προς τη Πλατεία Αγίου Βασιλείου και συναντούσε το ρέμα που ερχόταν από τη οδό Γορτυνίας. Ένα άλλο ρέμα έρχεται από την Συλίμνα κάτω από τον Άγιο Θεόδωρο, περνάει έξω από τις φυλακές, συνεχίζει δίπλα από τον Άγιο Θανάση, περνά από τη σημερινή πυροσβεστική μπροστά από το στρατόπεδο Κολοκοτρώνη, κατεβαίνει προ της Μαινάλου και πάει κατά μήκος του σημερινού δρόμου, φτάνοντας στη συμβολή των δρόμων Μαινάλου και Αγίας Βαρβάρας ( 28ης Οκτωβρίου ). Στο σημείο αυτό υπήρχε μεγάλο πέτρινο γεφύρι όπου περνούσαν για το Σέχι ο κόσμος. Η διαδρομή του, όμως, δεν τερματίζει εκεί. Συνεχίζει στον τοίχο της Ακαδημίας, στην οδό Οπλαρχηγού Σεχιώτη, διασχίζει την οδό Καλαβρύτων, προχωρά προς το γήπεδο του Παναρκαδικού και εκεί διαχωρίζεται σε δύο μικρά χαντάκια, από τα οποία το ένα κατευθύνεται προς του Ρίμπα τα καμίνια πίσω από το γήπεδο και το άλλο κατευθύνεται ανατολικά του Ματζαγρά,  περνάει την Αγίου Κωνσταντίνου και συνεχίζει προς το στρατόπεδο της Αεροπορίας. Λίγο πριν το Στρατόπεδο, τα χαντάκια ενώνονται πάλι, δημιουργώντας το αρχικό ρέμα το οποίο καταλήγει τελικά στα χωριά Μπόσουνα, Άγιο Βασίλη και Ζευγολατιό ( το ρέμα αυτό υπάρχει αλλά από τις φυλακές μέχρι την άλλη έξοδο του από την πόλη το σκέπασαν δημιουργώντας ένα υπόγειο μεγάλο αγωγό ).

Το άλλο ρέμα αρχίζει από το Περθώρι, περνάει δίπλα από το βουνό της Ανάληψης, κατεβαίνει βορειοδυτικά του Στρατώνα και διαμέσου του λόφου του Άγιου Νικόλα, περνάει το Σέχι, φτάνει δίπλα από το παλιό εργοστάσιο των Αφών Σύριου, κατευθύνεται βόρεια, φτάνοντας τη μάντρα του Σταδίου, διασχίζει την Καλαβρύτων, όπου υπάρχει ένα μεγάλο γεφύρι και κατευθύνεται στον κάμπο του Ματζαγρά, όπου στου Ρίμπα τα καμίνια ενώνεται με το ρέμα της Συλίμνας. Το ρέμα σε κάποιο σημείο δημιουργούσε και ένα μικρό ρέμα ( ρυάκι ) που είχε διαφορετική πορεία από το υπάρχον ρέμα. Το μικρό ρέμα ( ρυάκι ) που ερχόταν από το μεγάλο ρέμα του Αγίου Νικολάου και κατέβαινε την οδό 11ου Συντάγματος, συνέχιζε την οδό Δημητρακοπούλου, στο ύψος της Κάτω Αγοράς στην γωνία Δημητρακοπούλου και Αποστολοπούλου, έκοβε βόρεια, περνούσε το οικόπεδο τότε της Αγροτικής Τράπεζας, δίπλα από το Δικαστήριο και στο περίπτερο μπροστά, διαγώνια έβγαινε στη στήλη των Προκρίτων και συνέχιζε προς του Μπασιάκου.

Ένα άλλο ρέμα αρχίζει από τη συμβολή των λόφων της Ανάληψης και του Αγίου Δημητράκου, περνάει από το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας, έπειτα από τον Αγ. Γεώργιο και έπειτα κατευθύνεται προς το δρόμο Τρίπολης - Πύργου. Το άλλο ρέμα αρχίζει από τον Άγιο Νικόλαο Μερκοβουνίου, διασχίζει το πεδίο βολής του στρατού, το σκοπευτήριο και τερματίζει στον κάμπο του Ματζαγρά.    

ΒΡΥΣΕΣ

Η παλιά Τρίπολη είχε πολλές βρύσες που χρησιμοποιούσε ο κόσμος, οι οποίες ήταν διασκορπισμένες σε όλη την πόλη. Όμως, μετά την οικοδόμηση της Τρίπολης το 1828 και την κατασκευή δρόμων, επειδή οι βρύσες έπεφταν στη μέση του δρόμου ή εμπόδιζαν παράπλευρα έργα, συνήθως γκρεμίζονταν.

Οι βρύσες, συνήθως, ήταν μαρμάρινες με πελεκητή μαρμάρινη γούρνα. Είχαν διάφορα ονόματα, όπως η βρύση του Μπένου στην πλατεία Ανεξαρτησίας, κοντά στο κτήριο της Επαγγελματικής Σχολής Φιλόπτωχου Εταιρίας, η οποία διατηρήθηκε ως το 1870, η βρύση του Μπενάκη στη πλατεία Αγίου Δημητρίου, στην οδό Κωνσταντοπούλου, του Αλογόμυλου κοντά στη πλατεία Αγίου Βασιλείου, στην οδό Φιλελλήνων στο οικόπεδο Λυκούργου Λυμπεράκη ( χρονολογικά ήταν η πιο παλιά βρύση της πόλης ), η βρύση του Γκούμα προς τη γειτονιά των βυρσοδεψείων, στην οδό Πελοπίδα και Κρήτης γωνία, η βρύση της Πύλης του Μυστρά, του Αλευρά στην οδό Σεραγίου, της Αγοράς, που ήταν στο κέντρο της αγοράς στην πλατεία Πετρινού, των Εμπορικών γωνία Ορχομενού και ;;;;;;  οικία Καβουρίνου ( πίσω από το σημερινό κατάστημα ρούχων Τίμος στην Οδό Κένεντη ), η βρύση της Κόσσως στην οδό Ζυγοβιστίου, του Κιοσόμπαση, η βρύση του Σάββα μέσα στο χάνι του Σάββα Ανδρέου στην οδό Καλαμών, η βρύση στην οδό Ναυπλίου, κοντά στην πύλη του τείχους, της Κάντως στην οδό Παλαντίου, της Μεγάλης Πέτρας και του Φράγκου στα Ρουμελιώτικα, η βρύση του Ντελάμπαση στην οδό Ταξιαρχών και Β. Δεκάζου, του Σαρακάρη στην οδό Αγίας Βαρβάρας και Φωτάκου γωνία, απέναντι από το κτήριο του ΟΤΕ, των Φυλακών, η βρύση του Πούλου του Ρολογά δίπλα από το ξενοδοχείο Ανακτορικό, η Μαρμαρένια Βρύση στην πλατεία Κολοκοτρώνη, η βρύση του Διδασκαλείου στη μάντρα δίπλα από την Ακαδημία, η βρύση του Πασά, μια πέτρινη θολωτή βρύση στη γωνία Καλαμών και Τρικόρφων, η Ξερόβρυση στην οδό Σπάρτης κ.α.

Υπήρχαν και οι συνοικιακές βρύσες στην Αγία Βαρβάρα, όπως του Κούρταλη στην οδό Αγίας Βαρβάρας, δίπλα από την οικία Ι. Σούμα, του Μπαρμπέρη στην οδό Αγίας Βαρβάρας, δίπλα από την οικία Ρουμελιώτη και του Μπούτου στο κτήμα Αρναούτογλου. Υπήρχαν, επίσης, και οι ιδιωτικές βρύσες, όπως η βρύση του Ζούζουλα στη οδό Ανακτόρων (κατάστημα ρούχων Ιωάννη Ζούζουλα στην Κωνσταντίνου ΙΒ), η βρύση του Κόντου στα Γκιοσάδικα, του Τζαννή Κανδυλώρου, του Χριστοδούλου Νικαλάίδη στα Πρωταίικα, στην οδό Κρήτης κ.α.

Δυστυχώς, όμως, όσον αφορά τον πολιτιστικό χαρακτήρα της πόλης, μόνο δυο βρύσες έχουν μείνει σήμερα από την παλιά Τρίπολη. Η βρύση των Αγίων Ταξιάρχων, που είναι στην ανατολική πλευρά της μάντρας του περίβολου της εκκλησίας  και του Προφήτη Ηλία, μπροστά από την εκκλησία. Παλιότερα, η βρύση του Προφήτη Ηλία ήταν στην πλατεία Κολοκοτρώνη, μεταφέρθηκε όμως στο σημείο που είναι σήμερα.  

ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ

Οι νερόμυλοι, που υπήρχαν στην παλιά Τρίπολη από το 1687 και ήταν σε λειτουργία, ήρθαν στα χέρια του κράτους μετά την απελευθέρωση. Το 1836 οι Μύλοι πωλήθηκαν. Ανάμεσά τους ήταν ο Μεσιανός Μύλος, δυτικά της Κάρτσοβας ή Πάνω Μύλος που αγοράστηκε από το Θ. Πετρινό, ο Μέσα Μύλος, κοντά στη δεξαμενή ο οποίος ανήκε στον Αποστόλη Κολοκοτρώνη, ο Αλογόμυλος, περίπου ανάμεσα στους δρόμους Φιλελλήνων Ταξιαρχών και Δεκάζου και ο Μύλος του Βράχου στον Άγιο Θύμιο που αγοράστηκε από το Λαγοπάτη.

Οι μύλοι τέθηκαν εκτός λειτουργίας τους την εποχή του Καποδίστρια, λόγω ανθυγιεινών συνθηκών λειτουργίας τους και  ξαναλειτούργησαν μετά το θάνατο του Καποδίστρια, ως το 1891, οπότε και τελικά καταργήθηκαν. 

ΧΡΗΣΤΟΣ Η. ΜΗΤΣΙΑΣ

 


5 Σχόλια

ΠΟΛΥ ΩΡΑΙΟ ΑΡΘΡΟ ΣΑΣ. ΜΑΚΑΡΙ ΝΑ ΕΙΧΑΝ ΜΕΙΝΕΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΒΡΥΣΕΣ ΝΑ ΣΤΟΛΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΑΣ.

ΦΙΛΕ ΧΡΗΣΤΟ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ,ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΟΥ.ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ

κ.Χρήστο αν το έχετε ψάξει κάντε και μία αναφορά για την Τρίπολη πριν την άλωση.Που ήταν τα τείχη, το σεράι, τα τζαμιά της πόλης και γενικότερα μιά περιγραφή της πόλης τότε. Ευχαριστώ!

Εξαιρετική καταγραφή, συγχαρητήρια. Καλή Χρονιά, με υγεία και καλή συνέχεια.

Προσθήκη νέου σχολίου

Το ArcadiaPortal.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά, συκοφαντικά σχόλια και διαφημίσεις. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.